Forumi Horizont (http://www.forumihorizont.com/index.php3)
- Fizikė dhe Astronomi (http://www.forumihorizont.com/forumdisplay.php3?forumid=10)
-- Mbi disa punime te miat-R.Th. (http://www.forumihorizont.com/showthread.php3?threadid=18794)

Mbi disa punime te miat-R.Th.

Pas lejes dhe keshilles se marre ketu nga fajtori, nuk po e zgjas por po hedh ketu pershkrimet e shkurtera dhe te gjata informative te punimeve te miat te botuara deri me tani, e te cilat me kane shkaterruar disi nga ana financiare. Nuk duket e hijshme qe nje autor te flase per librat qe ka botuar, por duhet te prese te flase dikush tjeter per 'to. Mirpo problemi eshte se ne kete katrahure stertranzicioni nuk e merr vesh i pari te dytin; gjithashtu problemi tjeter eshte se punimet e mia i qendrojne ca si teper besnike te VERTETES, keshtu demtojne padashur edhe shume subjekte te ndryshme qe jetojne nga genjeshtrat; dhe e treta, mjaft te reja qe sjellin keto punime, po shfrytezohen ilegalisht nga pseudo-intelektuale te gjithfarllojit. Ndaj keto libra jane klasifikuar nga persona me pozite si non grada, ndaj dhe ato mund ti gjesh vetem pjeserisht nen ndonje banak librarie, apo ne ndonje cep rafti te tejlargem. Ndaj dhe une po i sjell ketu ne dy pershkrime, e kush te doje le ti shperndaj ku te doje.
Por me pare po jap nje e-mailin tim qe ua kam nisur shume e shume mediave para nja tre javesh, mbi problemin ne fjale, keshtu per te kuptuar se si eshte gjendja e informimit mbi librin ne Shq.

(Teksti i mėposhtėm ėsht i njėjtė pėr t' gjithė ju) tė redaktorė gazetash dhe mediash tė tjera.
Kjo ėshtė hera e tretė e rregullt, qė unė po kontaktoj me ju nė lidhje me botimet e mia tė reja, dhe me njė shpresė edhe mė tė pakėt se ju do tė jepni njė njoftim qoftė edhe tė shkurtėr mbi botimin e tashėm. Por unė bėj detyrėn time, sepse ėshtė e padurueshme tė dėgjosh nga ju mė pas, se ne nuk kemi marr asnjė njoftim mbi kėtė titull tė ri. Edhe nė dy njoftimet parakaluese qė ju kam nisur, atė tė "Evolucionit gjuhėsor" vėll. i 3 nė nėntor 2014, dhe atė me dy novela: "Kush e solli Doruntinin + Gjenerali i ushtrisė sė vrarė" nė mars (apo prill) 2015, as edhe njėri prej jush dha njė njoftim mbi kėto tituj tė rinj librash!?! Ndoshta ju e konsideroni vendin tuaj tė punės si njė monopol privat, ku vetėm ju e cmoni nėse publiku duhet tė njoftohet ose jo mbi njė libėr tė ri tė dalė nė treg! Nėse vėrtet mendoni kėshtu, unė ju sqaroj se ju e keni detyrė ligjore tė njoftoni publikun mbi cdo lajm kulturor qė ju vjen nė redaksi. Ashtu sic dhe publiku e ka tė drejtėn tė informohet nga media mbi ngjarjet politike, sociale, kulturore etj. Ndryshe duhet tė dyshoj cdo njeri, se mediat dhe njerzit qė punojnė nė 'to janė kthyer nė instrumenta sahan-lėpirse tė grupimeve drejtuese tė vendit, kėshtu edhe nė vegla qorre diktatoriale.
Unė po ju jap edhe njė shanc tė fundit tė gjithė juve tė largoni kėtė dyshim, qė mund ti ngrihet kujdo nė kokė, -sepse nuk kam ndėrmend tė merrem me vegla qorre dhe sahan-lėpirėse-, duke ju njoftuar juve mbi librin tim mė tė fundit, gjė qė do tė thotė, se unė dhe cdo qytetar pret tė jepet nga ju njė njoftim sado i shkurtėr nė lajme apo nė njė emision kulturor, mbi kėtė titull tė ri, tė librit tim mė tė fundit.
Titulli i librit ėsht: "Kuptimi metafizik dhe dialektik i lėvizjes" me nėntituj: nėn disa tė reja shkencore (tė sjella vetėm nga vėshtrime empirike). Autor: R Th..
Njė vend tė gjerė nė mes tė librit ze edhe nėnkapitulli: fizika metafizike, ku autori shtjellon pėrciptas sistemet e hapura dhe tė mbyllura, entropinė, duke e kthyer kėtė me kokė lart, -sic ai pretendon; gjithashtu aty autori merret sėrish me teorinė speciale tė relativitetit tė Ajnshtajnit, gjė tė cilėn ai e ka trajtuar gjerėsisht nė njė punim tė tij mė tė hershmėm; nė kėtė nėnkapitull trajtohet edhe teoria e pėrgjithshme e relativitetit, si dhe drejtimet e mekanikės kuantike sot.
Ky libėr ka njė gjuhė tė thjeshtė, aq sa pėr ta kuptuar atė mjaftojn disa njohuri mbi natyrėn, tė cilat njeriu i merr me 8-9 klasė shkollė, apo dhe nga emisione tė ndryshėm televizivė. Edhe shpjegimi qė autori pėrpiqet tė japė mbi materien, natyrėn, kozmosin, ėshtė larg teorive tė sotme tė komplikuara. Ai pėrpiqet tė shpjegojė se si forca gravitacionale ėshtė mėma e cdo lloj lėvizje, qysh nga krijimi i materies e deri mė sot. Libri ka 320 faqe dhe kushton 700 lek apo 7 euro.
Libri, po si dhe librat e tjerė tė autorit, ėshtė i botuar nga shtėpia botuese "Vllamasi", dhe nesėr deri pasnesėr gjindet nė bibliotekėn kombėtare dhe nė librarinė e kėsaj shtėpie botuese. E ditė mė pas, edhe nė dy-tre librari tė tjera.
Unė nuk besoj se ju do tė jepni qoftė edhe njė lajm tė shkurtėr mbi botimin tim mė tė fundit, sic dhe nuk dhatė edhe nė dy botimet parakaluese. Pėr mua kjo nuk ka ndonjė rėndėsi; cdo njeri ka ndėrgjegjen e vet dhe varet nga kėmbėt e tija. Por nėse ndonjėri nga ju do japė njė njoftim kėsaj here mbi librin tim mė tė fundit, tė mė njoftojė qė ta di dhe -mundėsisht- ta verifikoj.
Gjithė tė mirat dhe suksese nė punėn tuaj informative. Berti.

Vetkuptohet se edhe kesaj radhe nuk duket se eshte dhene ndonje njoftim i shkurter mbi titullin e dale ne treg.
Me poshte pasojne keto pershkrime informacione, lu emri im jepet ketu ne kete portal (si me lart) me iniciale, pra jo i plote.

1. Pa Titull GlobusR T.2005

-vargje 1985÷2005 +esse + disa shkrime historike + pėrshkrime udhėtimi
(ky ėshtė libri i parė i autorit, me tė cilin ai nuk pretendon shumė.)

2. Hakmarrja e viktimės GlobusR T. 2005

- 33 tregime (me humor, ironikė dhe sarkaikė nga vite tė ndryshme)

3. Teoria e relativitetit nė kohė dhe hapsirė –disa sqarime,
keqkuptime dhe pėrmisime nė tė kuptuarit e saj– GlobusR T.2007

4. Evolucioni i gjuhės vėll.1 -fillimet e tij- GlobusR T.2009

5. Evolucioni gjuhėsor vėll.2 -vazhdimet e tij- GlobusR 2009
-etimollogji, histori; (ky vėllim pati njė mbyllje tė shpejtė, aq sa nuk i kanė munguar nga fundi i tij disa gabime gramatikore.)

6. Dialektika e arsyes dhe e sugjestionit -apo njė copėz jetė nė
verėn e nxehtė tė njė kryeqyteti -roman- GlobusR T.2011

7. Tė gjithė me Zotin -tregime GlobusR T.2011

8. Komplekset shqiptare tė inferioritetit Vllamasi T.2012
9. Albanistani ynė -shkrime tė ndryshme- Vllamasi T.2012
10. Kursi i servilave -tregime- Vllamasi T.2013
11.A ėshtė Bibla dhe Kurani fjalė e Zotit apo e njeriut? Vllamasi 2013
12. Europastani dhe … bibilushi -shkrime te ndryshme- Vllamasi T.2014
13. Evolucioni gjuhėsor vėll. 3 -„sekretet“ e historisė sė njeriut- Vllamasi 2014
14. Kush e solli Doruntinin? + Gjenerali i ushtrisė sė vrarė -dy novela- Vllamasi 2015
15. Kuptimi metafizik dhe dialektik i lėvizjes -nėn disa tė reja
shkencore- (tė sjella vetėm nga vėshtrime empirike) Vllamasi T.2015

Keto ishin shkurtimisht titujt e mi. nese dikujt i ngjallet interesi, mund te shohi me tej pershkrimet e shkurtera.

1. Pa Titull GlobusR T.2005

-vargje 1985÷2005 +esse + disa shkrime historike + pėrshkrime udhėtimi
(ky ėshtė libri i parė i autorit, me tė cilin ai nuk pretendon shumė.)

2. Hakmarrja e viktimės GlobusR T. 2005

- 33 tregime (me humor, ironikė dhe sarkaikė nga vite tė ndryshme)

3. Teoria e relativitetit nė kohė dhe hapsirė –disa sqarime,
keqkuptime dhe pėrmisime nė tė kuptuarit e saj– GlobusR T.2007

Nė kėtė libėr autori i qėndron besnik pikpamjeve para-ajshtajniane tė principit tė relativitetit, duke pranuar shpejtėsinė maksimale nė hapsirė, atė tė dritės, duke pranuar dhe mosndikimin e burimit tė dritės nė kėtė shpejtėsi, ēfarė mbetet tė kuptohet se ekuacionet e Maksuellit nuk mund tė fillojnė nga 0 pėr ēdo sistem referimi dhe ruajtur shpejtėsin konstante c, ndryshe kemi firim ose shtim kohe pėr dy trupat e njėrit sistem. Mirpo edhe fillimi i ekuacioneve nga plus ose minus zero ėshtė pa kuptim. Ndaj kėtu qėndron gabimi, sipas autorit R.Th., tek trajtohen dy sisteme tė ndryshėm lėvizje trupash, dhe shpejtėsitė e tė dyve nisin nga zero, nė njė kohė qė kėto shpejtėsi janė tė ndryshme karshi njėri-tjetrit. Problemi ėshtė thuajse banal, sipas R.Th., ndaj ai shkon deri tek shpejtėsia e dritės c sipas arsyes sė shėndoshė, e cila i ruan ekuacionet e Galileit, duke na dhėn c², siē e kemi tek E=mc², gjė tė cilėn Ajnshtajni nuk e ka kuptuar.

4. Evolucioni i gjuhės vėll.1 -fillimet e tij- GlobusR T.2009

-etimollogji, histori. Nė kėtė libėr me tre vėllime autori sjell krahasime fjalėsh nė gjuhė tė ndryshme, nė ato „tė gjalla“ dhe „tė vdekura“, duke vėrtetuar kėshtu me fakte tė reja kėtė evolim gjuhėsh. Pėrveē kėsaj, nė libėr dalin edhe fakte tė reja historike, gjė qė e bėn librin interesant.

5. Evolucioni gjuhėsor vėll.2 -vazhdimet e tij- GlobusR 2009

-etimollogji, histori; (ky vėllim pati njė mbyllje tė shpejtė, aq sa nuk i kanė munguar nga fundi i tij disa gabime gramatikore.)

6. Dialektika e arsyes dhe e sugjestionit -apo njė copėz jetė nė
verėn e nxehtė tė njė kryeqyteti -roman- GlobusR T.2011

Ngjarjet e romanit na shpien aty nė fillim tė viteve ’80 nė Tiranė, mes disa tė rinjve punėtorė tė uzinės Traktori, ku ndėrthuren si shfaqjet e huaja, ashtu dhe dashuria e Romeos dhe Mirelės.
Ky roman u shkruajt nė verė tė 1986-ės, nė njė kohė rekord prej disa javėsh. Pastaj, pasi iu dha pėr tu lexuar disa personave, ndenji vite tė tėra pa u prekur. Vetėm tani nė emigrim, autori iu fut edhe njė herė ripunimit tė tij, duke zvogluar dialogjet dhe pėrmisuar nga ana artistike.

7. Tė gjithė me Zotin -tregime GlobusR T.2011
Kėto 33 tregimet tė dyta tė autorit merren kryesisht me probleme fetare (religjioze) tė njeriut. Mė saktė, ai mbėrthen shpirtin e njeriut nė lidhje me besimin apo fetė e tij, pa harruar anėn spirituale tė tij. Nė libėr kalojnė personazhe nga mė tė ndryshėm si Krishti, Muhameti, Osama bin Laden, Omer Khajami, Marksi, Hegeli, Romel dhe Montgomeri, Hitleri, Xhoi Lenon, fshatari Lec, kinezi Lu, macja e presidentit Klinton, etj.

8. Komplekset shqiptare tė inferioritetit Vllamasi T.2012
-analiza historike. Nė kėtė libėr autori merret me katėr pseudo-historianė tė rinj, njė armatė pseudo-intelektualėsh kėta tė dalė vitet e fundit nė Shqipėri, librat e tė cilėve kanė ecur nė treg shumė mė mirė nga ēdo lloj libri tjetėr, pėr shkak tė pėrkėdheljes qė ata i bėjnė disa komplekseve tė kombit tė tyre. Kėta gjysėm-historianė pėrpiqen (gjoja) ta ngrenė lart nė piedestal gjuhėn shqipe, por nė fakt e kanė baltosur atė mė shumė. Pra, duke dashur tė na venė vetulla, na kanė nxjerrė nė fakt sytė. Autori R.Th. analizon disa nga veprat e tyre, duke treguar kėshtu pėrzgjedhjen e gabuar qė ata bėjnė nė krahasimin e fjalėve, nė mitet e ndryshme, dhe nė pasazhet historike tė njohura.

9. Albanistani ynė -shkrime tė ndryshme- Vllamasi T.2012

Nė kėtė libėr kemi shkrime nga mė tė ndryshmet, duke filluar me njė pyetsor tė gjatė, ku autori u pėrgjigjet pyetjeve, dhe mbaron me disa shkrime shkencore, me tė cilat autori mendonte tė niste njė libėr tjetėr. Nė faqet e mesit gjejmė shkrime dhe tema nga mė tė ndryshmet.

10. Kursi i servilave -tregime- Vllamasi T.2013

Nė 33 tregime tė tjera tė autorit kemi tema nga mė tė ndryshmet, ku dallojnė disa sociale dhe politike, si dhe tė ndjenjave njerzore. Dallojnė tregimet Kalkulacion i mprehtė, Dashuri vrasėse dhe Tango mbėrthyese.

11.A ėshtė Bibla dhe Kurani fjalė e Zotit apo e njeriut? Vll 2013

Ky libėr i shkruar nė vitet 2005-2006 analizon Biblėn dhe Kuranin, duke dalluar nė ‘to qartė dorėn dhe mėndjen njerėzore. Analiza e Biblės tregon qartė gjuhėn simbolike tė saj dhe ato qė quhen „kodet e fshehur“ tė saj

12. Europastani dhe … bibilushi Vllamasi T.2014

Ky libėr me shkrime nga mė tė ndryshmet, dhe qė hyn nė zhanrin e publicistikės, trajton jo vetėm tema shqiptare, por edhe ato ndėrkombėtare, kryesisht europiane. Si nė ēdo libėr tė autorit, letrar dhe jo-letrar, edhe kėtu del nė pah pėrpjekja e tij pėr tė demaskuar ēdo tentativė dhe nyje diktatoriale, qė shfaqet nė marrdhėniet e pėrditshme nga subjekte tė ndryshme, sidomos ato shtetėrorė.

13. Evolucioni gjuhėsor vėll. 3 -„sekretet“ e historisė sė njeriut-

Edhe nė kėtė vėllim tė tretė tė evolucionit gjuhėsor, autori sjell fakte tė reja nė ndihmė tė kėtij evolucioni, duke ndriēuar kėshtu edhe mė shumė disa fakte tė harruara historike tė kohrave tė lashta. Ky vėllim duket edhe ca mė interesant nga dy vėllimet e para. Vllamasi T.2014

14. Kush e solli Doruntinin? + Gjenerali i ushtrisė sė vrarė
Ky libėr me dy novela sjell ngjarje tė viteve ’80. Ndonėse tė dyja ngjarjet e novelave janė tė trilluara, si nė shumicėn e krijimeve letrare, ato pėrmbajnė emra dhe elemente realė, aq sa tė dyja ngjarjet duken sikur tė jenė tė vėrteta. Tė dyja novelat kanė metaforat e tyre. Vll. T.2015

15. Kuptimi metafizik dhe dialektik i lėvizjes -nėn disa tė reja
shkencore- (tė sjella vetėm nga vėshtrime empirike) Vll. T.2015
Autori i pėrket atij grupi njerzish, tė cilėt vėrejnė natyrėn me kėnaqėsi e kureshtje gjatė gjithė jetės. Si valėt e detit, ashtu dhe vargmalet, e kanė ēuar atė nė idenė mbi njė forcė rrotullese universale nė Hapsirė tė ēdo lloj trupi, nga grimca tė vogla e deri tek trupat e mėdhenj, planetė e diej, tė cilėt tėrhiqen pėr shkak ndryshimi tė polaritetit tė tyre, polaritet ky i cili –sipas autorit– duhet tė ketė ekzistuar qysh nė krijim tė materies.
Nė kėtė libėr pėrmblidhet edhe „Fizika metafizike“, nė tė cilėn autori tregon rrugėn e mbyllur ku e ka ēuar kjo lloj fizike studimin e Natyrės sot. Nė kėtė kapitull ai sqaron dhe kthen me kokė lart konceptin e entropisė, sqaron edhe njė herė qart me shembuj konceptin e relativitetit, duke i qėndruar besnik arsyes sė shėndosh deri tek shpejtėsia maksimale nė Hapsirė, atė tė dritės c, kėshtu duke e hedhur poshtė tė ashtuquajturin paradoks i binjakve. Edhe teorinė e pėrgjith. tė relativitetit tė Ajnshtajnit, me gjithė hapsirėn e saj dy-dimensionale, autori e hedh poshtė me argu-mente dhe shembuj, duke treguar qartė pse kjo Hapsirė ėshtė tre-dimen-sionale dhe si e tillė na i shpalos aq qartė tė gjitha fenomenet e Natyrės.
Pas kėtyre autori sjell edhe njė panoramė tė mekanikės kuantike, qė lexuesi tė kuptojė ēfarė ai hedh poshtė nga kjo degė e kėndvėshtrimit tė theksuar metafizik dhe ēfarė ai pranon nga studimet e kėsaj dege.
Nė katėr forcat kryesore nė Natyrė, autori „eleminon“ dy prej tyre, atė tė dobėt, duke e konsideruar si shenjė tė jetgjatėsisė sė njė atomi, elementi, lėnde, trupi tė caktuar; si dhe atė tė fortė, e cila sipas tij nuk duhet tė llogaritet, pasi nė elementė, lėndė apo trupa tė caktuar, tė ashtuquajturat grimca elementare pėrbėjnė tashmė lidhje tė caktuara bėrthamash atomesh, elementėsh, lėndėsh, etj. Vetėm e ashtuquajtura forcė elektromagnjetike ėshtė bijė e forcės gravitacionale, ku e para ndikon mė sė shumti nė elementė ferrorė (metalikė) dhe e dyta nė tė gjitha atomet, elementėt dhe trupat, qysh nga krijimi i materies.

Kjo nuk ishte e gjitha! Nese ndonjeri don me per Belulin, ka akoma variantin e gjate:
Veprat:

1.Pa Titull – 300 faqe, kryesisht me vargje (1985-2005), pak esse, pėrshkrime udhėtimi, si dhe disa shkrime historiko-etimollogjike, Tiranė, GlobusR, 2005.

Ky ėshtė libri i parė i autorit, si i tillė nuk pretendon shumė nė vetvete, po tė pėrjashtojmė shumllojshmėrinė e temave qė pėrfshijnė vargjet e tij, tė cilat ai i rendit me modesti mė shumė tek vjershat, se sa tek poezitė, -sipas ndarjes, qė ai i bėn nė parathėnie tė librit, vargut nė pėrgjithėsi.
Kėtė ndarje nuk e lė pa e pėrmėndur edhe njė nga poezitė e tij… ah, deshėm tė thonim: njė nga vjershat e tij:
Vargjet e mia

Ah, kėto vargjet e mia,
si lastarė tė egėr shpėrthyer,
tė papunuar zvarriten mbi letėr,
besnike shpirtit tė trazuar,
pa rregulla metrik,
e normat e trurit tė poetit,
virgjėresha,
siē i ka bėrė Muza-Mėmė,
ndaj ndoshta nuk janė dhe aq tė bukura.

Dhe vėrtet, nė shqetėsimet e shpirtit tė tij dallojmė si fillim njė Muzė tė ashpėr, e cila duket jo vetėm e politizuar, (…o Zot, ē’ka kėrkuar kjo Muzė nė shterpėsinė e njeriut!?), por edhe e pėrzier nė gjithfarė problemesh shoqėrore, kohore, ekonomike, letrare, etj., si bie fjala:
Ē’kohė

Zhurmė, rrėmujė, heshtje, gjallėri!...
Ē’kohė jetojmė!...
Pemė tė krisura!...
Lule artificiale!..
Paralizė!..
Emra tė harruar, e ca tė krijuar!..
As sfinks i vjetėr, as sfinks i ri!..

Din Hyka, ē’ka qė mė kujtohet?!..
Po Dhimitri i tij?!..
Ēudi, vdiqėn heronjtė!..

Duhen krijuar idhunj tė rinj!..

