Forumi Horizont (http://www.forumihorizont.com/index.php3)
- Gjuha Greke (http://www.forumihorizont.com/forumdisplay.php3?forumid=315)
-- Greeklish (http://www.forumihorizont.com/showthread.php3?threadid=9933)

HISTORIANI GREK - JANIS JANULOPULOS

Historiani grek: Përse kaq dhunë ndaj shqiptarëve



--------------------------------------------------------------------------------
Roland QAFOKU

Kush është profesori grek

Është i njohur gjithashtu në Angli në “Institute of Historical Research” ku ka jetuar për shumë vite, pas ardhjes në fuqi të Juntës Ushtarake në Greqi. Janulopulos, sot 64 vjeç, është specialist i historisë së shekullit XX dhe librat e tij konsiderohen nga më të rëndësishmit në Greqi, por njëkohësisht edhe nga më heretikët. Në Departamentin e Historisë dhe Shkencave Politike ku jep mësim, prej dy vjetësh drejton “në bashkëpunim me gazetarin e njohur shqiptar Gazmend Kapllanin dhe historianin grek Lambro Balçioti, seminarin për Historinë dhe Kulturën e Shqipërisë moderne. Është ky hapi i parë ndoshta për hapjen e një katedre të studimeve shqiptare në Greqi.


