pra sic thashe alelet jane forma te gjenit...psh nese marrim ngjyren si gjen atehere bluja,e kuqja,jeshilja etj mund te quhen alele te tij.
zakonisht fjalen alele do ta degjoni te bashkangjitur me fjale te tjera si dominante,recesive ose kodominante.
atehere themi qe nje alel eshte dominant kur mjafton prezenca e tij per tu bere e mundur qe tipari per te cilin eshte pergjegjes te shprehet.psh nese marrim rastin e ngjyres se syve aty mjaftonte qe njeri alel te ishte kaf dhe ngjyra do te ishte kafe,pa pasur shume rendesi se si jane alelet e tjera (kini parasysh nje gje: ne trupin e njeriut kromozomet i kemi cift dmth kemi 2 kromozome 1,2 kromozme 2 etj.vetem kromozomet seksuale i kemi te vecanta.atehere duke pasur parasysh kete gje themi qe ne secilen pale te kromozomeve do te kemi nje alel te nje gjeni.nese themi qe ne kromozomin 1 kemi alelin per filan tipar,atehere ne te njejtin pozicion ne kromozomin tjeter 1 do te kemi alel te te njejtin gjen.perjashtim per kete gje mund te jete gjeni i grupeve te gjakut per grupin 0 megjithse per kete me duhet ta verifikoj me mire qe te jem me i sigurte dhe pergjigjen me te sakte do ta jap kur te merrem me gjenetiken e grupeve te gjakut)
nje alel eshte recesiv kur per te shkrehur tiparin per te cilin eshte pergjegjes i duhet te jene te gjithe alelet ne ate forme: nese marr prap punen e syve aleli blu ishte recesiv sepse duhej qe te gjithe alelet te ishin blu qe te mund te shprehej ai tipar.alelet recesive kane nje karakteristike qe mund te zhduken nga nje gjenerate ne tjetren dhe te dalin me vone,pra ne nje fare menyre rrine te fshehur.kjo eshte arsyeja qe ndokush nuk ka nje tipar te babait ose nenes por ka ate te gjyshit ose gjyshes.
ne rastet kur alelet nuk jane ne gjendje te fshehin njeri tjetrin (duhet te kemi parasysh qe aleli dominant mund ta bllokoje alelin tjeter ose duke vepruar direkt mbi te ose duke prodhuar me shume sasi proteine)dhe shprehen te 2.ky eshte rasti i grupit te gjakut AB ku te dy alelet jane te shkrehur dhe te dy formojne nga nje enzime e cila shkon dhe modifikon nje strukture mbi siperfaqen e qelizave te kuqe te gjakut nga ku vjen edhe grupi i tyre...
ne pergjithsi me keto terma do te haseni shpesh nese lexoni artikuj gjenetike sepse ne gjenetike zene nje vend shume te rendesishem duke qene se me gjene ka te beje nje pjese mjaft e mire e saj.
kam harruar te permend edhe nje rast tjeter kur nje alel nuk e shprehe veten plotesisht per faktin se aleli tjeter arrin te zbehe tiparin e tij...rast per kete kam degjuar per nje lule qe ngjyra e petaleve ishte e zbehte per faktin se aleli dominant nuk ishte ne gjendje te fshihte komplet tiparin e alelit recesiv...kete lloj karakteristike do ta hasni ne disa lloj semundjesh gjenetike te cilat megjithse mund te llogariten si te trametueshme ne menyre dominante ka raste qe nuk shprehen plotesisht ne formen e tyre...
megjithse per momentin kini parasyhs vetem se cfare jane recesivi,dominanti dhe kodominanti...per te tjerat me vone
po si trasmetohen gjenet?ketu futet ne loje mendeli dhe meioza...