(Fatkeqėsisht, kjo vjershė ka dalė e cunguar nė botim pėr faj tė botuesit, ndaj autori vetė e ka kompesuar me njė shtesė tė daktilografuar edhe njė herė kėtė faqe tė librit.)

Duket se mbi 220 faqe vjersha/poezi, autori nuk do ti kish shkruar, po tė mos ish pėrvėluar sado pak nga ajo ndjenjė universale, me emrin dashuri. Ndaj gjejmė nė faqet e librit gjurmėt e kėtij zjarri universal.

***
Lulen qė prure,
pėrherė e ujita.
E ujita dhe me lotėt e syve tė mi!
Deri mė sot arrita…
Akoma lulėzon!
E nė ėshtė nevoja,
do jap dhe gjakun tim!

Fjalė tė pathėna

Fjalė tė pathėna,
ngjitur pas shpirtit,
si mjegull mėngjezi lodrojn,
vėrtiten rreth meje si flutėrza,
tė trembura nga afėrsia,
mė tė bukura se vetė poezia,
gjithė dashurinė e ngujojn.

Vėrtet, tek ky autor duket se janė ngujuar tė gjitha ato ndjenja, emocione dhe afekte, -dhimbja, gėzimi, pėrkujdesja, mėshira, falja, obligimi, etj.- tė cilat Muza e poezisė i nxit tė zbrazen nė letėr. E ndoshta janė ngujuar mė tepėr sa duhet, gjė qė ka ndikuar nė nivelin mesatar letrar tė shumė prej vargjeve. Sidoqoftė, duke patur parasysh edhe ēmimin tepėr tė ulėt tė librit, 330 lekė, apo 3 Euro, duke patur parasysh essetė e bukura humoristike, ato pėrshkrime udhėtimi tė autorit nė Shqipėri, si dhe ato pak shkrime etimollogjike-historike, mendojmė se ia vlen pasja e kėtij libri nė bibliotekėn personale tė lexuesit tė rregullt.

2 Hakmarrja e viktimės –tregime, 250 faqe, (nė librin elektronik: 280 faqe), GlobusR, Tiranė, 2005, ēmimi 330 lek.

Ironia, humori dhe sarkazma shoqėrojnė thuajse tė gjitha kėto 33 tregime tė para tė autorit Robert Thomanikaj, tregime tė skicuara dhe shkruara ndėr vite. Titullin e librit e ka vėnė botuesi, Petraq Risto, nga pėlqimi duket prej tij i njėrit prej tregimeve tė librit.
Duke qenė padashur tek ky tregim, po nxjerrim njė pasazh tė shkurtėr prej tij, i cili tregon jo vetėm atė kohė tė shkuar tė monizmit, por edhe „profetizon“ kohėn e ardhme tė pluralizmit.
(Izeti) „…. U kthye tė gjente njė vend ku tė kishte hapsirė. Ai ambient i merrte frymėn. Sė fundi duhet tė gjente edhe njė kosh plehrash ku tė hidhte kaushin e mbetur. Nuk ish mėsuar ta lėshonte ashtu pėr tokė, si shumė tė tjerė. Po ecte i shkujdesur nė kėrkim tė koshit, kur papritmas flegrat e tij tė hundės u ngacmuan nga njė parfum i kėndshėm femre. Ndėrkohė qė insiktivisht po kthente kokėn nga mrekullia femėrore, sytė i panė koshin e plehrave… Pėr njė moment tepėr tė shkurtėr u tundua, sepse nuk po dinte kė tė ndiqte, ku tė pėrqėndrohej!.. Tė ndiqte farfurimėn e parfumit, apo tė mos i ndante sytė nga koshi, i cili mund ti humbiste prej lėvizjeve tė shumta tė turmės!?.. Nuk i pėrkiste atyre njėrėzve qė rrinė e vėshtrojnė gratė kur kalojnė nė rrugė. Mirpo kish kohė qė nuk kish ndjerė aromė parfumi, pėr mė tepėr njė aromė aq tė kėndshme, si ajo qė sapo kaloi! Prandaj ai tundim e hutoi krejt! Vazhdoi insiktivisht ecjen pa e kthyer kokėn, duke i hapur kėshtu dritėn jeshile fantazisė. Kishte harruar fare seksin femėror dhe i erdhi pak ēudi, qė nė njė ditė si kjo do tė puqeshin tė tria: parfumi, femra dhe harresa e tij. Biles mund tė shtonte: edhe vetja e tij me idetė sėbashku. Ufff, bėri njėherė. Ē’tundim!? Tundim i ēuditshėm! Mė i shkurtėri qė kish patur ndonjėherė! E ndoshta mė i forti! Jetė tundimesh, i tha vetes pastaj, duke pėrllogaritur edhe ato qė mund tė kalonte atė ditė. Ngriti dorėn dhe me tė pėrplasur lėshoi nė kosh gjysmėn e mbetur tė kaushit…
Shefi i policisė sė lagjes sė tij e kish ndjekur nga larg tė gjithė skenėn e Izetit nė koshin e plehrave. I erdhi ēudi dhe mirė pėr atė skenė. Njėkohėsisht ndjeu edhe njė farė keqardhje pėr banorin e lagjes, qė pėrmblidhte rajoni i tij. I shkreti, mendoi, fliska dhe me vete! Nuk e kish parė ndonjėherė ashtu. E dinte se ishte i liruar si i sėmurė nga koka, por se qysh e si…, dinte vetėm qė i moshuari kish bėrė nja njėzet vjet burg politik, …e patjetėr atje duhet ta kishte kapur edhe sėmundja!.. Ah po, iu kujtua se i shkreti kishte bėrė sė fundi edhe disa muaj nė psiqiatri. Siē ia kish thėnė vetė i sėmuri, i bėheshin gjithsej tek nėntėmbėdhjet vjet e … muajt nuk i mbante mėnd. Njė jetė e tėrė … sidoqoftė, mendoi. Kushedi pėrse gjith’ ajo odise?!. Gjėra tė sė kaluarės… Po nejse, tani kish rėndėsi qė ai banori i rajonit tė tij i pėrkiste njerėzve tė rregullt e me kulturė… tė ishin tė gjithė si ai, pa… pa le tė kishte edhe armiq! Tė hidhnin mbeturinat nė vendin e caktuar, … kjo ishte boll e rėndėsishme!.. Si mund tė kėrkohej zbatimi i ligjeve, kur njerėzit nuk zbatonin ato mė elementaret?!. Mė tė thjeshtat!.. Mė tė domosdoshmet!.. Zbėrtheu kopsėn e jakės, duke nxjerrė nga xhepi shaminė e hundėve. Kish filluar tė djersinte dhe kjo i ndodhte gjithnjė kur diskutonte me veten. Fshiu pak qafėn dhe, njėkohėsisht, pėrshėndeti me kokė njė kolegun e tij. Duhej tė kish kujdes, ndryshe do tė merrte ndonjė tė ftohur nga djersa e tharė nė trup. Sėmundjet i urrente pėr qamet dhe, kėsaj radhe, duket se po sėmurej edhe nga koka. Po bėhej si ai Izeti, i cili patjetėr i gėzohej ardhjes sė De Kuejarit!.. Tjetri ti gėzohej kujt tė donte, por ai duhej tė kish kujdes nga djersa! Kjo ishte e rėndėsishme pėr ’tė!.. Tė tjerėt le ti gėzoheshin ardhjes sė perujanit, ai pak kishte tė bėnte me kėtė. Nė fund tė fundit, edhe sheshi pėrpara muzeumit nuk i pėrkiste rajonit tė tij!.. Biles nuk i pėrkiste asnjė rajoni!.. I erdhi ēudi pėr kėtė zbulim. Mund tė ndodhte ndonjė incident, dhe asnjė rajon policie mbante pėrgjegjėsi direkte pėr kėtė! Pėrgjegjėsia binte mbi tė gjithė, edhe mbi ata lart. Pra sheshi, nė njė farė mėnyre, simbolizonte qeverinė. Po tė qe sheshi nė rregull, qe edhe qeveria nė rregull!.. Po tė qe sheshi i pastėr, qe edhe qeveria e pastėr!.. Nė fund tė fundit, edhe ēdo riparim qė i bėhej sheshit, profetizonte ndryshimet nė qeveri!.. Kėshtu duhej tė kish ndodhur!.. Apo, pėrkundrazi, ndryshimet nė qeveri sillnin edhe ndryshimet nė sheshin kryesor tė kryeqytetit?!.. Ohh, po i pėllciste koka nga mendimet e shumta!.. Do tė pėrfundonte si ai Izeti, qė fliste me vete!.. Po ku, … ku do tė ishte tani i shkreti, mendoi pėr ’tė…
Izeti, nga an’ e tij, ishte ulur nė trojtuar, disi larg turmės qė po rrallohej. Hapte sytė sa majtas e djathtas, por me shumė kujdes, si njė i ngeshėm qė nuk kishte ē’tė bėnte tjetėr pėrveēse tė shikonte njerėzit pėrreth, … ose, siē do ti pėlqente ti quante ata njerėz: shėtitėsit mė tė kotė nė botė!.. „

Por tregimet e kėtij libri dalin edhe nga skenat reale, duke i sigmatizuar ato nė pjesėza abstrakte tė ngjarjeve irreale, apo mė saktė: tematikave simbolike. Nė kėto tregime, si „Duke kėrkuar punė“, „Specialist“, „Ndalohet „Pėrse-ja“ “, „Fjala“, „I keqi“, etj., metafora dhe hiperbolizimi janė simbiozuar aq shumė me sarkazmėn dhe ironinė, sa fantazia e lexuesit pėrshkon skena reale tė njė teatri molieran. Kėtu qėndron edhe bukuria e kėtyre tregimeve tė thjeshtė, irrealja flirtohet gjatė gjithė kohės me realen njerzore, kufijtė e tyre shpesh herė pėrzihen me njėri-tjetrin, aq sa lexuesit i mbetet nė fund njė idč e qartė nė mėndje pėr botėn dhe shoqėrinė ku jeton. Ky duket se ėshtė dhe piksynimi i kėtij libri, paraqitja e shoqėrisė, nėpėrmjet karaktereve individualė. Narrativja ėshtė sa indivi-duale aq dhe shoqėrore, ndėrthurrja e individit me shoqėrinė e natyrshme dhe metaforike, ndikimi i tregimeve tek lexuesi vjen aq natyrshėm, sa ky edhe mund ta ndjejė veten pa kuptuar pjesė e atyre ngjarjeve.
Me karakteret e ndryshme tė personazheve, autori fillon ta mbėrthejė lexuesin e librit, por akoma jo tėrėsisht nė gjithė shpirtin e tij, gjė tė cilėn ai e arrin mė tej nė librat e tij pasues.

3 Teoria e relativitetit nė kohė dhe hapsirė –Disa sqarime, keqkuptime dhe pėrmisime nė tė kuptuarit e saj– 160 faqe, GlobusR Tiranė 2007, Ēmimi: 500 lek (shkruar: janar-shkurt 2007, dhėnė pėr botim nė fund tė marsit 2007, dalė nga botimi nė korrik 2007 !).
Mbi principin e relativitetit, siē ėshtė quajtur gjithnjė ky botkuptim, siē quhej nė fillim me tė drejtė edhe nga Ajnshtajni, siē dėshiron ta quajė edhe ky autor i panjohur shqiptar, ishte parashikuar nga ky i fundit vetėm njė kapitull i vogėl nė librin e tij mbi Dialektikėn. Mirpo punimi i tij zgjati shumė, ndaj ai e pėrmblodhi atė nė njė libėr mė vete, duke sjellė (ndoshta) njė sensacion nė lidhje me kėtė princip.
Vetė autori nuk pretendon pėr sensacion, pasi ai vetėm kthehet mbrapsh nė kuptimin e principit tė relativitetit, duke e lėnė kėshtu, po si nė kohėn para ajshtajniane, hapsirėn dhe kohėn tė ndarė nga njėra-tjetra. Kėtė ai e justifikon, pra ai e kundėrshton njehėsimin ajnshtajnian tė kohės dhe hapsirės, me mospasjen nė hapsirė tė njė pike referuese tė palėvizshme pėr tė gjithė trupat, gjė kjo nga ana tjetėr, e cila sė bashku me pranimin e ekuacioneve tė Maksuellit, qė pranojnė shpejtėsinė maksimale tė dritės 300.000 km. nė sek., shpejtėsi e pandryshuar kjo nė zbrazdėsirė, e provuar kjo dhe nga eksperimenti i Majkelson-Morlit dhe tė tjerė eksperimentues, nxitėn Ajnshtajnin nė krijimin e njė koncepti tė ri fizikal, atė tė njėhėsimit tė hapsirės dhe kohės nė shpejtėsinė maksimale tė Universit, atė tė dritės.
Ku qėndron problemi dhe si t’ia shpjegojmė lexuesit sa mė shkurt. U provua nga Romy 300 e ca vjet mė parė, qė shpejtėsia e dritės ėshtė 300.000 km. nė sekondė. Kjo u provua dhe nga eksperimentues tė tjerė. Rreth dyqind vjet mė vonė, u provua nga Majkelsoni dhe Morli se kjo shpejtėsi, ishte shpejtėsia maksimale nė hapsirė. Deri nė kėtė kohė, ēdo trup e mat shpejtėsinė nė lidhje me njė trup tjetėr tė palėvizshėm. Kėshtu vetura nė lidhje me rrugėn automobilistike „tė palėvizshme“, aeroplani nė lidhje me sipėrfaqen e tokės „tė palėvizshme“, planetėt nė lidhje me diellin „e palėvizshėm“, dielli nė lidhje me qėndrėn „e palėvizshme“ tė galaktikės tonė, e kėshtu me radhė. Shpejtėsia e dritės parakuptohej nė lidhje me eterin „e palėvizshėm“. Mirpo u provua se nuk kishte eter tė palėvizshėm, pasi u provua se nuk kishim interferencė tė dritės, nė lėshimin e saj nė dy drejtime tė kundėrta, atė tė lėvizjes sė tokės dhe atė tė kundėrt tė lėvizjes sė tokės. Doli pra se drita kishte tė njėjtėn shpejtėsi si nė drejtim tė rrotullimit tė tokės ashtu dhe nė drejtimin e kundėrt. Pra burimi i dritės nuk influencon nė shpejtėsinė e dritės; kjo e fundit pėrhapet nė tė gjitha drejtimet me tė njėtėn shpejtėsi, panvarsisht sa shpejtė lėviz burimi i saj. Ky efekt e ēoi Ajnshtajnin nė hedhjen e njė ideje gjeniale, atė tė njėhėsimit tė kohės dhe hapsirės.
Nė kundėrshtim me kėtė idč gjeniale tė Ajnshtajnit, autori Robert Thomanikaj, duke pranuar gjithashtu shpejtėsinė maksimale e tė pandryshuar tė dritės nė hapsirė, pra duke pranuar edhe mosndikimin e burimit tė dritės nė shpejtėsinė e kėsaj tė fundit, gjithashtu duke u bazuar tek mospasja e njė pike tė palėvizėshme referuese pėr tė gjithė trupat nė hapsirė, –pėrfshirė edhe dritėn– , ai mendon se ekuacionet e Maksuellit nisin drejtėsisht nga 0 pėr njė sistem referimi, por padrejtėsisht pėr njė sistem tjetėr referimi. Pra, ekuacionet e njė sistemi referimi nuk mund tė fillojnė nga 0 edhe pėr njė sistem tjetėr referimi (matjeje, ose tė maturi). Ēfarė do tė thotė, se pėr ne shpejtėsia e dritės ėshtė 300.000 km nė sek. duke e parakuptuar ne tokėn tė palėvizshme, por po ti japim ne aparatet tona njė sistemi tjetėr referimi, ai sistem referimi do i fillojė matjet e tij ose nga – 0 , ose nga + 0, (problem qė i doli dhe Lorencit, shkencėtar, bashkohės i -pak para- Ajnshtajnit). Detyrimisht edhe pėr atė sistem referimi drita ka tė njėjtėn shpejtėsi, por (me tė njėjtat njėsi matėse), nėse ai sistem tjetėr referimi do tė nisė nga 0 matjen e shpejtėsisė sė dritės, do tė thotė se ai ka zbritur ose ka shtuar (kjo ėshtė pa rėndėsi) shpejtėsinė e tokės tonė nė lidhje me atė vetė.
Mirpo, a nuk ka mundėsi nė kėtė rast qė eksperimenti i Majkelson-Morlit tė na japė efekt pozitiv, pra njė ndikim tė shpejtėsisė sė burimit tė dritės tek shpejtėsia e kėsaj tė fundit? -do tė pyesė me tė drejtė ēdo kush. Jo nuk ka pse tė na japė, pasi kjo ėshtė shpejtėsia maksimale nė hapsirė, e cila oserbon (pėrthith) cilėndo shpejtėsi t‘burimit tė dritės. Pra ne nuk kemi nevojė tė njehėsojmė njė parametėr tė njė subjekti, nė kėtė rast masat e hapsirės, me parametrat e njė koncepti, nė kėtė rast ndarjet kohore. Njehėsimi i kėtyre dy lloj parametrave tė panjehėsueshėm, nuk na shpie gjėkundi, nuk na hap horizonte botkuptimi mbi botėn dhe ligjet e natyrės, pėrveē se na habit pėr paradoksitetin e vet, sado gjeniale tė duket kjo idč.
Leximi i kėtij libri, sidomos rreth 50 faqet e fundit, janė interesantė pėr tė kuptuar principin e relativitetit, pa e njėhėsuar hapsirėn (konkrete) dhe kohėn (abstrakte), pra duke e kuptuar hapsirėn si fushė konkrete tė trupave lėvizės, dhe kohėn si abstraksion tė lėvizjes sė trupit material dhe shpejtėsisė sė tij.

4 Evolucioni i gjuhės v. 1 –nė fillimet e tij– 304 faqe, Tiranė, 2009, GlobusR Ēmimi: 400 lek/ 4 euro.

Ky libėr nuk sjell ndonjė teori tė re nė pemėn evolutive tė gjuhėve, pėrkundrazi, duke u bazuar nė ato mėsime shkollore tė deritanishme mbi evolucionin gjuhėsor, ky libėr sjell copėza tė reja nė kėtė pemė, kėshtu i tregon edhe njė herė mė qartė lexuesit ngjashmėrinė dhe tė pėrbashkėtat e gjuhėve. Autori R.Th. bazohet kryesisht nė tre gjuhė, shqipja, italishtja dhe gjermanishtja, (rrallė tek anglishtja qė e njeh shumė pak), si dhe tek fjalė gjuhėsh tė vjetra, tė cilat ai i nxjerr nga disa libra, ku ėshtė referuar.
Qysh nė kėtė vėllim, me provat qė sjell, autori tregon bukur nėn kėndvėshtrimin dialektik lidhjen e gjuhėve, kėshtu relativizon edhe kufinjtė ndarės tė grupeve tė ndryshme tė gjuhve, duke treguar lidhje midis gjuhėve tė sotme e tė lashta, atyre semite me ato indo-europiane, e biles edhe deri ato latinos tė pėrtej Antlatikut. Kėto lidhje gjuhėsh dhe grupimesh tė tyre janė akoma tė vogla nė kėtė vėllim, e biles disa edhe tė ngelura si hipoteza –sipas autorit. Por s.d.q. nxisin kėrshėrinė e lexuesit tė vėmėndshėm dhe atij qė merret me histori dhe gjuhėsi.
Pėr t’mos e mėrzitur lexuesin me analiza gjuhėsor-etimollo-gjike, autori merret dy-tre here nė kėtė vėllim me disa fjalė, emra dhe toponime tė njohur, kuptimin dhe prejardhjen e tyre; kėshtu lexuesi i librit ēplodhet disi. Autori shpjegon edhe kuptimin dhe prejardhjen e emrit tė tij: Robert, nga: rob i urt.


5 Evolucioni gjuhėsor v.2 –nė vazhdimet e tij– 310 faqe, Tiranė, 2009, GlobusR Ēmimi i librit: 450 lek.
Nė linjėn e vėllimit tė parė ecėn dhe vėllimi i dytė i librit. Autori pasuron me shembuj tė ndryshėm panoramėn evolutive tė gjuhėve, kryesisht asaj shqipe dhe disa tė tjerave pėrreth.
Ndėrkohė qė vėllimi i parė doli nė pranverė tė 2009-ės, vėllimi i dytė doli nė verė tė kėtij viti. Biles faqet e fundit autori arriti ti mbarojė me tė shpejtė nė pushimet e verės nė Shqipėri. Ndaj nė fund tė kėtij libri dallojnė shpesh gabime gramatikore.
Edhe ky vėllim ėshtė tėrheqės, sidomos pėr ata qė interesohen mbi probleme historiko-etimollogjike, pėrmėtepėr sepse autori pėrpiqet tė shpjegojė edhe prejardhjen e disa emrave dhe toponimeve mjaft tė dėgjuar. Kjo e ēplodh mjaft lexuesin, pėr mė tepėr qė kėto emra dhe toponime lidhen me ngjarje tė njohura historike dhe kultura tė lashta, si ato afrikane, asyre, akadase, hetite, mesopotamase, egjyptase, ellase (greke), etj.
Nė tė dy vėllimet autori kritikon teoritė e gjuhės mėmė e bija, duke treguar me shėmbuj se si gjuhėt formohen e ndahen, si ato evolojnė nė drejtime tė ndryshme e me ritme jo tė njėjta.
Leximi i kėtyre dy vėllimeve i jep lexuesit njė kuptim mė tė qartė tė kėndvėshtrimit dialektik nė studimin e gjuhėve dhe evolucionin e tyre. Kėshtu ai mund tė kuptojė nė ēdo libėr tjetėr gabimet e shumė e shumė etimologėve.
Autori dėshiron ta pėrfundojė kėtė temė me njė vėllim tė tretė, gjurmėt e t‘cilit po vonojn, pėr shkak tė kohės sė cunguar tė tij.