Ka edhe nga ata grekë që mendojnë si ne shqiptarët për ca gjëra. Dhe jo në çështje dosido. Por ja, fjala vjen, për atë 4 shtatorin e vitit të kaluar, kur kombëtarja jonë e futbollit fitoi 2 me 1 në Tiranë ndaj Greqisë. Por që në Athinë, mbi kurrizin e emigrantëve u shkarkua gjithë forca e grushteve dhe e shkopinjve të gomës. Madje, ultrasit nacionalistë e qëlluan për vdekje një emigrant vetëm pse ole-ja e dalë nga goja e tij ishte për Shqipërinë. Ky njeri quhet Janis Janulopulos dhe është 64 vjeç. Ai është qind për qind grek dhe për publikun shqiptar mbahet mend si firmëtar i një peticioni të intelektualëve grekë e shqiptarë para ndeshjes në Athinë. Një profesor me një staturë të jashtëzakonshme që jep mësim në Universitetin Panteios në Athinë në lëndën për Shqipërinë. Por i njohur po aq edhe në Angli në Institutin e Kërkimeve Historike. Në një intervistë për “Tirana Observer” profesori grek shpjegon arsyet e dhunës në ndeshjet e futbollit mes kombëtareve, kush e nxit dhe kush përfiton nga kjo. Përse ndodhi dhuna në 4 shtator të vitit të kaluar, i kujt është faji dhe përse e quan natën e turpit. Ai shpjegon edhe rolin e historianëve grekë dhe shqiptarë në disa çështje, sidomos ajo e çamëve dhe e Vorioepirit, për të cilat nuk ndan të njëjta mendime me kolegët grekë.
Ju nënshkruat një tekst bashkë me intelektualët shqiptarë kundër dhunës në ndeshjen e futbollit Greqi - Shqipëri. Përse morët një iniciativë të tillë?
Sepse gjendja ka arritur aty ku nuk mban më. Është skandaloz fakti që vitet e fundit ndeshjet e futbollit mes Greqisë dhe Shqipërisë bëhen gjithmonë në një atmosferë dhune dhe urrejtje.
Megjithatë dhuna edhe këtë radhë nuk u shmang. Në ndeshjen e shpresave u gris flamuri shqiptar.
Si ndjehet një intelektual grek kur sheh se bashkëqytetarët e tij grisin flamurin e një vendi tjetër, madje të një vendi fqinj?
Flamujt simbolizojnë diçka, ashtu si edhe qëndrimi ynë ndaj flamujve simbolizon gjithashtu diçka. Unë nuk jam i mendimit që një flamur është i shenjtë në çdo rrethanë as flamuri grek, as ai shqiptar, as ai gjerman apo çdo lloj flamuri qoftë. Do ju jap një rast konkret, por edhe të skajshëm. Në të kaluarën unë kam marrë pjesë shpesh në protestat kundër luftës në Vietnam, si në Greqi ashtu edhe në Angli ku kam jetuar për shumë vite. Në këto protesta, protestuesit digjnin flamuj amerikanë dhe këtë e bënin edhe disa bashkëstudentë të mi amerikanë. Djegia e flamurit në këtë rast nuk simbolizonte armiqësi ndaj popullit amerikan, por një lloj indinjate për luftën e shpallur nga një superfuqi, ndaj një populli aq të vogël, por edhe heroik. Por në rastin tonë nuk kemi të bëjmë as me luftë dhe as në prag lufte nuk ndodhemi. Madje do thosha që ndodh krejt e kundërta se marrëdhëniet mes Greqisë dhe Shqipërisë janë shumë të mira. Prandaj grisja e flamurit shqiptar, djegia e tij në stadium apo në rrugë, ashtu siç është edhe rasti i djegies së flamurit grek janë veprime kryekëput provokuese; janë veprime që bëhen me vetëdije të plotë dhe jo gabimisht për të ofenduar vendin, simboli i së cilës është flamuri dhe kryesisht për të ofenduar popullin dhe banorët e një vendi. Një gjë e tillë është gjithashtu pjesë e kulturës së stadiumeve dhe nuk kufizohet vetëm në Ballkan. Por unë konsideroj akoma më të rrezikshëm ata që mundohen të shfrytëzojnë kulturën e stadiumit dhe ta integrojnë atë në një logjikë nacionaliste, duke u munduar me këtë mënyrë të rekrutojnë tifozë, por edhe votues e të kenë përfitime politike, të rrisin numrin e lexuesve (rasti i gazetave) apo të shikuesve (rasti i televizionit). Këtu nuk e kam fjalën vetëm për ekstremin e djathtë, por edhe për shumë politikanë të cilët shiten si seriozë e dinjitozë e të tillë ka si në Greqi ashtu edhe në Shqipëri. Vitin e kaluar grupe qytetarësh grekë ju sulën emigrantëve shqiptarë, të cilët festonin fitoren e kombëtares shqiptare. Kishim madje edhe një të vdekur.
Do ndodhte diçka e tillë nëse në vend të emigrantëve shqiptarë ndodheshin anglezë?
Krahasimi që bëni nuk është edhe aq perfekt, sepse huliganët anglezë janë shumë të njohur në të gjithë botën dhe nuk jam aspak i sigurt se kush do arrinte të sulej i pari: anglezët ndaj grekëve apo grekët ndaj anglezëve. Por e kuptoj shumë mirë qëllimin e pyetjes suaj dhe po ju përgjigjem. Në Greqi ekzistojnë shumë raste të sjelljes raciste ndaj shqiptarëve, të cilat prekin pjesë të mëdha të shoqërisë greke. Por ajo që unë do doja të komentoja në veçanti, për ngjarjet e shtatorit të kaluar, është qëndrimi skandaloz i policisë greke, e cila jo vetëm që nuk i mbrojti emigrantët shqiptarë, por madje i ndiqte dhe i arrestonte. Sigurisht nëse dikush e sheh mënyrën se si sillet policia dhe jo vetëm ndaj emigrantëve shqiptarë në jetën e përditshme, por edhe administrata publike në përgjithësi, atëherë nuk do çuditet edhe aq shumë për këtë mënyrë origjinale të vendosjes së rendit. Ministri grek i Rendit mban përgjegjësi absolute për atë natë të turpit dhe vazhdon të jetë përgjegjës, sepse hulumtimi i çështjes që ai premtoi nuk zbuloi siç duket asnjë fajtor.
Ju personalisht sa e njihni Shqipërinë?
