Forumi Horizont (http://www.forumihorizont.com/index.php3)
- Lek Matrenga (http://www.forumihorizont.com/forumdisplay.php3?forumid=300)
-- Krijimtaria e Lek Matrenges (http://www.forumihorizont.com/showthread.php3?threadid=9141)

Krijimtaria e Lek Matrenges

Postoni poezi prej tij---

Leke Matrënga (v. 1560 – 1619).

Më i hershmi shkrimtar i shqiptarëve të Italisë.
Lindi në Piana dei Graci, koloni e shqiptarëve të Jugut të Italisë. Mësimet e meshtarisë i kreu në Romë, në një klegj të posaçëm për shqiptarët e Italise së Jugut. Pasi kreu studimet në një kolegj fetar në Romë, u kthye në fshatin e tij ku shërbeu si prift. Në 1591 filloi të ushtrojë mjeshtërinë e meshtarit në Piana. Në ato vite shkroi një doktrinë në shqip, përkthim i lirë i një libri të jezuitit spanjoll P.Landesma. Më 1592 përktheu nga italishtja dhe botoi në Romë një katekizëm “E mbsuame e kërshterë…”
Vepra ka rëndësi të madhe, sidomos për dokumentimin e një faze të vjetër të gjuhës së folur të arbëreshëve të Siçilisë. Gjithashtu është me vlerë për vjershën e shkurtër botuar në të, që është gjurma e parë e botuar e vjershërimit shqip.


Vdiq më 1619, kur ishte kryetar i klerit të Pianës.

Këngë e përshpirtëshme.

Gjithëve thëres,kush do ndëlesë,
të mirë të krështë,burra gra,
mbë fjalët e Tinëzot të shihi meshë,
se s'ishtë njerii nesh çë mkatë s'kaa;
e lum kush e kujton se ka të vdesë,
e mentë bashkë mbë Tënëzonë i kaa,
se Krishti ndë parrajsit i bën pjesë,
e bën për bijr të tij e për vëlla.

Lekë Matrënga
(1592)

Eqerem Cabej, bën të ditur se vepra e Matrangës, Dottrina Christiana ( E mbësueme e krështerë) u botua në Romë më 1592. Këtë vepër sipas botimit më të hershëm, të pajisur me shënime, e ka botuar Justin Rrota më 1939, në revistën "Hylli i Dritës" Shkodër.
Kopja e parë e kësaj vepre përmban një letër të autorit, e datës 20 mars 1592, e cila ka vlerë të veçantë. Pas saj vjen nje vjerrshë e përshpirtshme dhe vazhdon katekizmi në trajtë dialogu pyetje pergjigje nëpërmjet mësuesit e nxënësit.
Fletëkushtesa e Lekë Matrangës që i drejtohet kryepeshkopit të Monrealit, më 1592 ka karakterin e dëftuesit kulturor.
Shkrimi i saj ka të gjitha karakteristikat e shkrimit përkushtues, ku zakonisht përulësia e autorit fsheh një krenari vetjake. E tillë është kjo letër, ku Matranga me dashuri e mall për gjendjen ekonomike vlerëson punën për përkthimin shqip të veprës. Krahas kësaj Matranga flet për gjendjen demografike të arbëreshëve, për disa karakteristika të shqipes dhe në thelb tregon për një gjendje të tillë kulturore, ku mësimi në shqip është kthyer ne etje. Vepra u përhap dhe u mësua shpejt "Vajzat në këtë mësim i kanë kaluar djemtë si për kah numri, ashtu edhe për kah dija". Kur dashuria për dije jepet si një solemnitet kombëtar: Gjithsesi është çudi që nëpër rrugët tona tjetër nuk dëgjohet pos zërit të fëmijëve duke e recituar doktrinën në gjuhën shqipe. Janë këto rrezet e para të iluminizmit në kulturën shqiptare