6 Tė gjithė me Zotin -tregime, 310 faqe, Tiranė, 2011, GlobusR Ēmimi i librit 500 lek, 5 euro.

33 tregime tė tjera pėrbėjnė librin e dytė me tregime tė autorit. Njė pjesė e tyre janė idera dhe skicime tė viteve tė shkuar, tė cilėt ai ka mundur ti shkruajė pėr botim vetėm kėto vite tė fundit, (shiko pėrmbajtjen).
Siē duket edhe nga titulli, nė kėtė libėr janė pėrmbledhur tema qė kanė tė bėjnė kryesisht me religjiozitetin e njeriut. Por jo thjesht fetė, apo besimet e njerzve. Ai hyn ca mė thellė nė shpirtin e njeriut, duke mos mundur akoma ta operojė tėrėsisht kėtė tė fundit, por s.d.q. t‘ia diagnostikojė sėmundjet qė ka.
Nėpėrmjet personazheve tė ndryshėm, atyre tė thjeshtė e tė panjohur, atyre qė jetojnė dhe atyre qė kanė vdekur, atyre tė vegjėl dhe atyre tė plakur, si disa fėmijė mėhalle, apo Leci nė fshat, apo kinezi Lu qė kėrkonte shtyllėn simbolike kurrizore, pra atė shpirtėrore, pastaj me radhė qysh nga Omer Kahjami, gjeneralėt Romel dhe Montgomer, si dhe filozofė tė ndryshėm, apo atij mjeku tė panjohur afganas qė diskuton me Osama Bin Ladenin, apo vetė Jezu Krishti modern nė studion televizive tė Joi Lenon, e sa e sa personazheve tė tjerė, pa harruar atė priftin e fshatit tė eksituar nga gjiri dhe mbathjet e njė bukurosheje ēapkėne, nėpėrmjet gjithė kėtyre personazheve tė pafajshėm e tė fajshėm, lexuesi pėrthith pėrmes ngjarjeve reale dhe irreale disa idč tė fuqishme thyerse kornizash mesjetare. Pėr kėto korniza ky libėr ėshtė nė kohėn e sotme njė mini-tėrmet; e biles qysh me tregimin e parė fillon me njė tėrmet mbarė-botėror, dhe pėrfundon nė tregimin e fundit po me njė tėrmet lokal, tė rėnė nė njė qytet.
Lexuesi duhet tė mos ketė frikė se tė 33 tregimet fryjnė nė njė birė, atė tė fesė; jo, ato pėrhapen lehtshėm nė kohė e hapsirė.

7 Dialektika e arsyes dhe e sugjestionit apo njė copėz jetė nė monotoninė e njė vere tė nxehtė kryeqyteti -roman-

Ca mė gjatė se ky titull ka zgjatur vetė pėrfundimi i kėtij romani. Autori e ka shkruar si fillim kėtė roman nė njė kohė rekord prej disa javėsh, nė verė tė 1986-ės, duke nxjerrė atė fillim njė vepėr jo tė kėnaqshme nga ana artistiko-letrare. Mbasi ai morri kritikat e atyre pak tė njohurve, qė e lexuan asaj kohe kėtė roman nė dorshkrim, ai e la mėnjanė kėtė vepėr, duke u marrė me vargun dhe tregimet.
Mė vonė nė Gjermani, ku ai jeton e punon prej 1990-ės, ai u morr sėrish me romanin e tij, duke e pėrmisuar nga ana letrare. I lodhur sė fundi nga romani i tij, (i parė dhe ndoshta i fundit), ai e dha pėr botim po gati njėkohėsisht me librin e tij tė dytė me tregime.
Ngjarjet e romanit zhvillohen nė kryeqytet, mė sė shumti nė uzinėn Traktori, ku ka punuar dhe vetė autori, -gjė kjo qė mund ta nxis ndonjė lexues tė mendojė, se nė roman ėshtė vetė jeta e autorit. Por jo, nuk ėshtė aty autori dhe jeta e tij. Pa diskutim, si nė shumė e shumė vepra letrare, gjen nė roman ngjashmėri nga jeta e autorit, sepse dhe ai ka qenė nė atė kohė po nė atė moshė rinore si personazhet e tij, ka punuar diku aty pranė atyre reparteve ku punojnė edhe personazhet e tij, ka dashuruar si shumė e shumė tė rinj e tė reja tė asaj kohe, ėshtė revoltuar si shumė e shumė punėtorė tė uzinės mbi problemet e ndryshme, deri dhe politike. E biles disa ngjarje romani janė edhe tė vėrteta, pra tė ndodhura asaj kohe, siē ėshtė ndonjė mbledhje e gjėrė e uzinės, apo disa personazhe kalimtarė, si dy drejtorėt e uzinės, Pilo Pelisteri dhe Llambi Gegprifti.
Personazhi kryesor nė roman ėshtė Romeo, njė i ri kitarist, i dashuruar, ca rebel pėrsa i pėrket flokėve tė gjatė e shfaqjeve tė tjera tė huaja, tė cilat manifestohen edhe nė tė tjerė tė rinj tė repartit, ku Romeo punon si tornitor, ashtu siē manifestoheshin asaj kohe ndėr shumicėn e tė rinjve tė Tiranės, shfaqje kėto qė luftoheshin herė me ashpėrsi e herė me butėsi nga antarė partie dhe tė organizuar tė tjerė.
Ngjarjet e romanit vinė duke u ndėrthurur e duke u intesifikuar, gjė qė e bėn lexuesin tė vazhdojė leximin mė tej, ndonėse duhet tė pohojmė, qė stili i romanit ėshtė i thjesht, kjo me vetėdije nga autori, pra nuk kemi ndonjė stil letrar tė spikatur dhe metaforik.
Ēmimi i romanit 500 lek/ 5 euro.

Pas kėtyre 7 librave autori u detyrua tė ndėrroj botuesin, meqė thuajse tė gjithė librat e tij kishin gabime shtypi, tė cilat duket vinin automatikisht nga hedhja e materialit tė tij n‘kompjuterin e botuesit. Nga ana tjetėr dhe ēmimi i botimit ishte rritur mjaft. Dhe arsyeja e tretė ėshtė se botuesi gjithnjė e mė pak rrinte nė Shq., pra nuk mund tė kapej, siē ndodhi edhe nė librin pasues.

8 Komplekset shqiptare tė inferioritetit -probleme historike dhe etimollogjike- 320 faqe, Vllamasi, Tiranė, 2012

Nė kėtė libėr autori R.Th. merret me disa autorė tė tjerė, me tituj dhe pa tituj nė lėmin e historisė, konkretisht me katėr prej tyre, -Haxhi Sauku, Arsim Spahiu, A.F.Kocaqi dhe Elena Kocaqi-, tė cilėt sipas autorit tonė R.Th. duan tė na venė vetulla (me teoritė e tyre tė gjuhės Mėmė pellazgo-shqipe dhe kombit baba pellazgo-ilir-shqiptar), por nė fakt po na nxjerin sytė me kėto teorira jo shkencore.
Autori R.Th. merret me katėr libra tė kėtyre autorve, pa u shkuar atyre deri nė fund, siē edhe i duket e mjaftueshme tė tregojė, se kėta historianė janė thjesht pemė pa kokrra, apo siē i quan ai ndonjėherė, pemė me kokrra agurridhe.
Nė fakt me kėta autorė dhe teoritė e tyre fantastike tė Babait-Mėmė shqiptar mbi tė gjitha kombet, duhej tė mirrej historio-grafia zyrtare. Mirpo ajo vetėm sa i ka injoruar, (nėse pranojm tė kemi akoma nė Shqipėri njė historografi zyrtare), duke dashur ti lėrė kėta autorė nė heshtje, gjė qė nuk e ka arritur, pasi librat e kėtyre autorėve dhe teoritė e tyre fantastike janė shitur mirė kėto vitet e fundit ndėr lexuesit shqiptarė, kuptohet, atyre pa arsimimin e mjaftueshėm dhe atyre me komplekse inferioriteti.
Dhe kėtė vakum, pra kėtė rrahje mendimesh midis rrugės evolutive tė lindjes e pėrhapjes sė gjuhėve-shoqėrive-kombeve dhe asaj tė prejardhjes se gjuhėve-shoqėrive-kombeve nga njė e vetme-gjuhė-shoqėri-komb, -kėtė diskutim pra e ka pėrmbu-shur deri diku ky libėr i autorit Robert Thomanikaj.
Sipas autorit tonė, nuk ka gjuhė Mėmė dhe bija, por ka ndarje dhe zhvillim tė ndryshėm tė shoqėrive mbi glob, proēes nė tė cilin gjuhėt ndahen dhe evolojnė mė tej, mė ngadalė apo mė shpejt, nė kėtė drejtim apo tjetėr drejtim; kėshtu ato edhe ndahen nga njėra-tjetra, -gjithė kjo, sipas autorit tonė dhe siē e di gjithkush, mėsohet edhe nė shkollat tona. Pra, nė parimet e pėrgjithshme tė evolimit tė gjuhės dhe shoqėrisė nuk kemi ndonjė teori tė re tek autori ynė. Tė rejat e tij janė provat qė ai sjell pėr tė hedhur poshtė teoritė fantastike tė pseudo-historianve tė rinj shqiptarė me komplekse inferioriteti. Dhe pa dashur, duke patur si yll tė tij vetėm TĖ VĖRTETĖN, autori ynė, R:Th., sjell edhe fakte tė reja etimollogjike, qė e ngrenė mė tej nė piedestal gjuhėn e tij amtare, atė shqipe; kėtė jo nga komplekse inferioriteti, por se faktet qė ai sjell –sidomos nė faqet e fundit tė librit– janė tė pakontestueshme dhe tė vėrteta, si nė rastin e Olimp dhe Olimpiadė, ku ai tregon se si kjo fjalė kishte lidhje me kulturėn joniane (hėnore) fillimisht, e atė pasuese helene (hėnore); oli mpi (ulli mbi) + a de, -kjo e fundit ėshtė shtuar mė vonė dhe ka treguar kulturėn fetare jugore pro-egjyptase, qė zuri pėrherė e mė shumė vend gjatė mijvjeē. tė I para e.s.; pra tregon dheun, tokėn mėmė. Pra Olimpi i lartė i pėrkiste (ishte burim i) tokės mėmė, ashtu edhe i mbirjes sė ullirit.
Nė kėto faqe tė fundit tė librit, autori sjell si padashur edhe fakte tė reja historike mbi „luftėn e Trojės“, apo tė tjerave ngjarje. Libri ėshtė interesant pėr ata qė interesohen sado pak mbi historinė.
Ēmimi i librit 490 lek/ 5 euro.

9 Albanistani ynė –shkrime tė ndryshme– 319 faqe, Vllamasi, Tiranė, 2012 Ēmimi 500 lek, 5 euro.

Ky libėr fillon me njė intervistė tė gjatė hipotetike, ku autori i pėrgjigjet rreth 100 e ca pyetjeve, (tė nxjerra nga kushedi ē’gazetė), si pėr ti bėrė vetes njė prezantim para lexuesit. Pastaj ai ka njė shkrim tė shkurtėr nė lidhje me ngjarjen e vrasjes sė himarjotit Aristotel Guma dhe komentet e shumė shqiptarve pas asaj ngjarje tragjike. Mė tej pason njė shkrim paksa i gjatė mbi fenomenin Kastriot Myftaraj nė injorancėn e sotme shqiptare. Dhe libri vazhdon me disa shkrime mbi problemin shqiptar nė ballkan dhe fqinjėt e tij. tema kosovare dhe ajo maqedonase nuk mungon nė kėtė libėr, ashtu siē nuk mungon edhe njė krahasim i Koēo Danajt dhe teorive tė tij, tė cilat autori R.Th i krahason me proverbin shqiptar tė bėrjes sė petullave me ujė. Nė libėr nuk mungon as njė analizė e shkurtėr mbi disa komente tė Rexhep Qoses nė lidhje me disa fjalė tė Dritėro Agollit, nė takimin e tė dyve nė Tiranė mė 1972. E mė tej vjen njė shkrim mbi sekretet e Gjermanisė, sipas njė emisioni televiziv me tė njėjtin titull. Njė koment mbi fusnotėn dhe panvarsinė e Kosovės nuk mungon gjithashtu. Pastaj lexuesi mund tė ēlodhet me ca pėrshkrime nė lidhje me tre presidentė tė vendeve europiane, Volf, Putin, Nano. E mė tej autori jep pak nga njė projekt i tij mbi njė kushtetutė (hipotetike). Vazhdohet me njė letėr parlamentit europian dhe Gjykatės sė Lartė Kushtetuese (!?) shqiptare mbi problemin e Ligjit tė Tokės; po dhe dy letra dėrguar komunės dhe pleqėsisė sė Lukovės. Si „antishqiptar“ ai i ka nisur edhe njė letėr kryeministrit shqiptar, S.B., pėr shkatėrimin e mėtejshėm tė Shqipėrisė nga kapitalistėt e rinj. Dhe pas kėtyre ai hedh nė kėtė libėr fillimin e librit tė tij tė projektuar prej kohėsh, (mbi Dialektikėn) e tė cilin duket e ka ndryshuar nė fillimet e tij, pėr tė mos patur shumė pėrsėritje nga gjėra qė dihen. Sė fundi ai e mbyll kėtė libėr me po ato pyetje tė intervistės sė fillimit tė librit, por me pėrgjigje humori.
Titulli i librit ishte projektuar prej kohėsh: Albanistani, mirpo nė minutat e fundit para se libri tė nisej pėr botim me e-mail, autori pa se kishte njė libėr tjetėr me kėtė titull, ndaj ai e ndryshoi nė Albanistani ynė. Ky libėr pasoi brenda pak muajsh librin parakalues.
Shkak pėr botimin e kėtij libri ishte se autori i kish nisur nėpėr gazeta disa nga shkrimet e kėtij libri, mirpo ato nuk ia kishin botuar e as kthyer pėrgjigje. Ndaj ai i mblodhi dhe shkroi dhe ca tė tjera, duke bėrė kėtė libėr mjaft shpejt, pas atij parakalues kėshtu pėr tė ndikuar nė uljen e ēmimit tė botimit.
Ndonėse pėr autorin ky ėshtė libri mė i dobėt e pėr tė cilin ai ka menduar mė pak, si shkrime gazetareske qė pėrmban, ky libėr i ėshtė shitur atij deri tani nė ca kopje mė shumė nga librat e tjerė, -sipas informacionit t’marrė-, megjithė mungesėn e ēfardo njoftimi nė shtyp mbi librat e tij.

11 Kursi i servilave –tregime– 414 faqe, Vllamasi–Tiranė, verė 2013 Ēmimi: 590 lek.

Ky ėshtė libri i tretė me tregime i autorit R.Th.. Tashmė, i larguar nga temat e religjiozitetit dhe afruar atyre njerėzorė, autori duket se ka nisur tė operojė me ngadalė shpirtin e njeriut nga ēobanėt dhe sėmundjet e tij. Duket se ai ka pėr tė vazhduar mė tej edhe nė tregime tė ardhme me kėtė operim.
Edhe ky libėr pėrmban, po si dy librat e parė me tregime, 33 tregime, duke e ēuar kėshtu numrin e tyre nė 99; patjetėr jo pėr ti venė epitetin nga ndonjė keqdashės: ky autor ėshtė i 99-ave!
Nga 414 faqet dallohet se tregimet e kėtij libri janė mė tė gjatė nga ato tė kaluar. Midis tyre tėrheqės janė disa, por mbi tė gjithė duket se lexuesit i mbesin nė mėndje: „Kalkulacion i mprehtė“, „Dashuri vrasėse“, dhe „Tango mbėrthyese“.
Tregimet e fundit janė mė tė shkurtėr. Mė i fundit i tyre, „Kursi i servilave“, nga i cili ka marrė edhe titullin libri, duket i pambaruar, qoftė edhe nga shenja: vijon. Nuk e dimė kur do e shohim vazhdimin e kėtij tregimi, i cili duket se ka pėr tė qenė vazhdim i kėtij operacioni tė shpirtit njerėzor, qė autori ka nisur tė bėjė me tregimet e tij.

***
Pas kėtij libri, autori vendosi tė botojė njė libėr tė shkruar vite mė parė, 2005-2006, njė analizė mbi Biblėn dhe Kuranin, qė analizon nga vinė kėto libra fetarė, nga Zoti apo nga mėndja e njeriut!?. Nė verė tė 2005 autori nisi me leximin e tė dy librave fetarė, duke mbajtur shėnime. Ai rinisi leximin e kėtyre librave edhe njė herė nė nėntor 2005, e pėrfundoi me analizėn e tyre nė qershor 2006. E gjithė koha e leximit dhe studimit tė tyre, me gjithė analizėn e shkruar mbi ‘to, ishte afėr 10 muaj e gjysėm. Duke patur parasysh edhe disa shqetėsime qė autorit i kanė sjellė subjekte tė ndryshme shtetėrore dhe jo shtetėrore, pėr shkak tė kėsaj analize, duhet thėnė se puna e tij ėshtė bėrė me njė shpejtėsi dhe trysni marramendėse.
Analizėn e Biblės ai e la nė mes pėr shkak tė lodhjes, pėr mė tepėr qė kapitujt e saj pėrsėrisnin tashmė njėri tjetrin. Analiza e Kuranit atij i doli shumė mė e shkurtėr nga ajo e Biblės, pėr shkakun se Kurani ėshtė shumė mė i varfėr nga Bibla pėrsa i pėrket ngjarjeve, fakteve dhe simbolikave tė ndryshme; edhe ato ngjarje biblike qė Kurani pėrmban, janė tė shkurtėra, pa rresht kronollogjik dhe jo shumė tė qarta. Kjo analizė quhet:

11 A ėshtė Bibla dhe Kurani fjalė e Zotit apo e njeriut? me 1001 faqe, Vllamasi – Tiranė, 2013. Ēmimi1000 lek/ 10 euro.

Mbi tė dy librat fetarė tė njeriut, Biblėn dhe Kuranin, janė bėrė gjatė dy-tre shekujve tė fundit analiza nga mė tė ndryshmet. Thuajse tė gjitha kėto janė hequr nga qarkullimi, duke u blerė menjėherė nga ithtarėt e feve. Mirpo nė kohėt e sotme kjo gjė ka qenė e pamundur, pėr shkak tė gazetave, radios, TV dhe Internetit. Kėshtu, sot analiza tė tilla nuk bėjnė mė bujė; aq mė tepėr qė edhe shumė „zbulime“ tė autorit nė analizėn e tij, kanė qenė tė ditura mė parė nga studjues tė tjerė. Por edhe tek ky libėr i autorit R.Th. kemi gjėra tė reja tė pazbuluara mė parė, sidomos nga Bibla. Ai u jep njė shpjegim tė mėtejshėm edhe shumė simbolikave tė „fshehura“ nė Bibėl, tė cilat sot quhen kode nė gjuhėn mediatike. Sa mė shumė faqe lexim qė tė kalojė lexuesi, aq mė shumė kjo analizė e tėrheq atė nė faqet e saj, duke i zbuluar kėshtu ato mėndje dhe duar njerėzore qė e kanė shkruar librin fetar kryesor tė njeriut. Po dhe me analizėn e Kuranin autori sjell prova, se ai libėr ėshtė mėndja dhe dora e njeriut. Kush beson tė kundėrtėn –sipas autorit– gėnjen vetveten. Cilido njeri mund tė debatojė mbi analizėn nė fjalė.
Analiza e autorit ėshtė e qetė, e qartė dhe e hapur. Ajo nuk pėrmban ofendime, as gėnjeshtra dhe as provokime. Por vetėm bazohet nė faktet dhe fjalėt e dy librave fetarė, pėr tė provuar se ato janė thjesht mėndja dhe dora e njeriut mesjetar. Duke zbuluar me fakte kėtė tė VĖRTETĖ, tė cilėn e kanė zbuluar prej shekujsh dhe dekadash edhe tė tjerė, e tė cilėn e njohin dhe e pranojnė shumica e njerzve sot nė botė, atė pra se dy librat fetarė nuk vijnė nga Zoti, por nga mėndja e njeriut, autori vazhdon jetėn dhe punėn e tij i qetė, panvarsisht se ithtarė fanatikė fetarė, tė nxitur nga subjekte politike, mund tė marrin ndonjė veprim tė dhunshėm kundėr tij. Ai ėshtė i qetė edhe pėr shkak se analiza e tij, me faktet e reja qė sjell, ka pėr tė mbetur e pavdekshme nė sinorin e studimeve dhe raftet e librave, panvarsisht se sa njeriu do i lerė ato rafte tė pluhrosura apo do i ketė nėn vėmėndjen e tij.

Shkrimet e autorit vazhdojnė. Ai shpreson tė nxjerrė kėtė vit, ose e vonta vitin tjetėr, jetshkrimin e tij. Gjithashtu ai do tė pėrfundojė librin mbi Dialektikėn dhe njė vėllim tė fundit mbi evolucionin gjuhėsor, pėr vazhduar pastaj vetėm me gjininė e tij tė dashur, letėrsinė.
(Vazhdon, 2015)

***
12. Europastani dhe … bibilushi –shkrime tė ndryshme– 2012-2014 (zhanri: Publicistikė), 224 faqe, Vllamasi-Tiranė, mars 2014 , 500 lek/ 5 euro.
Nė kėtė libėr autori merret, po si tek „Albanistani ynė“, me tema tė ndryshme, por nė kuadre mė tė shkurtėr, duket pėr t’mos e mėrzitur lexuesin. Temat janė nga mė tė ndryshmet. Por kryesisht mbizotėrojnė ato qė kanė tė bėjnė me tė drejtat e njeriut, temė kjo e cila nuk i ndahet kėtij autori prej rinisė sė hershme tė tij e deri nė vdekje. Kėshtu, me kėtė temė e tė tjerat nė libėr, autori del edhe jashtė Shqipėrisė, ndaj ai edhe i ka vėnė kėtė titull librit tė tij.
Ėsht e qartė, se me shtimin dhe pėrhapjen mė tej tė kritikave qė ai bėn, autori i shton kundėrshtarėt e tij, shikim-vėngėrsit ndaj tij, po ashtu gur-hedhėsit e fshehur. Kėshtu ai pėrherė e mė tepėr shton edhe pengesat nė jetėn e tij, mosfavoret, si dhe pakėson padashur dashamirėsit e tij dhe tė mirat e ndryshme materiale. Por ai nuk beson se e kundėrta do i shtojė qetėsinė e jetės, ndaj ai nuk i ndahet tė vėrtetave, sado tė hidhura tė jenė.