Unë këtu e shumë vite merrem me studimin e historisë dhe kulturës së re shqiptare. Gjithashtu një nga leksionet seminareske që jap në universitet është historia e Shqipërisë. Ndjek zhvillimet në Shqipëri, si një qytetar që përpiqet të jetë i informuar, por fatkeqësisht nuk di shqip dhe nuk e kam vizituar asnjëherë vendin tuaj. Thjesht nuk ka rastisur...
Greqia është një vend i BE-së dhe të drejtat e njeriut të emigrantëve shqiptarë aty shkelen në mënyrë sistematike. Si mund të bashkekzistojnë këto të dyja: një vend i BE-së që jep shembuj jo tolerance me qytetarët e një vendi që nuk është, por kërkon të bëhet anëtar i BE-së?
Besoj se në Greqi nuk shkelen të drejtat njerëzore bazë të emigrantëve shqiptarë, apo të emigrantëve të tjerë dhe këtu kam parasysh të drejtën e shprehjes së lirë, të drejtën e organizimit dhe vetorganizimit në organizata etj.). Nëse ndodh diçka e tillë, atëherë pa dyshim do kishim ndërhyrje të organeve institucionale të Bashkimit Evropian. Por nga ana tjetër ndodh diçka, e cila është shumë herë më e keqe. Ekziston një tërësi perceptimesh dhe praktikash nga administrata publike, të cilat i bëjnë emigrantët dhe jo vetëm ata shqiptarë të ndjehen vazhdimisht të pasigurt, të përkohshëm dhe të kërcënuar. Me pak fjalë të ndjehen qytetarë të kategorisë së tretë, të cilët gjenden pothuajse për mëshirë në Greqi dhe prandaj duhet të jenë të kënaqur që po i lënë të hanë një copë bukë. Nuk ka gjë më të keqe se sa të presësh shumë ditë dhe shumë herë në radha të ndryshme, në mënyrë që të marrësh një leje qëndrimi, e cila mbaron pas një muaji dhe kështu që duhet të nisësh gjithçka nga fillimi. Kjo është ofezë e drejtpërdrejtë e personalitetit të tjetrit, një ofezë që personalisht nuk do doja ta provoja kurrë dhe që më cenon edhe mua si qytetar grek kur shoh se emigrantët në Greqi, sidomos shqiptarët, janë shpeshherë viktima të këtyre situatave. Unë jam nga ata që besoj se përpjekja për zhdukjen e këtyre fenomeneve skandaloze duket të jetë e përhershme dhe prej të gjithë qytetarëve grekë që respektojnë vetveten. Duhet që të fitojmë këtë sfidë dhe të kërkojmë që të mbretërojë jo absurditeti, por logjika, të cilën të gjithë njerëzit e disponojnë, të paktën disa orë në ditë. Ti bindim ata që kanë sajuar këtë situatë për diçka fare të thjeshtë dhe të qartë: që emigrantët janë njerëz të dobishëm. Të dobishëm për shoqërinë greke në radhë të parë, jo vetëm për pasurinë e pallogaritshme që sjell prania e tyre, por edhe për energjinë dhe pasionin e tyre për të krijuar e për të përparuar. Të tillë janë e të tillë do jenë gjithmonë emigrantët. Vetë emigrantët grekë, dikur, portugezët, spanjollët, turqit dhe shumë të tjerë. Njerëz që punuan shumë për të ndërtuar një të ardhme më të mirë për familjet dhe fëmijët e tyre, që lindin këtu dhe do jetojnë në të ardhmen në këtë vend, në të njëjtat pallate, në të njëjtat shkolla, në të njëjtat lagje me fëmijët tanë. Emigrantët janë njerëz që duan me çdo kusht t’ia dalin mbanë, të bëjnë prokopi. Ekziston një stereotip në Greqi, por edhe në vende të tjera të Evropës se ata që ikin emigrantë janë si të thuash pjesa më e padobishme e një shoqërie. Eksperienca e vetë Greqisë tregon të kundërtën. Ata që emigrojnë përbëjnë pjesën më krijuese të një shoqërie. Emigrantët janë fitim i madh për shoqërinë ku shkojnë, por humbje e konsiderueshme për shoqërinë nga e cila ikin. Dhe këtë nuk duhet ta harrojmë. Prandaj më e pakta që mund të bëjë dikush për ta është t’i respektojë.
Mes Greqisë e Shqipërisë herë pas here kanë fryrë erëra të acarta. Historianët, në të dyja anët e kufirit, japin variantet e tyre të historisë dhe nuk janë dakord për shumë gjëra. Pse ndodh kjo?
Historianët, por edhe shkencëtarët e degëve të tjera sociale e kanë zakon të mos bien dakord dhe kjo nuk është diçka e keqe as për shkencën dhe as për ata vetë. E rëndësishme është që pas divergjencave tona të mos qëndrojnë të ashtuquajturat arsye kombëtare. Është e vërtetë se në marrëdhëniet e shteteve ballkanike akoma ekzistojnë fenomene të tilla, madje mjaft dendur. Me pak fjalë, në vendet tona historianët shpesh marrin përsipër të luajnë rolin e përfaqësuesve jozyrtarë diplomatikë të vendeve të tyre. Një shkencëtar, një historian që kërkon të përmbushë një detyrë kombëtare nëpërmjet shkencës së tij thjesht nuk bën as shkencë as histori. Dhe prej një mentaliteti të tillë mund të dalin gjëra të rrezikshme, por edhe komike. Zakonisht ndodh e dyta. Në departamentin tonë në Universitetin Panteio në Athinë, por edhe në universitete të tjera greke, historianët ndjehen përgjegjës vetëm përballë materialit historik që hulumtojnë dhe jo ndaj tezave zyrtare të shtetit për çështjen filan apo fistek. Për shembull, konkluzionet e mia, në bazë të studimeve, kryesisht në arkivat historikë, nuk takohen asgjëkund me tezat zyrtare greke për çështjen e çamëve apo të ashtuquajturën çështje të Vorioepirit. E njëjta gjë ndodh edhe me njerëzit me të cilët departamenti ynë bashkëpunon, për shembull, me kolegët turq, në një sërë çështjesh historike që kanë të bëjnë me luftën në Azinë e Vogël (1919 - 1922). Pikëpamjet tona, pra të grekëve dhe të turqve, në shumë gjëra përputhen, por në të njëjtën kohë janë shumë, shumë larg prej tezave zyrtare të historiografisë greke, si edhe të tezave zyrtare të historiografisë turke..