13. Evolucioni gjuhėsor v. 3 „sekretet“ e historisė sė njeriut 444 faqe, Vllamasi-Tiranė, nėntor 2015 700 lek/ 7 euro .

Sė fundi autori arriti tė pėrfundojė edhe kėtė vėllim tė tretė me prova tė shumta fjalėsh, qė tregojnė si evolucionin gjuhėsor, po ashtu dhe shumė ngjarje historike tė mbuluara nga pluhuri kohės dhe ai i qėllimtė i kastave tė dikurshme fetare. Nė kėtė vėllim autori sjell shumė fjalė nga gjuhė tė ndryshme, pėrkthimet e tė cilave ai i ka marrė nga kolegė tė ndryshėm nė punėn e tij tė pjatalarsit. Njė shumicė tė kėtyre pėrkthimeve ai i ka krahasuar edhe me fjalorė tė ndryshėm si dhe me pėrkthimet nė programin e googles.
Ky lloj pėrkthimi nuk ka qenė qėllim nė vetvete, por njė tregues i ngjashmėrisė sė fjalėve dhe gjuhėve, apo dhe i largėsisė sė tyre kohore. Nė tė gjitha fjalėt e sjella nė libėr nė gjuhė tė ndryshme, lexuesi sheh krahasimet dhe zbėrthimet qė autori bėn, kėshtu dallon jo vetėm evolucionin gjuhėsor dhe mėson nga historia, por ai mėson edhe rrugėn e krahasimit dhe zbėrthimit tė fjalėve, rrugė mjaft shkencore kjo, qė orientohet vetėm nga njė yll i pagabueshėm: E VĖRTETA. Nė tė kundėrt, cilido njeri qė merret me fjalėt dhe gjuhėt mund tė bėjė gabime tė pafundme. Dhe gabimet mė tė mėdha janė ato kur studjuesi orientohet nga interesa kombėtarė, apo lokalė-nacionalė, apo politikė, ose fetarė. Kėshtu, pėr ta shplodhur her pas here lexuesin, po si nė dy vėllimet e para, autori merret herė-herė me autorė tė ndryshėm, duke treguar zbėrthimet e tyre tė gabu-ara tė fjalėve. Kjo mund ti zemėrojė shumė tė ashtuquajtur „patriotė“, por autori R.Th. pėrpiqet tė mos i ndahet tė vėrtetės. Vetėm nėn kėtė moto dhe shenjė, ai mendon se i shėrben edhe gjuhės sė tij tė mėmės, asaj shqipe. Kėshtu, me zbėrthimet qė autori sjell me fjlalėt: pellazg, Europ, Tiran, etj. ai nderon gjuhėn shqipe mė shumė se kushdo tjetėr.
Ky vėllim i tretė dallon paksa mė tepėr nga dy vėllimet e parė, si pėr tė rejat e shumta nė lėmin evolutiv tė fjalėve tė sotme shqipe, por edhe tė reja tė tjera nė evolimin e fjalėve tė sotme tė disa gjuhėve tė tjera. Dhe jo vetėm kaq, por nė kėtė vėllim u hiqet pluhuri historik shumė ngjarjeve tė lashta e tė vjetra.
Pėr ta shplodhur lexuesin nga analizat e shumė fjalėve nė gjuhė tė ndryshme, autori merret edhe me disa vepra historiko-etimollogjike tė disa autorve shqiptarė, si Nezir Myrta nga Kosova, apo pėrkthyesit tė nderuar shqiptar, Petro Zheji.
Gjithashtu, kthimi i herpashershėm tek mitologjia para-helene e bėn librin mė tėrheqės. Lexuesi do e ketė patjetėr tė vėshtirė ti bėjė njė kritikė librit, ndonėse autori R.Th. e mirpret atė.

14. Kush e solli Doruntinin + Gjenerali i ushtrisė sė vrarė (dy novela) 278 faqe Vllamasi-Tiranė mars 2015, 700 lek/ 7€

Ideja e kėtyre dy novelave i ka lindur autorit hershėm, diku aty nė fillim tė viteve ’80. Asaj kohe ai arriti vetėm ti skiconte e ti niste kėto dy novela. Puna dhe shkaqe tė tjera nuk e lanė tė vazhdonte me ‘to, siē dhe me shumė idč tė tjera letrare. Vetėm nė mbyllje tė vitit 2014 autori pati kohė tė merret me kėto dy idč tė njohura, qė cilat e ēojnė lexuesin nė vitet ‘80.
Nė novelėn e parė, atė ēfarė autori na e sjell pėrmes njė atasheu kulturor francez dhe njė punonjėsi tė ministrisė sė jashtme, (ky i fundit edhe pjestar i sigurimit shqiptar), ai kish patur si idč ta sillte pėrmes shumė personazheve tė sigurimit shqiptar. Mirpo pena e kushtėzoi automatikisht tek vetėm njėri prej tyre, pikėrisht ai nėnpunės shqiptar, i cili duhet tė shoqėroj nėpėr Shqipėri atashehun e huaj tė kulturės.
Ngjarjet e kėsaj novele piqen dalė e nga dalė, ashtu si njė frut i zgjuar peme, qė s‘ nxiton tė piqet para kohe. Kėshtu i sjellin edhe shoqėruesit tjetėr tė tyre, lexuesit, gjithmonė gjėra tė reja, duke e mbajtur atė me kureshtje deri nė fund tė saj.

Nė novelėn e dytė kemi njė larmi kockash, por jo aq tė larmishme. Ato kanė mbėrthyer lehtė e si padashur tė riun artist, Smajl, si dhe figura tė tjera tė kulturės dhe shtetit. Ato kanė mbėrthyer mė sė shumti plakėn, siē quhet kjo nė ngjarjet e ndodhura, si dhe disa tė tjerė njerėz qė shoqėrojnė ato ngjarje kockash, po ashtu ato kanė mbėrthyer dhe ruajtėsit e tyre.
Shfaqjet artistike tė tė riut Smajl i ēlirojnė pakėz kėto kocka nga prangat e tyre tė hershme, sepse ēlirojnė padashur edhe ruajtėsit e tyre. E ndonėse njė qėllim i hershėm i Smajlit ėshtė tė arratiset, -njė qėllim paksa latent-, tek ai pėrzihen dhe ndjesi tė tjera, si karriera artistike, ndihma pėr tė tjerėt, etj. Kockat mbajn edhe lexuesin ngjitur pas faqeve tė novelės deri nė fund.

15. Kuptimi metafizik dhe dialektik i lėvizjes –nėn disa tė reja shkencore– (tė sjella vetėm nga vėshtrime empirike) ,
320 faqe, Vllamasi-Tiranė , 700 lek / 7 euro .

Idetė e kėtij libri, autori ka dashur ti japė me kohė, e biles pjesėrisht i ka dhėnė edhe nė libra tė tij tė mėparmė, e sidomos nė njė filmim tė hedhur nė youtube, dhe kėrkuar nėn titullin: Robert Thomai kleine neuigkeiten in der wissenschaft 16.12.2013 , (kjo ėshtė nė gjuhėn gjermanisht dhe e ndarė nė disa pjesė, nga 1 deri nė 8, pra e gjatė dhe jo kompakte, siē ėshtė njė pėrmbledhje e mėpasme me tė njėjtin titull, me pjesėt 8 deri 11), apo njė pėrmbledhje 10 minutshe po nė gjermanisht, nėn titullin: etwas kleineres neues in … ; dhe nė shqip e kemi kėtė fjalė tė autorit po ashtu tė pėrmbledhur nė 10 minuta e mė tė qartė, nėn titullin:: robert thomai / thomanikaj, permbledhja shkurt ne shqip e temes shkencore .

Dallohet nga librat e botuar deri mė tani, se autori ka qenė i lidhur me fenomenet e natyrės dhe me literaturėn shkencore. Qysh fėmijė ai ka vrojtuar me kėnaqsi natyrėn, pėrfshi kėtu botėn bimore, shtazore, tokėn, detin, kodrat dhe malet, qiellin, hėnėn, etj. Kurdoherė ai ėsht pėrpjekur tė shohė nė kėtė natyrė ato qė mėsonte nga librat e shkollės dhe ato jasht-shkollorė. Kėshtu, nė kėtė lexim dhe vrojtim tė pareshtur, sa tė vėmėndshėm dhe kėmbngulės, atij i kanė lindur herė pas here jo vetėm pikpyetje tė shumta, por edhe idč tė reja nė kokė, apo tė paktėn, qė nuk i kish hasur deri mė atėhere nė ndonjė libėr.
Tė parat fenomene „tė mėdha“ qė atij i kanė tėrhequr vėmėndjen, janė dallgėt e detit, ato valė tė pėrjetshme, tė frikshme, e me madhėsi tė ndryshme. E pas tyre ato valė ranore tė vogla nėn det apo ato brigje brenda nė det.
E pas atij bekimi tė pėrvitshėm veror me ujė deti, vėmėndja e tij u ngjit lart, drejt qiellit, duke u tėrhequr nga ato valė resh nė qiell. E kėshtu me radhe tėrhoqėn vėmėndjen e tij, moti, hėna, planetėt, (ato pak qė dallohen me sy), yjet me xixėllimet e tyre, etj. .
Ajo qė kėtij tė riu i dha tė kuptojė funksionin e lėvizjes sė materies nė Natyrė, ishin vargmalet, si fillim ato shqiptare, e pastaj ato tė vėrejtura nė harta tė ndryshme, tė pjesėve tė tjera tė globit, si ato tė rocku mountain nė Amerikė, pozicioni i Italisė, ai i kontinenteve, e me radhė e gjithė sipėrfaqja e tokės mėmė.
Ndėrsa deri tani ishte shpjeguar se shkaktar i kėtyre kodrave, maleve, vargmaleve, kontinenteve e gjithė sipėrfaqes sė tokės, ishte ajo lėvizje e pllakave tektonike, lėvizje kėto tė drejtimeve nga mė tė ndryshme, kėshtu dhe lėvizja e magmės poshtė tyre, -njė shpjegim ky metafizik-, sytė dhe mėndja e kėtij tė riu dallonte kudo nė Natyrė atė kategori filozofike, shkak-pasojė, -tė mėsuar tashmė nė shkollė-, kėshtu kudo njė bashkveprim forcash dhe trupash nė Hapsirė, qė ia kish mėsuar edhe dialektika teorike e shkollės. Ky kėndvėshtrim dialektik i pandarė syve dhe mėndjes sė tij, i dha tė kuptojė se gjithshka lėvizte sipas njė rregulli tė caktuar. Ndaj ai dalloi se si Natyra ishte shumė mė e thjeshtė se sa shpjegohej mbi ‘tė.
Shumė shpejt ai dalloi se si vepronte ajo forcė e brendshme e tokės nė bashkveprimin e saj njutonian me forcėn rrotulluese tė diellit, pra se si kjo forcė e brendėshme e tokės ishte jo vetėm rrotulluese nė aksin imagjinar jug-veri, por edhe aq e fortė sa kishte shkaktuar ato kodra, male, e vargmale; biles kėto tė fundit e ēuan kėtė vėshtrues dialektik tė ri tek ai rregull i njohur nė Hapsirė, bashkveprimi i trupave nėn tė njėjtat ligje, ku gravitacioni kishte pjesėn e tij tė rėndėsishme, por akoma jo tė sqaruar mirė deri mė sot nga shkenca. Pikėrisht ky mister i gravitetit, e ēoi kėtė tė ri nė idč, teza dhe hipoteza tė reja.
Shumė nga kėto idč tė reja i gjejmė jo vetėm nė punimet e kaluara tė tij, jo vetėm tek filmimi i pėrmendur mė lart, por edhe nė kėtė libėr. Dhe duket se ky autor nuk i ka thėnė tė gjitha, pėr t’mos thėnė edhe qė sytė dhe mėndja e tij vazhdojnė tė dallojnė gjithmonė gjėra tė reja nė kėtė Hapsirė ku vėrtitemi, ndonėse vetėm nga vėshtrime empirike, pasi autori Robert Thomanikaj nuk bėn pjesė nė ndonjė ekip shkencor me mjete tė sofistikuara shkencore, por ėshtė me kėnaqsi njė punėtor krahu i thjeshtė, duke kaluar nėpėr tė ashtuquajtura profesione tė rėndomta, si pjatalarės, pleraxhi, apo pastrues. Duket mungesa e ndonjė geni tė njohjes sė autoritetit, kėshtu edhe shkallėve hiearkike, po ashtu edhe edukata letrare dhe social-pedagogjike, si dhe mėsimi autodidakt nė shkenca tė ndryshme, na kanė dhėnė njė njeri qė nuk e dallon kėtė „kontradiktė“ tė gjėndjes sė tij shoqėrore dhe librave tė tij „intelektualė“.

Kritikė mbi librat e R.Th.

Nė rastin e kėtij autori kemi rastin e njė krijuesi, qė edhe mė shumė se kushdo autor tjetėr ėshtė kritik me punimet e tij. Ai dallon qysh nė librin e tij tė parė, atė me vargje, se me vjershat e fillimit ia ka ulur cilėsinė librit, duke e dalluar edhe vetė cilėsinė e dobėt artistiko-letrare tek kėto vjersha. Mirpo ai i ka lėnė shumė prej tyre nė libėr, jo vetėm se ato pėlqehen nga njė grumbull i vogėl lexuesish, por sepse ajo ishte jeta e tij dhe ai don tė tregoj tek lexuesi njeriun si njė proēes dhe jo si njė trup statik tė formuar; kėshtu sheh ai shpesh edhe shoqėrinė.
Tek librat me tregime ai ėshtė gjithashtu kritik, duke i konsideruar tek niveli mesatar, ndonėse tematika e tregimeve ėshtė mjaft e larmishme, si pak tjetėr nė ndonjė autor shqiptar.
Vetė bukuria e disa pak prej tregimeve tregojnė se ky autor mund tė ndalet pak mė gjatė tek tregimet e tij tė ardhme.
Tek tre punimet e tij mbi evolucionin gjuhėsor kemi njė strukturė tė pa-planifikuar mirė dhe gjatė. Vėrtet shumica e shembujve tė sjellė duken tė vėrtetė dhe i hapin horizonte lexuesit pėr gjurmime dhe zbulime tė mėtejshme vetė, por struktura e punimeve ėshtė jo nė atė tė punimeve tė deritanishme mbi etimollogjinė, gjuhėt dhe historinė.
Tek „Komplekset shqiptare tė Inferioritetit“ mund tė silleshin edhe mė shumė shembij tė gabuar nga autorėt e analizuar, po ashtu mund tė silleshin edhe mė shumė tė kundėrta nga kritika e autorit tonė.
Dy vėllimet, „Albanistani…“ dhe „Europastani…“ vėrtet nuk pretendojnė shumė, po ashtu i kanė rrahur mir temat qė trajtojnė nė shkrimet e veēanta, por mund tė bėheshin edhe analiza mė tė thella tė problemeve tė sotme gjeo-politike dhe tė faktorit fetar, sidomos atij islamik, i cili ėshtė trajtuar pak, kjo nga frika qė autori mos tė duket si kopjues temash.
Tek analiza e Biblės dhe Kuranit kemi ca stėrgjatje tė mėdha, sidomos tek ajo e Biblės.
Tek relativiteti i 2007-ės , figurat me ngjyra tė autorit kanė dalė bardh e zi, pėr shkak tė botimit (tė vonuar). Nė libėr dallon edhe vetė evolimi i mendimit tė autorit, pra, nėse libri mund tė pėrpunohej, mund tė dilte mė konēiz.
Libri i fundit (po ashtu me vonesa nė botim!?) u shkrua shpejt, aq sa autori ka harruar shumė gjėra pa thėnė, gjė qė e detyron atė tė shkruajė prap nė lidhje me disa fenomene natyrore dhe shoqėrore. Ai do bėnte mirė ta ndante kapitullin „Fizika metafizike“ nga ky libėr, duke e botuar veēan, ndėrsa tė rejat e tij shkencore nė njė libėr tjetėr pasues.
Deri tani janė bėrė vetėm pak komente dhe kritika mbi disa libra tė autorit, kjo nga fakti i shmangies me marifet tė librave tė tij nga raftet e librave, si dhe heshtjes qė mbahet ndaj tij.

Ja dhe dy shkrime mbi librin e fundit, te shkruajtura pas nje e-maili te nje gazete per me shume material mbi kete liber.

Nė vrojtimin e studimin e pandarė natyrės, njeriu ka revizionuar herė pas here dijet, teoritė dhe (hipo)tezat e tij. Kėtė kėrkon tė bėjė edhe njė libėr i ri, me gjuhė mjaft tė thjeshtė „Kuptimi metafizik dhe dialektik i natyrės“ i autorit Robert Thomanikaj, e pikėrisht nė bazė tė atyre vrojtimeve empirike tė vetė autorit gjatė jetės sė tij, njė pjesė tė tė cilave i kemi nė librat e pėrparmė tė tij, njė pjesė tė hedhura nė youtube nė dhjetor 2013, nėpėrmjet njė filmimi nė gjermanisht dhe shqip, si dhe nė kėtė libėr.
Duke i parė tė gjitha fenomenet nė Univers nėn kėndvėshtrimin dialektik, pra tė lidhura mes tyre pėrmes kategorisė filozofike: shkak-pasojė, autori shton diēka tė re nė teoritė e formimit tė kores sė tokės, pra tė gjithė relievit tė saj, duke pėrfshirė brigjet, kodrat dhe malet. Si fillim ai pėrjashton (hipo)tezėn e pasjes sė njė trupi tė ngurtė nė qėndėr tė Tokės, duke e zėvėndėsuar kėtė me (hipo)tezėn e pasjes sė njė magme-gazi me rrotullim mjaft tė shpejtė dhe temperaturė tė lartė. Me largimin nga qendra e tokės, kjo magmė sa vjen e forcohet, -gjė kjo jo e re nė dijet shkencore. Vetėm se, nė kėtė ftohje tė magmės pėr tė na dhėnė koren e tokės, kemi nė librin e autorit njė kėndvėshtrim tė tillė dialektik, i cili nuk i pranon teoritė e sotme tė lėvizjeve „kaotike“ tė pllakave tektonike, por na jep tė kuptojmė atė orientim aq tė rregullt tė atomeve, elementėve dhe trupave mė tė mėdhenj nė Natyrė. Kėshtu kuptojmė se ngritja e sipėrfaqes sė tokės, pėr tė na dhėnė gjithė kėto kodra e male, ka njė rregullsi tė hershme tė varur nga dy-polariteti fillestar nė Hapsirė, pėrtej tė tė cilit ne akoma nuk mund tė depėrtojmė me dijet e sotme, -sipas autorit.
Mes dy pjesėve tė tij, nė libėr gjindet kapitulli: fizika metafizike, ku autori merret shkurt edhe me singularitetin, big-bangun, Havkingun, pak mė gjėrė me entropinė dhe mekanikėn kuantike, si dhe me dy teoritė ajnshtajniane tė relativitetit, atė speciale dhe tė pėrgjithshme, -tė gjitha kėto tė revizionuara dhe tė hedhura poshtė pjesėrisht me argumenta. Libri shoqėrohet edhe me figura.

Kėtė vit mbushen 100 vjet nga teoria e pėrgjithshme e relativitetit (TPR) e Ajnshtajnit. Por sipas librit mė tė ri tė autorit Robert Thomanikaj, ky 100 vjetor i teorisė sė gjeniut tė madh ėshtė edhe viti i fundit i jetės sė kėsaj teorie.
Mos kemi edhe nė kėtė rast njė nga tė shumtėt delirantė tė kėsaj bote, qė mendojnė se po maten me fizikanin mė tė dėgjuar tė botės? Apo kemi vėrtet diēka qė provon, se hapsira dy-dimensionale ajnshtajniane ėshtė jo-reale dhe e vėrtetė? Ēfarė na sjell ky autor shqiptar me librin e tij mė tė fundit: „Kuptimi metafizik dhe dialektik i lėvizjes“, dhe me nėntitujt: -nėn disa tė reja shkencore- (tė sjella vetėm nga vėshtrime empirike)?
Libri me 320f. dhe ēmim 700 lek, ka dy pjesė tė tij e nė mes tė dy pjesėve nėnkapitullin: „Fizika metafizike“.
Autori R. Th. pretendon tė japė qysh nė fillim tė librit tė tij disa nga ato tė reja shkencore nė lidhje me fenomenet e Natyrės, tė papėrmendura kėto deri tani nė buletinet dhe librat shkencorė, mbi tė cilat ai ka nisur tė mendojė qysh nė moshė fėminore, e sidomos atė rinore, e njė pjesė tė tė cilave ai i ka prezantuar pėr herė tė parė publikisht nė youtube nė dhjetor 2013, me rastin e 50-vjetorit tė tij.
Kėshtu shohim mendimin e tij, atė se (hipo)teza e ekzistencės sė njė trupi tė ngurtė nė qėndėr tė Tokės, -ēfarė mėson deri mė sot ēdo nxėnės nė shkollė-, ėshtė e pamundur, e tepėrt dhe naive. E nė vend tė kėsaj ai vendos (hipo)tezėn e njė magme-gazi me rrotullim, shpejtėsi dhe temperaturė tė madhe, gjė e cila sipas tij ekziston qysh nė lindje tė materies, qysh nė grimcat e ashtuquajtura elementare, e vazhduar deri tek trupat e mėdhenj tė Hapsirės. Tė ashtuquajturėn forcė elektromagnjetike tė Tokės, pra sistemin stator-rotor qė e kryente ky trup i ngurtė (me mėsimet e deritanishme), autori e shpjegon nė pjesėn e dytė tė librit, tek pėrmend elementėt ferrorė nė koren e tokės.
Nė nėnkapitullin „Fizika metafizike“ autori merret fillimisht me kuptimin e sistemeve tė hapur e tė mbyllur, duke nisur me formulėn e Pitagorės, (nė njė trekėndėsh kėndrejtė, katrori i dy kateteve ėshtė baraz me katrorin e hipotenuzės), e vazhduar me konceptin e entropisė, duke pretenduar ta ketė kthyer kėtė me kokė drejt, pėr ta bėrė tė qartė pėr cilindo nxėnės dhe lexues nė botė, e mė tej autori merret shkurt me singularitetin, vrimat e zeza, big-bangun, matematikanin Steven Havking, duke u ndalur pastaj mė gjatė tek dy teoritė e relativitetit tė Ajnshtajnit, atė speciale dhe atė tė pėrgjithshme, duke u pėrpjekur tė argumentoj gabimin e kėtyre teorive. Duhet sqaruar, se autori R. Thomanikaj ėshtė marrė me teorinė speciale tė relativitetit (TSR) edhe nė njė punim mė tė hershėm tė tij, „Teoria speziale e relativitetit nė kohė dhe hapsirė –disa sqarime, keqkuptime dhe pėrmisime nė tė kuptuarit e saj“, 2007.
Me disa shpjegime nė gjuhė tė kuptueshme nga mekanika kuantike mbyllet ky nėnkapitull i librit.
Nė pjesėn e dytė tė librit autori ndalet pak mė gjėrė nė forcat (bashkveprimin) e trupave tė ndryshėm materialė. Problemin kardinal tė fizikės sė sotme, unifikimin e katėr forcave kryesore nė Natyrė, ai e zgjidh thjeshtė, siē dhe gjuha e librit tė tij, duke „eleminuar“ bashkveprimin e dobėt dhe tė fortė, kėshtu duke e konsideruar tė parin (tė ashtuquajturin zbėrthim radioaktiv) njė tregues tė jetgjatėsisė sė trupit tė caktuar, dhe tė dytin si njė tregues tė madhėsisė (masės) sė caktuar tė ēdo lloj trupi. Duke mbetur nė konsideratė vetėm bashkveprimi gravitacional dhe ai elektro-magnjetik, autori e konsideron kėtė tė dytin si njė forcė-bijė tė gravitetit, e tė varur vetėm nga elementėt ferrorė, ndėrsa gravitetin si mėmėn dhe bijėn e ēdo lloj bashkveprimi nė trupat materialė, duke nisur qysh nga materia fillestare, e vazhduar me elementėt e ndryshėm, dhe (mos)mbaruar deri tek ēdo lloj trupi tjetėr nė Natyrė. Vetėm dy-polariteti dhe burimi i tij mbetet pa shpjeguar nė kėtė libėr, duke e konsideruar atė njė mister dhe gjėndje absolute pjesmarrėse nė ēdo fenomen e trup nė Natyrė.
Kuptimi metafizik dhe dialektik i lėvizjes jepet me njė gjuhė tė thjeshtė e tė kuptueshme pėr cilindo lexues tė kėtij libri.

Nuk po hapem gjithandej, por po vazhdoj ketu, duke sjelle me poshte tre shkrime alla gazetareske, (pra te shkruara shpejt e shkurt), te cilat -si me 99% te tyre- nuk kane gjetur driten e botimit. Kane te bejne me probleme shkencore, si te tille mund te shkonin tek rubrika e fizikes dhe astronomise, por per t'mos i bllokuar te gjitha temat me emrin tim, po i jap ketu. E para ka te beje me budadalleqet qe shkruan nje "profesor-doktor". E dyta me nje shkrim te nje pedagoge ne gazeten MAPO. Dhe shkrimi i trete ka te beje me lajmin e dhene pardje dhe dje neper gazeta per nje kandidate shqiptare per cmimin Nobel.
Kush do kete durimin ti lexoje, mund te mendoje se mund te jem nxitur nga ndonje cmire dhe xhelozi. Ne fakt, po te mos flasesh, te njejtet njerez do te te akuzojne pse nuk fole dhe nuk e tregove gabimin e atij tjetrit. Ndaj mendoj se nuk duhet humbur kohe me akuza te tilla bajate, pasi cdo kush qe shkruan dicka, nuk duhet te pretendoje se ka thene te verteten absolute, por duhet te presi pas kesaj edhe korrigjimet dhe kritikat e te tjerve.

nga: (emrin e hoqa ketu) 21. 4. 2015

Ajnshtajni dhe profesorėt-doktorė shqiptarė

Nė fakt nė shkrimin tim nuk bėhet fjalė as pėr Ajshtajnin dhe as pėr Profesor-Doktorėt shqiptarė, por pėr njė shkrim gjoja shkencor tė Prof. Dr. Jahja Koka, tė cilin unė e pashė sot padashur nė internet. Por ngaqė nuk mund tė gjeja titull mė tė shkurtėr se kaq, vura titullin e mėsipėrm.
Profesori nė fjalė duket vjen nga Kosova, siē edhe duket nga dialekti i pėrdorur nė shkrimin e tij dhe, po tė kemi parasysh qė paska njė titull Prof.-Dr. tė lartė, duhet tė presim nga ai njė shkrim vėrtet shkencor. Fatkeqėsisht mė duket e kundėrta e kėsaj, ndaj dhe u ula tani tė them dy fjalė.
Shkrimi i profesorit ėshtė nė gazetėn Bota Sot, botuar njė muaj mė parė, mė 21 mars 2015, si tė thuash me rastin e 100 vjetorit tė teorisė sė pėrgjithshme tė relativitetit (TPR) nga Ajnshtajni dhe ka titullin: Publikohet zbulim epokal nė kozmologji.
Nė shkrim bėhet fjalė pėr njė dedektim (ndijim, pėrthithje) valėsh gravitacionale nga njė ekip shkencarėsh nė mars 2014, lajm ky i cili nuk kaloi nė heshtje nėpėr lajme tė ndryshme, e pėr tė cilin kanė dėgjuar ata qė interesohen mbi zbulimet shkencore.
Qysh nė titull mbetemi pak tė shokuar sepse, ndonėse astrofizika dhe kozmologjia kanė mjaft ngjashmėri me njėra-tjetrėn, nė kėtė rast ne kemi tė bėjmė mė tepėr me njė zbulim astrofizikal, se sa kozmolog. Pra, emetimi (dedektimi, provimi) i kėtyre valėve ėshtė pjesė qė e studjon astrofizika. Nė bazė tė kėtij zbulimi, kozmologia ecėn mė tej me pėrfundimet e saja, bije fjala nė ato tė krijimit tė Universit, ekspansionit tė tij (si,qysh,pse), etj. Pra, njė Profesor-Doktor duhet ta saktėsonte mė mirė pėrkatsinė e zbulimit tė pėrmėndur.
E dyta, ky zbulim nga ekipi i astrofizikanve me nė krye John Kovaē, ėshtė thjesht njė dyshim, njė shpresė, se mund tė kemi tė bėjmė me valė graviteti, qė i pėrkasin fillimeve tė Universit tonė, -po tė pranojmė dhe tė mos kemi diskutim pėr Bigun e Madh tė Lemertesė. Pra, as qė kemi tė bėjmė me valė graviteti, por siē mendohet nga shumica e studjuesve, kemi tė bėjmė thjesht me pluhur kozmik. Mendoj se entuziazmi i parakohshėm (e njėkohėsisht i vonuar!) i autorit tonė nuk i shkon njė Profesor-Doktori.
E treta, zbulimi (provimi, dedektimi) i kėtyre valve gravitacionale do tė thotė edhe zbulim i grimcave gravition, gjė kjo qė –sipas fizikanve– ka tė njėjtėn rėndėsi jo vetėm pėr hapsirėn dy-dimensionale ajnshtajniane, pra pėr TPR e tij, por dhe pėr modelin kuantik, -tė dy teoritė kanė shoqėruar njėra-tjetrėn si macja me miun dhe vetėm vitet e fundit po bėhen disa tentativa arnimi tė tė dyjave sėbashku, me anė formulash matematikore dhe hipotezash tė ndryshme, akoma pa njė sukses tė qartė e tė dukshėm. Profesor-doktori duhet tė ish ndalur kėtu dhe jo tė pėrmendte shkarazi inflacionin kozmologjik.
Edhe mė poshtė nė shkrim, tek duket se autori ynė futet nė hollsira, ai ngatėrron teorinė qė ka unifikuar forcat e dobta (bashkveprimin e dobėt, apo atė qė quhet zbėrthimi radioaktiv) me elektromagnjetizmin, tek thotė: „Unifikimin e forcave nė shkallė bėrthamore e pat bėrė Abdu-Selam, Nobelisti nga Pakistani.“ Kėtė fjali tė tij e han njė njeri qė nuk ka bėrė fizikė fare. Por ai duhet ta dijė se brezi im, ndonėse nėn diktaturė i rritur, i kish mėsuar katėr forcat (bashkveprimet) kryesore nė natyrė. Dhe nė shkallė bėrthamore nuk vepron vetėm forca e dobėt, por mė shumė vepron forca e fortė (lidhja e quarkeve nė bėrthamė tė atomit).
Pėrveē kėsaj, ky Profesor-Doktor, kur pėrmend njėrin nga „unifikuesit“ e kėsaj force nė shkallė (!) bėrthamore, duhet tė pėrmendi edhe dy kolegėt e tjerė tė tij, Sheldon Lee Glashou dhe Steven Ueinsberg, e ndoshta edhe Gerald Feinberg, tė cilėt gjithashtu janė themeluesit e kėtij unifikimi teorik tė elektromagnjetizmit me forcat e dobta nė atom.
Shkrimi i kėtij Profesor-Doktori ka edhe shumė e shumė thėnie tė parregullta, si ato tė kushtėzimit tė inflationit me valėt gravitacionale, apo tejkalimin e shpejtėsisė sė dritės nga inflationi kozmologjig, dhe ajo qė i ve kapakun nė fund kėtyre ēoroditjeve teorike ėshtė vula e tij e sigurtė, se provimi i kėtyre valve graviteti bashkon pamėdyshje TPR ajnshtajniane me teorinė kuantike!!! Ai harron se kuantet e Plankut e ndihmuan Ajnshtajnin tė merrte Nobelin nė shpjegimin e emetimit kuantik nė elektricitetin dritor (efektin fotoelektrik). Autori ynė don tė thotė ndoshta: me fenomenet e mekanikės kuantike! –gjė edhe nė kėtė rast ky bashkim nuk mund tė bėhet kaq kollaj midis dy teorive.
Kaq kollaj nuk kalon as ky shkrim prej Profesor-Doktorėsh tek lexuesi i mėsuar shqiptar, ashtu dhe titujt e shpėrndarė me lopatė nė tregun shqiptar tė mėsimdhėnies.

Nga: (Gjithashtu dhe ketu e hoqa emrin per t'mos u marre shkrimi si reklame per veten) 5.6.‘15

Parole, parole, parole…

E kush nuk e ka dėgjuar kėtė kėngė tė vjetėr italiane, e kush nuk e di kuptimin e saj! Ma kujtoi njė filmim i njė italiani su „la terza mondo“ – l‘Albania, qė e kishin disa gazeta shqiptare dy-tre ditė mė parė. E fortė, ė! Sidomos nė fund, tek italiani ngrejti krahun me tė futme ndaj atij klisheizmi qė i bėhet Albanisė si botė e tretė. Me njė fjalė, parole dhe asgjė mė shumė! Albania ka disa gjėra qė edhe njė vend i zhvilluar si Italia, nuk i ka, -ishte kuptimi i atij filmimi tė italianit! Pra boll me opinione! Boll me parole!
Por kėtė kėngė italiane, parole-parole, ma kujtoi edhe njė nga tė shumtat opinione pėr Albaninė, me saktė, pėr letėrsinė e saj tė kėtyre 25 vjetėve tė fundit, e cila na qenka njė vrimė e zezė alla Havkingu, apo njė papėrcaktueshmėri alla Hajzenbergase, opinione kėto tė shfaqura nė njė shkrim me titull: Nė „vrimėn e zezė“ tė botimeve letrare nė gjuhėn shqip, nga Valbona Nathanaili, dhe botuar nė gazetėn MAPO tė dt. 3 qershor 2015, pra para dy ditėsh.
Preokupimi i madh i autores nė fjalė mbi kėtė numėr tė madh botimesh letrare shqiptare nė kėto 25 vjet post-censurė, edhe mund tė justifikohet, sepse nė fund tė fundit, ėshtė siē thotė ajo, ka shumė pak kritikė letrarė dhe shumė pak lexues tė mirė. Dakort! Por, qė kjo mangėsi kritikėsh dhe lexuesish, opinionizohet aq marifetisht nė kurriz tė kėtyre veprave tė shumta dhe autorve tė tyre, kjo nuk mund tė kapėrdihet, ashtu siē nuk ėshtė kapėrdirė nga fizika akoma as papėrcaktueshmėria hajzenbergase e botės sė grimcave elementare, qė i studion mekanika kuantike –degė e fizikės kjo dhe nė kontrakdiktė me kėtė tė fundit deri mė sot.
Thashė marifetisht, sepse kjo zonjė nuk del hapur me flamur mbi kėtė tirazh tė madh titujsh letrarė shqiptarė tė kėtyre viteve, por ajo ankohet thjesht pėr numrin e madh tė kėtyre titujve, pėr numrin e madh tė shtėpive botuese, pėr kėtė dramacitet, tė cilin ajo gjoja e fut nė thonjza.
Mirpo, qė tė lidhėsh dy teori fizike qė nuk kanė lidhje me njėra-tjetrėn, si ajo e papėrcaktueshmėrisė hajzenbergase me vrimat e zeza tė Kozmosit, dhe gjėndjen e botimeve tė shumta tė letėrsisė shqipe ta krahasosh me tė dyja kėto teori, kjo tregon se sa cekėt mendon kjo zonjė pseudo-intelektuale, tek don tė hedhi bojėn e saj tė zezė opinioniste mbi njė letėrsi 25 vjeēare. Ja t’ua shpjegoj mė qartė.
Teksa autorja nė fjalė pėrmend papėrcaktueshmėrinė hajzenbergase nė lidhje me kėto botime tė shumta, ajo dikton pik pėr pikė pėrcaktueshmėrinė e numrit tė botimeve, si dhe papėrcaktueshmėrinė e cilėsisė sė kėtyre botimeve; pasi edhe kjo teori e mekanikės kuantike kėtė na thotė, qė ose pėrcaktojmė njėrė gjėndje tė grimcės, ose tjetrėn. Nė rregull, po i themi nė kėtė rast kėsaj zonje, pa hyrė tek mekanika kuantike dhe kritikat qė ka ky parim i Hajzenbergut mbi gjėndjet e grimcave elementare.
Por, si tė mos mjaftonte kjo mosdije e jona (subjektive) mbi kualitetin e kėtyre botimeve letrare shqip, autorja nė fjalė na i krahason tė gjitha kėto botime me rastin e njė vrime tė zezė qė pėrthith gjithshka, e nė tė cilėn po pėrfundojnė kėto botime. Pra kemi papėrcaktueshmėrinė e kualitetit tė tyre, sepse janė shumė libra dhe na mungojnė kritikėt dhe lexuesit e mirė, e nga ana tjetėr kemi njė vrimė tė zezė, ku po humbin tė gjithė kėta libra. Nga njėra anė kemi qarjen e hallit, (nė thonjza kjo), e nga ana tjetėr kemi gėzimin e fshehur, qė tė gjitha nė vrimė tė zezė po pėrfundojnė, sepse kanė njė lavdi nga shtėpia botuese e deri nė librari, -siē pohon vetė autorja mbi gjithė kėtė letėrsi 25 vjeēare.
Tani bėhet pyetja: dhe sa kohė do dėgjojmė ne opinione dhe vetėm opinione? Apo kujtojnė kėta tė ashtuquajtur intelektualė se ne nuk e njohim avazin: parole, parole, parole !?.

nga xx Edhe ti o gazetar shqiptar! 18. 9. 2015

Letėr e hapur pėr tė gjithė ata qė janė nė pika kyēe tė mediave shqiptare.

Unė e kuptoj situatėn tėnde tė vėshtirė financiare, siē edhe e di kontrollin qė ushtron kapitali i madh ndaj teje. E di qė ti aty nė zyrė merr me dhjetra dhe qindra letra nga njerėzit, sa shpesh edhe nuk di kė tė zgjedhėsh mė parė. Por unė nuk e kuptoj, se si ti nuk e kupton qė ēdo sjellje e jote servilizmi dėmton nė pėrgjithsi shoqėrinė ku ti jeton, ekonominė e vendit, e sė fundi edhe ty vetė, duke tė tė bėrė akoma mė tė pasigurtė ndaj tė ardhmes tėnde, gjė e cila tė detyron akoma mė tej ta shtosh servilizmin, tė ndikosh nė degradimin intelektual tė popullsisė dhe tė jesh i heshtur edhe ndaj krimit, i ēfardo lloj-forme tė jetė ky i fundit, ordiner, politik, fetar, kėshtu tė jesh bashkfajtor nė krim.
Ēdo kush qė arriti deri kėtu, do mendoj se bėhet fjala pėr gjėndjen e rėndė tė vėndit, nė tė gjitha aspektet. Jo-jo, kėtu unė nuk do merrem me temat e mėdha, siē ajo „budallaēka“ infermiere e spitalit para njė viti i shkroi letėr tė hapur kryeministrit pėr mungesat e shumta nė spitale, pa ditur se ato kėrkesa normale tė saj kėrkonin miliona euro. Unė nuk do tė kritikoj kėtu gazetarinė dhe mediat shqiptare, pėrse nuk kanė zbuluar as edhe njė fije tė krimit ekonomik-politik, (por vetėm pasqyruar shkurt pasojat e kėtij krimi). Unė nuk do i kėrkoj kėtu llogari medias dhe gazetarve shqiptarė, pėrse nuk kanė investiguar nė as edhe njė firmė, si dhe ēfarė prodhon, nė ē’kushte janė punėtorėt, (unė qė s’jam gazetar kam tė dhėna tė sigurta se punėsohen minorene). Unė nuk u kujtoj kėtu gazetarve shqiptarė detyrėn e tyre pėr tu interesuar dhe ditur se cili shtet i huaj zotėron firma dhe kapitale mė tė mėdha nė Shqipėri, kėshtu edhe tė zbulojė nėse ky ndikim ekonomik ka dhe ndikim politik nė Shqipėri, (kam folur nė tjera shkrime se pse kjo qeveri dhe ky gjatosh turkoshak i kryeministrisė shqiptare kanė pranuar ngritjen e njė xhamie tė madhe tė stilit mesjetar osman, por tė tilla shkrime cerberėt e medias shqiptare nuk i botojnė kurrė). Unė nuk do i kritikojė nė kėtė shkrim gazetarėt dhe mediat shqiptare as se pse nuk japin tė dhėna, nga kush ato financohen, kėshtu pėr tu dhėnė qytetarve shancin e largimit tė dyshimit, se ato financohen nga ky kapital mafioz shqiptar i lidhur me atė tė huaj, ndaj dhe nuk bėjnė investigime tė ndryshme. Unė nuk do kapem as tek tema se sa tė huaj nga jug-lindja kanė marrė shtetėsinė shqiptare dhe sa prej kėtyre, apo dhe tė tjerė tė huaj jug-lindorė, rreshtohen nė radhėt e besimarve myslimanė gjatė festave tė ndryshme, duke mbushur kėshtu sheshin e Tiranės pėr tė treguar se myslimanėt shqiptarė nuk kanė njė xhami ku tė falen. Jo, unė nuk do kapem kėtu nė kėto tema tė mėdha kollonash tė pesta, qė ndikojnė nė ndryshime dhe konflikte gjeo-poltike. Unė biles as edhe nuk pyes se pėrse njė libėr me titull aq kritik pėr Turqinė erdoganase, „Kurbani“ i gjatoshit tonė turkoshak, botohet nė Turqi nė gjuhėn turke, a thua se erdoganasit po kthehen nė anti-erdoganas dhe po dashurohen me kritikun e riteve tashmė tė mbetura nė botėn islame, si ai i kurbanit qė bėri turkoshaku tjetėr, Lul Basha. Unė nuk pyes pėr kėtė, sepse kuptohet cila do tė jetė pėrgjigjia e gjatoshit apo dhe langojve tė tjerė; hėm, cili torollak do pranojė se shet interesat kombėtare pėr ato personale!? Unė nuk do tė kapem nė kėtė shkrim me as edhe njė nga kėto tė ashtuquajtura tema tė mėdha. Jo, kam njė problem thuajse personal, por i cili mendoj se ka ndikim (siē ėshtė dhe pasojė) nė temat e rėndėsishme tė kėsaj shoqėrie, tė cilat kjo media nuk ka guximin ti pasqyrojė.
Unė qė thua ti lexues i dashur, jam marrė qysh nė fėmijėri dhe rini me lexime, shėnime, mė pas shkrime tė vogla, siē edhe ndodh me shumė njerėz. Duke filluar nga 2005 unė nisa tė botoj ato qė kisha shkruar mė parė, vargje, tregime, e me radhė, dhe vazhdova edhe mė tej tė shkruaj. Nuk ka rėndėsi numri i titujve tė botuar, pasi sot ēdo budalla dhe kopjues mund tė shkruaj njė deri nė disa libra. Rėndėsi ka ē’tė reja sjellin kėto libra, sa autentikė janė dhe sa e bindin apo kėnaqin lexuesin.
Nė kėtė pikė unė nuk do t’ia shtoj monotoninė lexuesit, duke i rreshtuar tė gjitha ato ēfarė kam sjellė nė kėto libra, pėrveē diēkaje qė vjen mė poshtė, por mė duhet ta sqaroj se qysh nga mosha rinore e deri mė sot fati (im) mė ka hedhur nė majė tė tehut, pikėrisht pėr shkak tė fjalėve, dikur tė shprehura (si llapaqen) e sot tė shkruara, (ngaqė struktura e komunikimit nė shoqėri ka ndryshuar). Natyrisht, ēdo fjalė dhe varg ironizues pėr partinė dhe udhėheqėsit e asaj kohe, ta afronte tehun e mprehtė tė shtetit „proletar“, vėmėndjen e mprehtė tė atyre qė kishin edhe gurin edhe arrėn. Natyrisht tė vazhdosh me tė tilla ironi dhe kritika edhe nė vendin e huaj ku ke vajtur, shton numrin e teh-mbajtėsve, pikėrisht atyre qė kanė gurin dhe arrėn, (sepse dhe kėndej gurin dhe arrėn sėrish i kanė njė pjesė, dhe jo tė gjithė, siē pretendohet; -ja dreqi e marrtė, prapė s’mė rri goja rehat!). Natyrisht, tė thuash me gojė e me shkrim vetėm tė vėrteta, tehet e thikave tė lenė shenja dhimbėse, dikur hapur dhe ballas, sot tė rafinuara e nga mbrapa. Ca mė keq bėhet gjėndja po tė marrėsh e tė analizosh Biblėn dhe Kuranin, dhe tė zbulosh tė ashtuquajturit „kode tė fshehtė“; e jo vetėm kaq, por tė tregosh me fakte se si kėto libra nuk kanė as edhe mė tė voglėn lidhje me ndonjė Zot, hyjni apo dreqni bashkė, por vetėm me mėndje njerėzish mesjetarė. Pas tyre nuk qėndrojnė vetėm turmat besimtare, pas tyre qėndrojnė mbrojtės zyrash, tė cilėt kujdesen jo vetėm pėr izolimin modern tė fjalės sė lirė, por dhe pėr autorėt e tyre; shekuj mė parė me metoda dragoniane, sot tė rafinuara. Tehu i thikės nuk tė ndahet. E si tė mos mjaftojnė kaq tė vėrteta, tė nisėsh e tė merresh me historinė dhe etimologjinė, duke sjellė copėza tė vogla tė reja, qė nxisin xhelozi tek ata me diplloma; kėshtu i shton dhe ca vėshtrim-vėngėrr, qė nė rastin mė tė parė vetėm njė fjalė injoruese hedhin pėr ty. Ca mė keq ėshtė nė kėtė kohė patriotizmi (nė thonjza), kur pellazgėt dhe ilirėt janė „provuar“ si parakaluesit tanė, dhe thuajse tė gjithė popujt rrjedhin prej nesh shqiptarve, tė dalėsh e ti hedhėsh poshtė me prova e argumente kėto broēkulla idiotėsh, kėshtu tė shtosh kundra vetes edhe masa tė tėra kriminelėsh, tė cilėt, pasi kanė vėnė pak para me pislliqe, e kanė tė nevojshme tė hiqen si patriotė, pėr tė qetėsuar ndėrgjegjen e tyre tė prishur. Por se mos kaq do t’ mjaftonte! Tė fusėsh hundėt nė tema gjeo-politike, n’ ato fetare e sociale, pas tė cilave qėndrojnė turma injorantėsh mejetarė, kundėrshtarė tė dijes, tė hedhėsh dyshime e tė akuzosh direkt tė ashtuquajturit pare-mėdhenj (bole-mėdhenj, thuaj mė mirė), qė pretendojnė se drejtojnė botėn, mes tyre edhe tė pėrzgjedhur nga i ashtuquajturi komunitet judej (hebrej), tė cilėt ruajnė nė kundėrshtim me ligjin europian akoma ritin e lashtė tė synetllėkut, (si dhe ata myslimanė), tu dalėsh si pasqyrė pėrpara shumė pseudo-intelektualve shqiptarė, e sė fundi tė mos tregosh respekt as pėr popullin nga ke dalė, duke pretenduar se sot ky popull ka ngelur pa dije dhe mėsim, kuptohet pas gjithė kėtyre se ēfarė tė pret! Tė pret nė rastin mė fatlum, injorimi, e pastaj me radhe sharrjet, kėrcėnimet, grindjet e deri tentativat pėr eleminim. Nė kėtė lloj tehu unė tashmė jam “mėsuar”, shumė tehe tė tilla i kam dalluar mė parė dhe u jam shmangur, apo i kam shmangur.
Por unė, i dashur lexues, kam bėrė dhe ca mė shumė, -e kėtu afrohem tek tema personale. Jam marrė dhe me dijet shkencore, shumė biles, qysh fėmijė mė ka pėlqyer shkenca, kam lexuar e mėsuar shumė nga librat. Aty kanė marrė pėrgjigje shumė nga pyetjet e mia. Por disa pyetje jo. Kėshtu, kam bėrė atė “gabim” qė bėjnė njė pjesė e njerėzve, kam vėnė trurin nė lėvizje pėr tė gjetur shumė nga tė paditurat e natyrės; ndoshta ky veprim i trurit ėshtė instiktiv. Mundi mė ka shpėrblyer disi, tė paktėn kėshtu mė duket mua, a ndoshta fuqi tė tjera jashtė njeriut ndikojnė tek ky autonom biologjik. Mjaft fenomene tė pashpjeguara apo tė pamenduara mė janė shpalosur ndėr vite tė qarta. Biles mu duk se gjeta edhe gabime tė shkencarve me emėr, si bie fjala tek dy teoritė e relativitetit tė Ajshtajnit, pėr tė cilat kam shkrojtur nė dy libra. Nuk mė prish punė se kėtė moment disa do tė mendojnė pėr mua: edhe njė skizofren mė shumė! Rėndėsi ka ēfarė thua dhe sa e argumenton. Edhe unė mund tė kem gabuar. Pėrpara tė vėrtetės shkencore bie poshtė ēdo lloj krenarie intelektuale. E po tė mos harrojmė pastaj, se ka dhjetra studjues, pėr t’mos thėnė qindra, qė gjithashtu nuk i pranojnė teoritė e Ajnshtajnit, (disa prej tyre hidhen kodra pas bregut), kuptohet se nuk ėshtė ky problemi aktual dhe as vendi kėtu pėr shpalosjen e tyre. Por ėshtė vendi pėr tė treguar se ēfarė vėshtirsie ka sot tė ēosh kėtė mendim tė kundėrt ajnshtajnian tek lexuesi. Dhe pėr kėtė pėrgjegjės ėshtė edhe ky cerber mediatik shqiptar, qė po ua tregoj mė qartė nė kėtė finale tė kėtij shkrimi.
Po dal tani drejt e tek problemi personal, qė pėrmenda nė fillim. Dje lexova tek gazeta “shekulli” njė intervistė me njė shkencare shqiptare, kandidate pėr ēmimin Nobel, -sipas gazetės. Arritjet e saj dhe tė grupit tė saj unė nuk dua ti diskutoj kėtu, sepse do hapesha shumė, gjithashtu i uroj asaj dhe grupit tė saj arritje tė mėtejshme nė kėrkimet e nisura, e kėtė e bėj jo si shqiptar por si njeri, sepse nė shkencė nuk hyn nacionaliteti, por hyn pasioni pėr shkencėn, (ndonėse jo gjithnjė ėshtė kėshtu). Mirpo nė ato qė fizikantja nė fjalė pėrmendi, -mė sė shumti tė pakuptueshme pėr lexuesin e thjeshtė-, ajo bėri njė kapėrcim, duke pėrmendur diēka qė nuk ėshtė pėrmendur deri mė sot nga shkencarėt, (tė paktėn me sa di unė), diēka qė i pėrafrohet shumė asaj qė unė kam pėrmendur pėr herė tė parė nė filmimin e hedhur nė youtube nė dhjetor 2013, si nė gjermanisht ashtu dhe nė shqip (shiko: robert thomai: kleine neuigkeiten in der... , dhe: robert thomani / thomanikaj, permbledhja shkurt ne shqip e temes shkencore), e po ashtu edhe nė librin tim tė fundit, tė dorėzuar pėr botim mė 1 qershor 2015 dhe tė dalė nga botimi me paksa vonesė (!?) nė mes tė korrikut 2015. Fjala ėshtė pėr njė boshllėk, njė zonė tė ftohtė pa galaktika nė hemisferėn jugore (tė kėndvėshtrimit tonė tė sotėm tokėsor, -gjė qė shkencarja nė fjalė dhe gjithė ekipi i saj nuk e pėrcaktojnė, si metafizicienė qė janė). Se si ky ekip shkencarėsh kanadezė dhe ndėrkombėtarė kanė arritur qysh mė 2006-ėn nė pėrfundimin pėr tė vrojtuar kėtė hemisferė jugore, gjė kjo e vėrtetuar nga sateliti nė qershor 2015 (sipas shkencares shqiptare), -kjo nuk shpjegohet nga shkencarja nė fjalė. Lexoni intervistėn e saj dhe tė ma shpjegoi ndonjė mua budallait, se si dhe pėrse kėta shkencarė iu pėrqėndruan hemisferės jugore (tė sotme, -kėnvėshtrim dialektik ky, tė cilin nė pėrgjithsi shkencarėt e sotėm nuk e llogarisin, duke e marrė pėr absolut!!!). Dhe nė cilėn gazetė apo revistė e kanė shpjeguar kėtė qysh mė 2006?
Do thotė ndokush, po mirė, pėrse duhet kjo!? Kjo duhet i dashur lexues, se sot ata qė kanė para po u vjedhin mundin dhe djersėn atyre qė gjithė jetėn e harxhojnė me kokėn mbi libra! E tillė vjedhje ndodh pėrditė nė tė gjitha vendet pa dallim. Aq mė dukshėm ėshtė kjo vjedhje intelektuale nga individė dhe grupe tė vėndeve tė mėdha e tė pasura, (pretenduese kėto pėr tė udhėhequr botėn), nė kurriz tė individėve tė vendeve dhe gjuhėve tė padėgjuara. Aq mė demostrative ėshtė kjo grabitje nga elita tė forta tė planetit tonė, elita kėto tė sė ashtuquajturės botė anglo-saksone dhe dojē-judease, nė kurriz tė gjithfarė studjuesish qė kritikojnė korifejtė e kėsaj bote tė (vet)pėrzgjedhur.
Mos e keni llafin se ju kanė vjedhur juve nė kėtė rast? –mund tė vazhdojė pyetja e lexuesit nė adresė time. Jo direkt, lexues i durueshėm, sepse nė atė rast nuk do hapesha kaq gjatė, por do pėrqėndrohesha direkt tek ky rast i fundėm. Biles nuk e kam fjalėn direkt as pėr raste tė tjera vjedhje ndaj meje, qė kam dalluar, (pėr njė rast tė tillė shiko tek forumi i gjuhė-letėrsisė, pasi gazetat nuk do t’ma botonin dyshimin e shfaqur), sepse pėrveē vėshtirsisė qė qėndron nė kėtė rast pėr ta vėrtetuar vjedhjen intelektuale, (siē mund ta shikoni edhe nė krahasimin qė do i bėni fjalės time nė you tube e nė librin tim tė fundit, me kėtė tė shkencares shqiptare nė intervistė, mbi fenomenin nė fjalė tė hemisferės jugore), ekziston edhe mundėsia qė njė fenomen apo ligj tė shpjegohet/ zbulohet paralelisht nga dy e mė shumė studjues, amatorė apo profesionistė, siē dhe jeta ka treguar. Pra unė nuk ngre direkt akuzėn pėr vjedhje nga ky grup shqiptaro-kanadez-internacional, tė cilėt as mė njohin dhe as besoj se kanė pėr tė mė njohur ndonjėherė, por kėtu ngre me kėtė rast edhe njė herė atė problem qė kam ngrejtur kėto dy-tre vjet, atė tė trajtimit tė disave si tė nėnės dhe disave si tė njerkės nga ana e kėtyre personave prapa mediave TV dhe gazetareske, shto kėtu edhe ata tė shoqatės sė botuesve dhe tė ministrisė sė kulturės, tė cilve (tė gjithve) u kam shkruar mbi kėtė problem, duke bėrė edhe sugjerime tė ndryshme, njė ndėr mė tė parat: njoftimi nė shtyp dhe TV-Radio i cilido botim tė ri; problem ky tė cilin tė gjithė kėta lloj mumjesh dhe ruajtėsish besnikė tė karrikes sė tyre e kanė injoruar me stoicizėm heshtor tė plotė, (po tė mos llogarisim vetėm njė shkrim mbi kėtė temė nė gazetėn TEMA, gazetė e cila mė boton rrall herė ndonjė shkrim, vetėm nga ato qė mi shtojnė edhe mė shumė ziliqarėt dhe keqbėrsit).
Besoj se lexuesi duhet ta ketė pak a shumė tė qartė problemin tani. Bėhet fjalė pėr ndihmėn qė kjo media shqiptare u jep vjedhėsve intelektualė. Duke i bėrė disa tė njohur, e duke i lėnė veprat e disa tė tjerve nė hije, kėta cerberė medialė bėhen ndihmės tė vjedhėsve. Duke patur parasysh se disa studjues kanė nė punėn e tyre thika mbas shpine, (nuk janė tė panjohura nė botė edhe rastet e marrjes sė jetės sė kėtyre studjuesve), duhet t’ua them hapur kėtyre cerberve shqiptarė, se ata janė bėrė, me punėn ndarse qė bėjnė, pa dashur bashkpuntorė tė kriminelve.
Unė nuk mėrzitem me kėtė shoqėri dhe kėta njerėz! Ata qė mė njohin, ma njohin edhe shprehjen time: unė lė shumė tė ma bėjnė ēiēin nė qafė, -thjesht tė njoh karakteret e tyre-, por nuk lejoj as edhe njė tė mė bėjė kakėn! Mirpo duket se kupa po mbushet! Shumė gjėra tė reja qė unė kam sjellė, po u kalojnė inkonjito tė tjerėve. Dhe kjo nuk do tė ndodhte kaq kollaj, nėse cilido studjues dhe krijues do tė kishte hapsirėn (qoftė dhe tė vogėl) e studimeve dhe krijimeve tė tija nė shtypin dhe ekranet tuaja. Por duket, tė ndodhė kjo duhet qė pas mediave tė punojnė njėrėz sado pak idealistė, gjė qė tek ju mungon. Dhe moral unė nuk jam mėsuar tė bėj. Paēi faqen e zezė ju, se e vėrteta nuk humbet kurrė!
P.S. Nėse ndokush jeton akoma nė mesjetėn orientale, e si i tillė do tė pyesė, ēfarė pune bėj unė, i pėr-gjigjem se punoj pleraxhi, pjatalarės, pastrues. Ah do kisha shitur dhe fiq, por biznesin nuk e bėj dot.

Per ata qe pertojne ta lexojne shkrimin e trete (te fundit) sqaroj shkurt se zonja fizikante ne fjale (per te cilin shkruan mediat shq.) permend hemisferen jugore te Universit dhe nje boshllek ne 'te, pa e shpjeguar lidhjen qe ka kjo prove me ato teza teorike qe ekipi i saj sjell per krijimin e universit. Me aq sa une kam lexuar, une nuk di te jete ndonje tjeter perpara meje qe ka folur per anet e universit (nga kendveshtrimi yne i tashem tokesor) ne lidhje me fillimin-vazhdimin-vdekjen e tij! Mbi keto probleme te Universit une per here te pare kam folur ne dhjetor 2013 (ne youtube gjinden filmimet) si dhe ne librin tim te fundit, me nje qartesi te dukshme, perse, si, qysh.
Nese dikush do me teper sqarime mund te pyese ketu, qe une ti jap sqarime te metejshme, ku kam folur/ shkruar, cfar kam thene, c'gjera te reja kam sjelle, si i argumentoj dhe ku bazohem, etj. pyetje.
Apo nese dikush mendon se ketu nuk eshte vendi per keto debate "te larta" shkencore, une do te pyesja: po ku eshte vendi? Sepse ne Shqiperi nuk gjen nje reviste shkencore, as edhe nje gazete nuk ti hap dyert e debatit, dhe edhe jashte te refuzojne per shkak te gjuhes gramatikore me gabime.

Nje keshille e vogel.

Nuk pata mundesi te lexoj gjithe shkrimet e tua, u perqendrova pak tek paragrafi mbi ate shkenctaren shqiptare qe mund te jete per nobel. Lexova rezervat e tua ndaj mediave shqiptare. Keshilla ime eshte qe mos luftosh kot me nje kauze kaq banale, sepse ngjan sikur po lufton me mullinjte e eres. Mediat shqiptare jane ne nivele aq te rendomta saqe keto qe thua ti ngjajne si jashte planetit. Aty gjen bythet e Kradashian anash femijeve te vdekur nga bombat, gjokse dhe mishra "shperthyes" qe gazetare dhe redaktore adoleshente perdorin rregullisht, pronare injorante qe lejojne keto linja editoriale, copa mishi si Koco Kokedhima qe ktheu Shekullin ne mjet propagandistik me keq se Zeri i Popullit, gabime drejtshkrimore, copa dialektale brenda gjuhes letrare, copa shkrimesh te hedhura online pa asnje korrigjim, mashtrime me lajmet, lajme te para 5 viteve nga bota qe botohen si te fresketa, tituj bombastike qe nuk kane lidhje me lajmin ne vetvete, etj, etj, etj. Me gjithe keto probleme banale qe ka media shqiptare ti pretendon te njohin sfumaturat e autoresise intelektuale ne shkence. Eshte me kollaj ti japesh gomarit sheqer se te pretendosh se mesazhet e tua mund te kene nje efekt ne trute e thjeshte te atyre qe hane buke ne mediat shqiptare.

Mund te duket pesimiste por Shqiperia nga ana shkencore nuk eshte as ne harte. Nuk ka asnje lidhje me shkencen, ka probleme te tjera per te zgjidhur, shume here me banale se interesi per shkencen. Ne Shqiperi mungon integriteti moral per gjera madhore, shume here me te rendesishme sesa autoresia e nje teorie. Por edhe sikur problemet banale te kalonin, keto qe thua ti mbi shkencen nuk mund ti dije kurre nje gazetar i thjeshte, nevojiten gazetare te specializuar, ose shkencetare te mirefillte qe mund te zbulojne detaje si ato qe permend ti. Mua me pelqen qe dikush ka kuriozitet te mirefillte per nje fushe shkencore, kshu sic ke ti, por me duket se harxhon energjite kot duke u munduar ti japesh gomarit sheqer. Ke shume me teper probabilitet te degjohesh nga revista dhe gazeta te huaja sesa nga ato shqiptare. Duke u marre me shqiptaret vetem sa helmon veten me indinjate dhe urrejtje. Nuk ia vlen as te hedhesh syte nga mediat shqiptare per pune shkence, jo me te shtypesh ndonje tast ne tastjere per ti bere te kuptojne.

Sa per kuriozitet, publikuan para 1 muaji se u be operacioni i pare ne tru me anestezi lokale. U duk ngjarje e shenuar per shqipot, kur ne bote ka nja 50 vjet qe behen. Edhe informacionet qe jepnin lajmet ishin te dobeta, pa detaje, pa lidhje. Kjo sepse gazetaret nuk jane te interesuar per permbajtjen por per titullin, apo per ngritjen e flamurit, per "inagurimin e fillimit te punimeve".

P.s. Ne youtube kerkova termat qe sugjerove po nuk gjeta gje. Shiko mos ve linkun te lutem.

Fajtor, ti mund te kesh te drejte ne lidhje me gjerat shkencore ne median shqiptare, dhe une keshtu deshiroj. Por problemi eshte se ato japin here-here te tilla tema, ashtu ne stil te hallakatur. Per kete nuk ia vlen te shfaqesh xhelozi. Por, kur kjo media akuzohet disa here nga une, se jo vetem po i ndan krijuesit ne te nenes dhe te njerkes, por me kete stil pune (dhe mbijetese) edhe mund te behet bashkpuntore krimi, (sepse jeta e shume studjuesve ne bote jo ralle here shkon prane teheve te ndryshme prerwse, pas te cilave jane interesa te medha firmash dhe shtetesh), ne kete rast kjo media duhet te tregohet pak me e pwrgjegjshme. Ndryshe do te perballet ndonje dite me vetveten.
Tani, persa i perket materialeve te mia, nga nxitimi une harroj qe padashur emri im dhe titujt gjinden ne keto shkrime ketu me lart. Ne shkrimin e fundit, paksa te gjate, gjindet serish emri dhe materialet ne youtube tek paragrafi i gjashte. S.d.q. ja dhe nje here: robert thomai: kleine neuegkeiten in der wissenschaft (kjo eshte gjermanisht, por me nje gjermanishte te cale dhe e ndare ne shume pjese), dhe ne shqip e shkurtuar: robert thomai / thomanikaj permbledhja shkurt ne shqip e temes shkencore. Po nuk pertove njofto dhe nje here ketu, nese i gjete apo jo.

Link pas linku gjeta variantin shqip.

Per sa the me lart nuk kuptova ku qendron xhelozia. Te fola me shume per optimizim risursash, po ne fund te fundit varet si i sheh gjerat. Fundja ajo qe dikush quan harxhim kohe me dhenien e gomarit sheqer tjetri mund te gjeje nje efekt sado te vogel.

Sidoqofte suksese.

Perderisa nuk e ke kuptuar ku qendron xhelozia, kjo d.t.th. se e ke kuptuar drejt.
Ja dhe nje here shpjegimi: ti the se nuk ia vlen te merresh me mediat shqiptare, per shkak te nivelit te tyre bajat. Kjo eshte e vertete. Mirpo nga ana tjeter, (une thashe dhe them ato japin ashtu hallakatur here-here tema cerek-cerek shkencore. Pra kur japin here-here tema (gjoja) shkencore, pse nuk japin dhe ato shkrime te rralla shkencore qe u nis une, apo vetem njoftimin te pakten per titujt e rinj shkencore te mi, me te cilet une i njoftoj gjithnje shkurt keto media!? Ne kete rast injorimi qe ato me bejne une duhet te behesha xheloz. Mirpo per shkak se ato (mediat shq.) jane cope-cope, une nuk behem xheloz. Ja ky qe shpjegimi. Nuk e di a u bera i qarte!?
Dhe ne te vertete, une nuk prekem qe ato nuk njoftojne per titujt e mi, sepse edhe po te njoftojne, mungon lexuesi ne kete vend!

Per ndonje qe rastesisht hedh veshtrimin ketu, ja dhe nje shkrim i shkurter ne lidhje me shkencen ne Shq. dhe mosinteresimin e mediave per debate shkencore.

Kush kuptoi gjė ?

Njė intervistė e njė studjuese shqiptaro-amerikane e lėmit tė fizikės teorike, pėrfshi atė klasike dhe mekanikėn kuantike, Laura Mersini.Houghton, u pėrcoll nga shumė gazeta dhe faqe interneti. Dhe ndėrkohė qė theksi medial dhe ēdo komentues gazetash u pėrqėndrua tek mundėsia e marrjes sė ēmimit Nobel pėr fizikė, (ēfarė do i vlente kėto vite errėsirės zhurmėzuese shqiptare pėr pak dukje nė tribunėn shoujane europiane), mbi vetė temėn e studimit tė zonjės nė fjalė nuk u tha gjė dhe nuk u komentua fare!
Pėrse nuk ka njė diskutim tė hapur shkencor nė Shqipėri, ja tė paktėn mbi kėto qė shqiptaro-amerikania shtroi nė intervistė shkurt?!! Ē’tė re kemi nga shkencėtarja nė fjalė? A ka ndonjė njeri tė na sqarojė? Apo rėndėsi ka vetėm fakti i kandidaturės pėr ēmimin Nobel, fakt i cili vetėm sa pėrkedhel komplekset e inferioritetit tė kėtij populli tė rėnė nė batakun e njė pėrgjumje vulė-humburish!?
Shkencėtarja jonė shqiptaro-amerikane pėrmendi fizikėn klasike, mekanikėn kuantike, teorinė e strinxheve (tenduesve), Big-Bang-un, etj., nė tė cilat ėshtė bazuar teoria e re e saj, jo e qartė pėr mua si lexues apasionant pas shkencave tė natyrės, patjetėr jo e qartė edhe pėr tė gjithė gazetarėt shqiptarė dhe ata qė e kanė lexuar intervistėn, pėrndryshe do tė kishim tani diskutime tė ethshme, si nė ēdo shtyp dhe media tė botės.
Ēdo kush e di se sa kundėrti kanė shumė prej kėtyre drejtimeve shkencore, ku ėshtė bazuar teoria e re e shkencėtares nė fjalė. Ajo bazohet tek teoria e njohur e multiversit dhe na flet pėr njė landskap kuantik dhe energjitik para Big-Bang-ut, dhe biles thekson pėr llogari tė bėra nga ekipi i saj mbi kohėn para Bigut lemertian, qė d.t.th. se Hapsira ka ekzistuar mė pėrpara krijimit tė Universit, (kjo mund tė kuptohet se biri lind pėrpara nėnės!), ēfarė d.t.th. ta nxjerrėsh pozicion jashtė loje Bangun e Madh, (por njėkohėsisht ajo e fut nė lojė!), ēfarė d.t.th. se kėto multiverse duhet tė kenė bashkpunuar nė vetvete, -ēfarė e pohon edhe vetė autorja e intervistuar-, gjė qė na jep njė raport tė caktuar shkėmbimi energjie dhe, kėshtu, njė Univers para Universit aktual, ēfarė nė fund tė fundit kthehemi tek idetė e dikurshme tė ekzistencės sė njė Hapsire me energji, e cila ėshtė shndėrruar nė materie. Apo e kam kuptuar unė gabim!? Njerėz jemi dhe ndaj duhet tė sqarojmė njėri-tjetrin, pėrndryshe i bie qė gjithsejcili flet me veten e tij, pa u interesuar tė komunikojė me tė tjerėt dhe tė sqarojė ato qė ai pretendon mbi funksionin e Natyrės.
Diēka interesante nė intervistėn e shkencėtares tonė shqiptaro-amerikane ėshtė rasti ku ajo flet se si grupi i saj i shkencėtarve arriti nėpėrmjet mekanikės kuantike tek ideja e njė zone bosh, pa galaktika, nė hemisferėn jugore tė Universit dhe njė asimetrie nė pjesėn veriore tė tij, (-si gjithnjė nga kėndvėshtrimi i ynė i sotėm tokėsor, ēfarė shkencarja nė fjalė nuk e thekson, siē dhe thuajse tė gjithė shkencėtarėt metafizicienė). Mirpo kėto dy idč nė lidhje me dy anėt e Universit, (si gjithnjė, nga kėndvėshtri ynė i sotėm tokėsor, sepse polet janė pėrherė nė lėvizje), lihen tė thata dhe pa shpjegime, si dhe pėrse duhet tė ekzistojė kjo asimetri nė anėn veriore tė Universit dhe ai boshllėk nė anėn jugore tė tij? Pėrse studimet e mėparme nė mekanikėn kuantike i ēuan kėta shkencarė nė kėto dy anė tė Universit? A ka shpjegime mbi kėtė problem?
Shkencėtarja jonė na flet se kėto idč u shtruan qysh mė 2006-ėn, dhe nė qershor tė 2015-ės u provuan nga pamjet e teleskopit. Pas 7 vjetėsh na thotė shkencarja jonė, ndonėse i bie pas 9 vjetėsh! Dhe 10° tė hapsirės sė Universit ajo na i barazon me 1/6 e kėtij Universi, ndėrkohė qė 10 gradė ėshtė 1/16 e Universit. Mirė kėto shifra se mund tė jenė lapsuse tė vogla, ku nuk ia vlen tė zgjatesh, por ajo kryesorja ėshtė ku janė publikuar kėto kėrkime dhe hipoteza mbi Universin, pasi unė mund tė provoj se tė tjerė kanė folur mbi kėtė lloj asimetrie tė Universit, duke e shpjeguar edhe si, qysh dhe pse!?
Mbi tė gjitha, a do tė lejohet shkenca tė jetė pjesė e ēdokujt njeriu? A do ti japi media shqiptare tė njėjtėn hapsirė cilitdo njeri nė temat shkencore? Apo pėr ata tė nėnės do tė jepet kjo mundėsi, ndėrsa pėr ata tė njerkės ngelen blloqet e inernetit?

Tė flesh gjumė, besoj se nuk ėshtė e vėshtirė! Por edhe tė kesh njė tė prapme qė s'tė rri rehat, edhe kjo nuk ėshtė e mirė. Ndaj unė e ndava mendjen kėsaj radhe qė as tė mos fle gjum, por as tė lėviz pėrherė tė prapmen time, kėshtu mos tė thonė tė tjerėt se vet e pati fajin qė nuk u ndje dhe fjeti gjumė, e as tė thonė: hė mo, se ai llapaqen ka qenė gjithė jetėn, nuk i rri b... rehat, por gricet kot se nuk ka ēfarė tė bėjė! Siē e patė para dy-tre ditėsh, tė gjitha gazetat shkruajtėn gjėr e gjatė pėr librin e ri tė Ben Blushit. Me kėtė autor (duket tė talentuar) unė nuk kam gjė, i uroj suksese. Problemin e kam me ata qė drejtojnė mediat shqiptare e kryesisht gazetat, tė cilėt i kanė ndarė autorėt dhe krijuesit nė tė nėnės (nja 5-6 kokrra) dhe nė tė njerkės (nja 500-600 autorė dhe krijues tė tjerė). Pėr ata tė nėnės pėrkujdesje e veēantė pėr ēdo javė e ēdo muaj nėpėr faqet e gazetave, pėr ata tė njerkės as edhe njė rresht e fjali, mė zi se armiqtė e diktaturės sė "proletariatit"! A ėshtė kjo demokraci pėr tė gjithė apo vetėm pėr kėta drejtues mediash dhe gazetash?!?
Kėta qehajaj ose do e ndryshojnė stilin e tyre otoman tė punės, ose ky vend do vazhdojė rrugėn e tėposhtės bashk me 'ta! Kėta sahanlėpirės ose do dalin nga kėllėfi i tyre i censuruesit monist, ose kjo shoqėri do tė pėrpėlitet bashk me 'ta nėn ethet e servilizmit dhe tė brrylave pėr njė cop vend pune shtetėrore! Kėta dallkaukė ose do tė evolojnė, ose kjo shoqėri do tė vazhdojė sėbashku me 'ta tė rri nė vend numėro!
Zėrin tim paqėsor ata nuk deshėn ta dėgjojnė! Mirsjelljen time e morėn pėr frikė apo pėr mefshtėsi! Llogjikėn dhe argumentat e mia ata duket nuk i kuptuan fare, ose s'deshėn ti kuptonin! Gjith kjo duket se vjen, ngaqė ata do jenė siguruar nga ana financiare prej njerėzve me pushtet politik dhe ekonomik! E po tė kemi parasysh se si funksionon ky pushtet politik dhe ekonomik nė Albanistan, -meritė pėr tė cilėn kanė edhe kėto media dhe njerėzit pas tyre- vetkuptohet se gjithshka tjetėr pėr kėto media ėshtė nė plan tė katėrmbėdhjetė!
Mirpo nė njė shoqėri tė rregullt e me njerėz tė barabartė pėrpara ligjit, nuk matet gjithshka nga sasia e lekut dhe e pushtetit, por e meritave arsimore, kulturore dhe morale. Ndaj i duhet dhėnė fund njėherė e mirė kėtij sistemi kastash nė arsimim, kulturė, shkencė, sport, e kudo, dhe njė rrugė jo e vėshtirė nė kėtė drejtim ėshtė prezantimi nė shtyp i ēdo titulli tė ri libri, filmi, teatri, koncerti, shfaqje kulturore, ideje dhe hipoteze shkencore, etj.-etj., qė ka tė bėjė me arsimin, kulturėn, shkencėn, sportin, etj. veprimtari krijuese dhe fenomene te reja. Kjo nuk kėrkon as lek e as euro! Mjafton vetėm ēuarja e lajmit tek mediat dhe kjo e ka pėr detyrė ta informojė publikun pėr tė rejat nė arsim, shkencė, kulturė, sport, teknollogji, ekonomi, etj..
Unė nuk do rri gjithė jetėn duke ua kujtuar kėtė detyrė mediave nė pėrgjithsi dhe gazetave nė veēanti, sepse i humbas edhe vlerėn kėsaj detyre tė tyre kaq tė thjeshtė e pa kosto, gjithashtu dobiprurse pėr shoqėrinė, ndaj iu drejtova sot (e mart 27 tetor 2015) Avokatit tė Popullit dhe ekipit tė tij, qė kėtej e tutje (me shpresė) tė merren ata. Dhe nėse edhe ata nuk do bėjnė dot gjė, atėhere le tė mendojnė kush tė dojė pėr kėtė problem. Unė e bėra detyrėn time! Dhe nė mėnyra dhe forma tė tjera do tė vazhdoj natyrisht pėrpjekjet nė kėtė drejtim, pasi ndarja e krijuesve nė ca tė nėnės e ca tė njerkės ėshtė antikushtetuese dhe degraduese pėr shoqėrinė.
Sqaroj kėdo, se kjo kėrkesė barazie nuk ka tė bėjė me mua personalisht, por me cilindo krijues tjetėr. Sqaroj gjithashtu se kjo kėrkesė-pėrpjekje nuk ka tė bėjė me detyrimin e medias pėr tė bėrė reklama apo kritika pėr ēdo krijim tė ri, por ka tė bėjė thjesht me informimin e publikut shkurt mbi krijimin e ri. Kaq dhe asgjė mė shumė! Ēfar dreqin e pengon gazetarinė dhe median ta bėjnė kaq gjė tė thjeshtė!?!

Ja dhe teksti i emailit te sotem (27.10.2015) drejtuar avokatit te popullit dhe ekipit tw tij.
I nderuar avokati i popullit, Igli Totozani,_
tė_nderuar punonjės tė_institucionit "avokati popullit",_
problemi im_ėshtė sa personal aq dhe i tė gjithė shoqėrisė, kryesisht mė parė i tė gjithė krijuesve letrarė, kulturorė, shkencorė, etj.. Ky problem qė po ju sjell kėtu nuk_ėshtė aq juridik, as penal apo civil, ndaj dhe unė nuk kėrkoj nga ju ndihmė direkte juridike, por ju si juristė tė ndikoni qė disa gjėra tė ecin jo si nė kohėn e diktaturės qė lamė pas, me ndarje tė njerėzve nė tė nėnės dhe nė tė njerkės, por gjithsejcili tė trajtohet njėlloj i barabart me cilindo tjetėr njeri. E kam fjalėn pėr kufizimin qė ndjej unė si krijues letrar__dhe shkencor si_dhe_ēdo krijues tjetėr i_ēdo fushe_nė thuajse tė gjitha mediat shqiptare, e sidomos nga gazetat, tė cilat janė edhe mė tė arrira nė kontaktin e parė, nėpėrmjet e-mailit tė paktėn, e tė cilat u kanė rezervuar njė vend tė nderuar vetėm pak prej krijuesve tė fushave tė ndryshme, (rasti mė i fundit ishte ky i para pak ditėve me romanin e Ben Blushit, i cili gjeti njė vend tė gjėrė nė shtyp, ndėrsa qindra tė tjerė autorė apo libra, apo dhe vepra tė tjera nga kultura dhe shkenca kalojnė pa lajmin edhe mė tė vogėl nė kėto media, ndonėse ato marrin nga njė njoftim pėr kėto vepra tė reja tė zhanreve tė ndryshme. E ca mė keq_ėshtė kur kemi tė bėjmė me idč, teza dhe hipoteza tė reja nė shkencė, ku shtypi dhe shoqėria shqiptare duhet tė ishin tė hapura dhe pa kufizime, pėr tė patur kėshtu mundėsi si ballafaqimet e specialistėve tė fushės, pėr tė mos i dhėnė rrugė ndonjė dyshimi mbi vjedhjen intelektuale._
Mirpo kėto media duket e kanė kuptuar panvarsinė e tyre si sjellje qehajai tė kohės osmane, apo si diktat censurues tė kohės sė monizmit, qė sapo lamė! Unė mendoj se ato kanė jo vetėm tė drejta, por ato kanė edhe detyra, njė nga mė tė parat ajo e informimit tė publikut me lajme politike, shoqėrore, kulturore, shkencore, sportive, etj.. _Nėse ato marrin informim se ka dalė njė titull i ri libri, njė pjesė e re teatrale, njė idč apo tezė e re shkencore nga njė pjestar i shoqėrisė, ku ato shiten, apo ėshtė vendosur njė rekord i ri sportiv nga njė sportist i vendit, apo_ėshtė hapur njė ekspozitė pikturash private, etj. lajme tė tilla, mendoj se ato e kanė pėr detyrė ta informojnė publikun me lajmin qoftė edhe mė tė shkurtėr. Nuk bėhet fjalė pėr reklama apo kritika tė gjata, por thjesht pėr informimin e publikut me lajme kulturore-shkencore, kur kėto media janė informuar mbi kėto lajme te reja kulturore-shkencore. Kaq! vetėm kaq, nėse ėshtė e mundur tė bėhet nė kėtė vend me emrin Albani(stan)._
Nė kapset lart po ju nis katėr materiale, e para me letrėn drejtuar juve (2 faqe), e dyta me letrat mbi problemin e informimit tė publikut mbi tutujt e rinj tė librave (5 faqe), e treta me pjesėt qė nxisin dyshimin mbi vjedhjen intelektuale qė mund tė mė jetė bėrė mua (4 faqe), e katėrta me dy letra tė para disa javėve drejtuar mediave pėr problemin e mospatjes sė njė diskutimi tė hapur shkencor nė Shqipėri pėr shkak tė censurės sėe tyre (4-5 faqe)._
Shpresoj se pas njohjes sė kėtij problemi ju do tė dini tė orientoheni nė javėt, muajt dhe vitet e ardhme pėr tė ndikuar nė ndryshimin e kėsaj gjėndje mizerabėl nė mediat albanistanse. Mjaft mė me ndarjet kastash, ca tė nėnės e ca tė njerkės. Ky problem nuk mė prek vetėm mua, -tė ish kėshtu nuk do t'ju shqetėsoja juve fare, por dija vetė si tė merresha me kėta lloj bastardėsh medialė. Ky problem i pėrket gjithė asaj shoqėrie ku ju jetoni dhe veproni. Ndikoni tė thyhet ky lloj trajtimi medial qė u bėhet krijuesve shqiptarė._
Ju faleminderit (emri mbiemri)

Ja dhe letra drejtuar institucionit te Avokatit te popullit:

I nderuar avokat i popullit,
tė nderuar punonjės tė avokaturės sė popullit,

patjetėr edhe ju jeni tė atij mendimi, se vjedhja intelektuale e vret shpirtėrisht njeriun krijues mė shumė se vjedhja materiale, qė mund ti bėhet atij dhe kujdo. Ca mė e rėndė ėshtė kjo dhimbje shpirtėrore, kur i dėmtuari nuk gjen njė dritare pėr tė thirrur dhe kėrkuar ndihmė, njė portė pėr tė denoncuar vjedhjen, apo qoftė edhe vetėm pėr tė treguar dyshimin e tij, kjo si nga largėsia me kėto dritare dhe dyer, pra me mjetet e ndryshme tė komunikimit, siē janė p.sh. edhe mediat, por edhe se kėto tė fundit, -e kam fjalėn pėr ato shqiptare mė sė paku-, totalisht tė mbyllura qėndrojnė pėr thirjet e mia, (ato pak thirrje nė kėtė drejtim).
Nė pėrgjithsi ėshtė nė natyrėn e njerėzve krijues tė mos dinė mundėsitė e kontrollimit mbi kopimet qė mund tu bėhen nga tė tjerė autorė, dhe aq mė pak tė kenė inisiativėn tė ankohen pėr dyshimet qė u ngrihen nė kėto raste. Kjo jo vetėm se mund tė ekzistojė mundėsia qė e njėjta idč dhe hipotezė tė zbulohet panvarsisht nė dy-tre njerėz tė panjohur nga njėri-tjetri, por edhe se njerėzit krijues nga natyra nuk i kanė qejf ankimet dhe akuzat, pėrveē kėsaj nuk kanė as kohė tė merren me ndjekje ligjore tė sė drejtės sė tyre intelektuale.
Por edhe tė mos flasėsh fare, sėrish njeriu krijues do tė akuzohet nga vjedhėsit pėr hajdut tė punės intelektuale, apo do tė quhet nga tė tjerė fajtor pėr heshtjen e tij, duke u dhėnė kėshtu tė tjerėve tė dyshojnė se ai fsheh diēka jo tė ndershme. Ndaj unė jam i deturuar t’ju ve nė juve dijeni, si person juridik nė ndihmė tė qytetarve, mbi dyshimin tim pėr vjedhjen e vazhdueshme qė duket se mė bėhet nė punėn time teorike shkencore, ashtu dhe pėr mbylljen e syve-gojės-veshėve tė medias ndaj atyre ankesave tė pakta qė unė u kam shkruar kėtyre. Biles kjo e dyta ėshtė edhe arsyeja kryesore qė po ju shkruaj, pasi nuk e kuptoj pėrse ata qė punojnė pas skenės sė kėtyre mediave, (kryesisht gazetave), nė mėnyrė demostrative vazhdojnė tė mos tregojnė interes pėr nja dy njoftime qė unė u kam dėrguar mbi kėto dyshime tė mia. Biles, pėr tė qenė ca mė modest, unė nuk u kam kėrkuar tė mė bėjnė mua reklamė, apo tė tregojnė se ēfarė kam sjellė unė si tė re nė shkencė, as edhe tė fokusohen nė ndonjė ankim timin, -ndonėse nja dy gazeta mė kanė kėrkuar t’u dėrgoja nga njė material mė tė gjatė mbi librat e mi, gjė qė e kam bėrė, e prapseprap nuk kam parė as botim tė kėtyre materialeve e as njė njoftim tė shkurtėr pėr titullin e ri tė librit, mbi tė cilin bėhej fjalė- por u kam kėrkuar vetėm tė njoftojnė shkurt si lajm kulturor titullin e ri dhe –nėse do ishte e mundur– edhe dy-tre fjali pėr ēfarė ky libėr i ri bėn fjalė. Kėshtu dėgjuesit dhe lexuesit do tė informoheshin dhe, nė mos 10-20 njerėz, tė paktėn dy-tre vetė do tė binin nė kontakt me librin dhe tė rejat qė unė sjell herė pas here, kėshtu nuk do tė ishte nevoja qė vetė autori, (unė nė kėtė rast), tė interesohet dhe ankohet nėse dallon mė vonė nga ndonjė tjetėr autor diēka tė ngjashme me ato qė ai (unė) ka thėnė e shkruar mė parė.
Shpresoj qė problemin qė unė po ngre kėtu mos ta kuptoni kaq personalisht, por nė rang shoqėror dhe kombėtar, ku e reja e sjellė nga x-autor tė jetė e njohur dhe e publikuar nė shtyp, dhe ankimi apo dyshimi i vetė njė autori dhe kujdo tjetri tė shpaloset menjėherė nė shtyp. Nuk ka pse dikush tė trajtohet si i nėnės dhe dikush si i njerkės!
Ja, rasti mė i fundit, e gjithė media lajmėroi kėto dy ditėt e fundit mbi romanin e padalė akoma nga shtypi tė Ben Blushit. Unė i uroj kėtij autori (si dhe ēdo tjetri) suksese me librin e tij! Por nuk e kuptoj pėrse kėto media njoftojnė publikun vetėm pėr botimet e reja tė tre-katėr autorėve shqiptarė, si Blendi Fevziu, Fatos Kongoli, Ismail Kadare, e ndonjė tjetėr, dhe jo pėr tė gjitha botimet e reja, apo tė paktėn pėr ato tituj mbi tė cilat kėto media marrin njoftime se dolėn nga botimi? Aq mė tepėr mendoj se ėshtė detyrė e tyre pėr kėto informime ndaj publikut, kur kemi tė bėjmė me libra shkencorė, tė cilėt sjellin diēka tė re nė shkencė, apo tė paktėn pretendojnė se sjellin diēka tė re, pasi nė kėto raste ėshtė mė e kollajtė pėr tu dalluar njė ngjashmėri idesh apo vjedhje intelektuale. Nėse kėto media e lenė nė heshtje njė libėr me tė reja shkencore, dhe nga ana tjetėr i japin mundėsi njė tjetri tė reklamojė tė rejat e tij, nė kėtė rast kjo media ėshtė bashkfajtore e vjedhjes intelektuale, shpesh me vetėdije tė plotė dhe e paguar, si e tillė duhet tė penalizohet nga e drejta e njė vendi.
Nė kapset lart unė po ju nis ato shkrime dhe njė e-mail, ku kam bėrė fjalė pėr kėtė problem informimi mbi titujt e rinj, veprat e reja kulturore dhe shkencore, tė paktėn ato raste ku kėto media janė lajmėruar pėr titujt dhe veprat e reja kulturore dhe shkencore. E para ėshtė njė letėr drejtuar min. sė kulturės, i dyti ėshtė njė shkrim (i pabotuar) gjysėm-letrar dhe gjysėm-anonim mbi librin, i treti ėshtė njė shkrim tjetėr i pabotuar nė formė pyetje, dhe nė fund vjen njė e-mail (i treti) drejtuar mediave shqiptare, kryesisht gazetave, mbi titullin mė tė ri.
Edhe nėse ju tė avokaturės nuk do tė keni kohė pėr tė lexuar rreth 5 faqe letra tė materialit (kapses) lart, mund tė pėrqėndroheni vetėm nė frazat e theksuara me shkronja tė trasha, ku flitet pėr problemin nė fjalė, si dhe tek e-maili qė tregon edhe panoramėn e deriatėhershme tė (mos)veprimit tė mediave.
Nėse ky problem nuk do tė marrė zgjidhje ndonjėherė, ne do tė kemi vėshtirėsi pėr tė dalluar dhe denoncuar vjedhjet intelektuale, do tė kemi dyshime tė pamundura pėr tu vėrtetuar, do tė kemi prezantimin e autorėve krijues si dedektivė tė sėmurė nga mėndja. Tė paktėn njė tė tillė tashmė e gjeni tek unė, siē mund ta shikoni nga disa materiale tė tjera qė unė mund t’ju nis, ku kam dalluar disa gjėra tė ngjashme me ato tė punimeve tė mia, e tė cilat mund tė mos jenė kopime nga punimet e mia, por dhe kaq lirshėm nuk do tė shėtisnin tani nėpėr shtypin shqiptar, pa u ballafaquar fare me pjesėt e ngjashme tė punimeve tė mija. Pėr kėtė shikoni materialin e dytė nė kapse, ku vijnė disa pjesė shtypi dhe shqetėsimi im i pėrhershėm, i ngelur kėshtu qė kėshtu –po si dhe punimet e mia tė plota– si jetimėt nė shi.
Pas kėsaj letre dhe kėtyre materialeve tė tjera, qė unė po i nis institucionit tuaj, shpresoj qė ju tė paktėn do tė konfrontoni mediat shqiptare dhe ata qė punojnė pas tyre pėr ndarjen qė ato u kanė bėrė autorve shqiptarė, nė tė nėnės dhe nė tė njerkės, me shpresėn se nuk do tėrhiqeni edhe kur ato tė justifikohen duke thėnė, se ato botojnė ēdo lajm kulturor nė bazė tė pagesės; nuk duhet tė tėrhiqeni pasi kėtu nuk bėhet fjalė pėr reklama librash, filmash apo festivalesh, por thjesht pėr lajme tė shurtėra kulturore, qė kanė tė bėjnė vetėm me informimin minimal tė publikut mbi librat e rinj, pjesėt e reja, dhe ēfardo lloj krijimi tė ri nė lėmin kulturor dhe shkencor tė kėtij vendi. Asgjė mė shumė nga kaq.
Ju faleminderit! (emri mbiemri)

Kush te doje mund ti dergoje edhe me tej keto tre pasazhe qe solla me lart, pra cfare shkrova fillimisht ketu, cfare permban e-maili si fillim drejtuar Av. te Pop., si dhe letra drejtuar institucionit te Av. te Pop. Vertet qe problemi duket si tek Don kishoti me mullinjte e eres, biles duket si problem i vogel dhe i pakuptuar, perse mediat i kane ndare krijuesit, (ato nuk kane perfitime nga kjo). Me nje fjale kjo perpjekje duket si skicofrenike, pasi duket si shume zhurme per asgje! Por nuk eshte ashtu, pasi pas kesaj loje (ndarje) fshihen para te medha per keto media. Duke u shmangur nga skena mediale shume autore, krijues, ide, teori, hipoteza, etj., parellinjte vjedhin si te duan dhe sa te duan, me vjedhje i nxjerrin serish ato para te paguara tek cerberet shqiptare te mediave, u japin lavdi komuniteteve dhe popujve te tyre, ndersa krijuesit e vertete marrin noc-rrokun, harrohen, popujt te cilet keta krijues u perkasin mbesin qesharake dhe si lolo. Ja, a nuk ka shume krijues Shqiperia! A nuk ka shume artista! Por ne bote ky vend njihet vetem si vend kanibalesh! E per kete nje "merite" kane edhe keta cerbere mediash! Dhe fajtori thote ketu, se nuk ia vlen te merresh me mediat shqiptare! Me 'to une do merrem dhe do merrem mire, por nuk do ta harxhoj te gjithe kohen dhe energjine me 'ta. Te gjitha keto cfare kam hedhur ketu, jane te lira per ti marre dhe hedhur edhe ne faqe te tjera interneti, nese ndokush don.

Nje lajm i pak diteve me pare, mbi ndalimin e festes se rakise ne Adana te Turqise, prej nderhyrjes energjike te Erdoganit, (shikoni lajmet e gazetave te para pak diteve me pare), me nxiti ta falenderoj kete kryeminister te m a dh, me nje shkrim-fejton.
Ngjarja e djeshme ne Paris ka levizur patjeter kedo, (une e mora vesh sot mbasdite lajmin), ndaj u ula dhe tregova ne nje shkrim ndihmesit shqiptare te ketij terrorizmi, biles i kam treguar me emra.
Te dyja shkrimet po i hedh ketu, kush ka deshire dhe kohe, mund ti lexoje. Te dyja shkrimet sjellin gjera krejt te reja, te pathena me pare ne shtypin shqiptar. Lexim te kendshem!

Faleminderit Erdogan

Qė do t’vinte kjo ditė, ku unė do tė falenderoja ty Taip Erdogan, nuk kisha pėr ta besuar kurrė, po t’ma kish thėnė ndonjė njeri mė parė. Mirpo ja qė e ardhmja nuk mund tė parashikohet, po tė mos llogarisim ato shkrimet e (ashtuquajtura tė) shenjta, qė ti beson dhe unė jo!
Para pak ditėsh ti ndalove festėn e rakisė nė qytetin e Adanasė, dhe unė pikėrisht pėr kėtė tė falenderoj! Sepse kam nja 20 vjet qė po plas dhe, pėr shkak tė respektit ndaj rregullave ndėrkombėtare, nuk po dija se si mund tė ēmpleksej ky sikleti im. Ta themi hapur e qartė, nuk ėshtė njė siklet personal, -panvarsisht se po mė mundon prej mė shumė se dy dekadash-, por ėshtė njė problem midis Turqisė dhe Shqipėrisė... ah, jo dhe aq, ėshtė mė saktė njė problem juridik i vogėl, i cili mund tė zgjidhet kėtej e tutje fare kollaj dhe me marrėveshje tė dyanshme shtetesh, –pėr fatin e mirė mbi kėtė rast, qė nė krye tė Turqisė jeni ju pėr momentin dhe keni shumicėn nė parlament.
Ėshtė fjala pėr rakinė! Po-po, mos u ēudit, ėshtė njė problem i thjeshtė, vetėm pėr rakinė, qė ju me tė drejtė, -siē e gjykoj edhe unė nga tė tjera premisa- e ndaluat para disa ditėsh nė qytetin e Adanasė, ku na u festonka kjo ditė rakije, dhe e vetmja festė rakije nė Turqi!
Ju nuk e kini pirė kurrė nė jetėn tuaj rakinė, -ėshtė e drejta juaj,- ndėrsa unė sapo i ktheva ca gota. Por se mos vetėm ne tė dy jemi gati antipodė nė lidhje me rakinė!? Edhe populli turk nuk para e njef rakinė! Biles ka ēajin pėr pije tradicionale tė tij. Ndėrsa ky popull i prapė, me emrin arnaut –siē njihet nė Turqi– ėshtė mjaft i marrė pas kėsaj pije alkolike. Dhe kur them ky popull, kam parasysh tė gjithė pa dallim feje dhe projeksioni tjetėr tė njeriut. Tė gjithė kėta tė djallosur shqiptarė (arnautė), myslimanė e kristianė, ateistė, laikistė, e fetarė, tė ngjyrosur, pa ngjyrosur, karrieristė, humbameno, e biles edhe njė pjesė e atyre mijrave turqėve qė gjinden nė Shqipėri, tė gjithė e pinė rakinė, pijen tradicionale shqiptare! Dhe e dini pėrse e pinė?... Sapo ua thashė!... Sepse RAKIA ėshtė pija tradicionale e shqiptarit! PO! Mos u ēudit! Ashtu siē ėshtė ēaji pėr turqit, vodka pėr rusėt, birra pėr gjermanėt dhe irlandezėt, uiski pėr skocezėt, kafja pėr etiopianėt, tekuila pėr meksikanėt, mbllaēitja e kokas pėr indiosit e Perusė dhe Bolivisė, uzo pėr grekėrit, e sa e sa tė tjera tipike pėr shumė popuj... ah, se pėr pak harrova, edhe raki-a qė prodhon dhe shet Turqia ka shijen e uzos greke, vetėm se njė lloj shije surrogato tė kėsaj uzoje. Pra, “raki”-a qė prodhon shteti turk nuk ėshtė tamam raki, por thjesht njė surrogato e prodhuar nga aromė dėllinje e pėrzier me alkol artificial. Pikėrisht kjo pije quhet nė vendin tuaj “Raki”, duke patur kėshtu emrin e gabuar, pasi rakia ėshtė pikėrisht ajo pije qė prodhohet kėtu e rreth 3-4 mijė vjet mė parė nga rrushi, njė traditė kjo qė nuk dihet se ku ka filluar, por e cila vazhdon e pandryshuar prej fillimeve tė saj e deri mė sot tek fshatari shqiptar. Aq raki origjinale sa prodhon nė vit njė fshatar shqiptar, aq prodhon i gjithė qyteti Adana. Aq sa shet njė fshatar shqiptar raki gjatė njė viti nė tregun e brendshėm tė Shqipėrisė, aq shet i gjithė shteti turk nė tregun botėror “raki”-n e tij. Ja, kjo ėshtė panorama e rakisė origjinale shqiptare dhe asaj tė tjetėrsuar turke. Pas kėsaj panorame, problemi ėshtė i qartė.
Zoti Taip Erdogan, tani qė ju keni shumicėn nė parlament, mes shumė punėve tė menēura dhe budalle, mund tė bėni edhe njė punė tė ndershme. Votoni pėr heqjen e tė drejtės sė patentimit tė emrit “RAKI” nga shteti turk nė institucionin ndėrkombėtar tė patentimit! Kaq, vetėm kaq! Pas kėsaj, ky emėr do tė kthehet nė origjinėn e tij, pikėrisht tek fshatari dhe shteti shqiptar, i cili e ka pėr detyrė t’ju falenderojė edhe zyrtarisht.
Un jam njė person civil dhe nuk kam tė drejtė t’u bėj kėrkesėn zyrtare pėr kėtė problem, por as edhe besoj se osmallinjtė qė mretnojnė nė Albanistan do kenė guximin t’ua bėjnė kėtė kėrkesė! Vetėm shpresoj se ju po mėsoni tani burimin e rakisė origjinale, aq e dėmshme kjo pėr vendin tuaj, kėshtu do tė mundėsoni patentimin e saj nė vendin e origjinės! Me respekt, R.Th.

Unė i njoh ndihmėsit e terroristėve

E sidomos ndihmėsit shqiptarė tė kėtyre terroristėve fanatikė. Ndaj kėtu nuk do t’ju tregoj pėr ata tė huaj, si Xhorxh Bushi me shokė, apo Taip Erdogani me kompaninė e tij, tė cilėt janė tashmė tė njohur nė kėtė arenė ndihmėsish tė terrorizmit fanatik mysliman, por do ju tregoj pėr ata shqiptarė, e mė saktė pėr disa prej tyre, pasi tė tjerėt, si Sali Berisha, Fatos Nano, Edi Rama, apo Lul Basha, ju i njihni vetė si ndihmėsit mondanė tė kėtij terrorizmi. Kėta tė tjerė, qė dua t’ju tregoj, janė kryesuesit e medias shqiptare, si Arturo Zheji, Mero Baze, Hysenbelliu, etj-etj., thuajse tė gjithė drejtuesit e medias shqiptare, tė cilėt kanė boll nė dorė tė tyre kėtė makineri manipulimi, me emrin media.
(Mė lejoni tė bėj njė parantezė tė shkurtėr, para se t’ju sjell faktet, qė mos tė kujtojė ndonjė lexues, se unė e kam inatin me kėta tipa! Aspak, i dashur lexues, unė nuk e urrej fare Mero Bazen, bie fjala, pasi ėshtė njė njeri qė ngre nė gazetėn e “tij” probleme nga mė tė ndryshme tė shoqėrisė, dhe jep mendime tė vlefshme. Biles mė ka botuar rallė edhe ndonjė shkrim, gjė pėr tė cilėn duhet t’ia di pėr faleminderit. Po ashtu, megjithė servilizmin qė Artur Zheji prezanton her pas here ndaj superstrukturės shtetėrore dhe qeveriare, ai sėrish jep edhe mendime tė vlefshme, gjė qė unė e ēmoj. Tė tjerėt drejtues mediatik unė nuk i njoh thuajse fare, as me emėr, kėshtu qė nuk kam si tė kem ndonjė gjė personale. Por megjithė kėtė, unė nuk mund tė mbyll sytė para fakteve, qė kėta persona janė ndihmės tė terrorizmit fanatik mysliman tė kohės. Dhe ja pėrse!)
Gjithkush e di se nė mijvjeēarėt e kaluar njeriu mbizotėroi mbi njeriun kryesisht me anė tė fesė, pra dokrinave fetare, tė cilat ai i shpiku nga nevoja, prej kokės sė tij. Nė ato struktura mbretėrimi me bazė fetare, luftrat dhe gjakderdhjet kishin siparin e tyre nė rend tė ditės. Kėto struktura sundimi me baza fetare nė shoqėri, (ato tė kultit tė diellit, tė hėnės, tė dheut, krishtėrimi, myslimanizmi, etj.) u pėrmbysėn pėr t’ua lėnė vendin atyre me baza nacionale, struktura kėto tė cilat vazhdojnė ende, por qė dhe kėto po marrin plasaritjet e para, ndaj duket rrymat fetare tė jug-lindjes, -ku nacionalizmi nuk ka zenė akoma rrėnjė mirė, si nė pjesėn tjetėr tė botės-, po rikthehen edhe njė herė me forcat e tyre tė fundit. Nė kėtė situatė, do tė mjaftonte tė niste kudo hapur njė diskutim mbi fetė; nė shkolla, nė institucione tė ndryshme jo shtetėrore dhe gjysėm-shtetėrore, nė media dhe publik. Ky diskutim i hapur kudo duhet ta pėrmblidhte fenė nė tė gjitha aspektet e saj, nė tė gjitha rrezatimet dhe tė fshehtat e saj. Kėshtu tė diskutohej roli i saj nė histori, prejardhja e saj, lidhja e saj me besimin e njeriut nė forca dhe njė forcė tė mbinatyrshme nė Natyrė/ Univers, ndikimi dhe roli i njeriut tek feja, pėrfshi lindjen e saj nė tė gjitha rrymat qė ajo ėshtė prezantuar deri mė sot, e sa e sa tema tė ndryshme nė lidhje me fenė, ku kėta terroristė tė sotėm bazohen jo pak nė aktet e tyre terroriste. Duke nisur njė debat i hapur mbi fenė, unė mendoj se do tė dallohej krijimi dhe pėrdorimi i saj nga njeriu pėr sundimin e njeriut. Duke u diskutuar gjithshka hapur mbi fenė, njeriu do tė dallonte se sa njė Fuqi e mbinatyrshme, (me emrin Zot, Perėndi, Allah, Dio, Bozhe, etj.), i ka dhėnė ose nuk i ka dhėnė njeriut Biblėn dhe Kuranin, apo dhe libra tė tjerė. Nėpėrmjet kėsaj rrahje tė hapur mendimesh mbi fenė, njeriu do tė dallojė sė fundi se sa ai duhet ta kėrkojė kėtė Fuqi tė mbinatyrshme tek kėto libra fetarė, apo nė aspekte tė tjera tė Natyrės dhe Gjithėsisė.
Vetė fetarėt dhe njerzit besimtarė me orientim nė njėrėn apo tjetrėn fe, i nisin shpesh me gėzim tė tilla diskutime. Nuk ju gėnjej po t’ju them, se unė kam bėrė gjatė jetės time me qindra diskutime mbi fetė, mbi librat fetarė, mbi besimin, mbi Zotin, Allahun, dreqin dhe shejtanin, pikėrisht me kėta njerėz fetarė. Ata nuk janė kundra diskutimit. Besoj se ju jeni dėshmitarė tė kėtyre diskutimeve me tema fetare, pasi ēdo kush ka bėrė –nė mos qindra– tė paktėn disa prej tyre me njerėz fetarė. Atėhere: pėrse nuk fillohet njė diskutim i hapur mbi fetė dhe librat fetarė? Diskutime tė tilla nuk janė tė ndaluara, biles ndodhin pėrditė. Mirpo, pėrse kėto nuk fillojnė masivisht nė publik, ėshtė pyetja!
Dhe promovuesi mė i parė i ēdo diskutimi tė hapur ėshtė media. Atėhere, pėrse media nuk e fillon njė diskutim tė tillė? Ajo merr patjetėr me qindra dhe mijra letra nga njerėz tė ndryshėm pėr kėto tema fetare, mirpo ajo (gazetat dhe TV-ja mė parė), janė tė vendosura tė heshtin nė kėtė drejtim(?)! Ato e dinė, se njė diskutim i tillė ua ul vlerėn feve tė ndryshme. Ajo e din se njė diskutim i hapur ua nxjerr lakrat nė shesh tė gjitha feve. Ajo e ka tė qartė se me njė debat tė tillė, fundi i feve tė ndryshme afron mė shpejt, me kėtė edhe ana fanatike e tyre dhe terrorizmi mė parė.
A ka interes media tė ndikojė nė kėtė formė kaq tė butė pėr dhėnien e shqelmit tė fundit feve dhe fanatizmit tė saj? Jo, ajo nuk ka interes, pėr dy arsye!
E para, pa fėrkime dhe nxehje tė tilla nė shoqėri, ajo nuk ka me ē’tė merret, kėshtu edhe nuk do tė shitet, ēfarė do tė thotė mbetje pa bukė e familjeve tė njerėzve qė punojnė nėpėr media. E dyta, edhe padroni qė e mban atė me bukė (para), ėshtė kapitali i madh me shėrbėtorėt e tij, qeveritarėt e ndryshėm, i cili ka nevojė pėr shkatėrrime tė her pas hershme, pėr tė investuar dhe futur njerzit nė punė, qė kėta tė jenė tė lumtur dhe tė mos mendojnė pėr revolta sociale.
Nė rastin e fanatikve myslimanė, ka dhe njė arsye tė tretė, kėshtu siē thotė llafi i urtė, tre janė tė mirat, qė kjo fe me njė dogmė tė thatė tė vazhdojė jetėn e saj, kėshtu bota mbarė dhe ne tė gjithė, tė kemi me se tė merremi, tė kemi njė armik tė lig, i cili i jep kuptim jetės tonė kaq tė mirė, kėshtu dhe bota e zhvilluar kristiane nuk i jep shkas vetes tė pėrplaset, gjė e cila mund tė sillte njė shkatėrrim mė tė madh tė vendeve kristiane.
Nuk po llogaris kėtu edhe dhjetra arsye tė tjera, si zhvillimi teknik nėpėrmjet konflikteve, dominimi i shumė vendeve nėpėrmjet kėtyre konflikteve, matja e forcave tė tė mėdhenjve nė vende tė tilla me terrorizėm islamik, pėrdorimi i kėtyre vendeve pėr interesa tė grupimeve tė ndryshme, si atij perėndimor antlatik dhe atij lindor rus, etj. arsye.
Ndaj, nė Albanistan, ndihmėsit kryesorė tė terrorizmit tė tanishėm islamik janė kėta drejtues mediash shqiptare, qė ju pėrmenda mė lart, dhe me koshiencė tė plotė nė kėtė mision. Pėr kėtė unė nuk i kam inat drejtuesit e kėtyre mediave shqiptare, por unė i dua tė vėrtetat dhe kėto i ndaj me kėnaqsi tek tė gjithė. Ndaj dhe ju tregova ndihmėsit shqiptarė tė terrorizmit tė sotėm islamik, Zhejat dhe Bazet me kompanitė e “tyre” mediatike.

Me beri pershtypje nje lajm i shkurter neper gazeta dje-pardje, lajm i cili u hoq shpejt, bie fjala nga TEMA, qe mund te shihet tek Aktualiteti-kronika. Apo tek Bota sot dhe diku tjeter. Lajm i cuditshem, i pasqaruar ne lidhje me nje fizikant dhe nje kriminel shqiptar! Perse duhet te paguante ky fizikant kete shqiptar? Behet fjale per perkthime, vjedhje tekstesh dhe idesh? C'lidhje ka patur midis shqiptarit dhe nje fizikanti? Ja dhe lajmi:
"Njė 40-vjeēar nė Australi ka rėnė pre e shantazhit tė njė shqiptari, i cili i ka zhvatur miliona Lekė. Jignesh Devjibhai Patel, i diplomuar nė fizikė, ishte dėnuar para disa kohėsh nga autoritetet italiane pėr transferime parash tė dyshimta. Por, para 3 ditėsh 40-vjeēari u lirua nga burgu, pasi u zbulua se ai ishte nėn presion nga njė kriminel shqiptar. Ky i fundit, kishte detyruar fizikantin australian qė t’i dėrgonte nga Australia nė Shqipėri shumėn prej 127 mijė dollarėsh, tė cilat janė transferuar pėrmes “Ėestern Union” mes tetorit 2013 dhe majit 2014. Patel ėshtė njė sipėrmarrės i suksesshėm, i cili deklaroi para gjykatėsit se shqiptari i kishte bėrė presion pėr t’i zhvatur shumat e parave. Identiteti i shqiptarit nuk ėshtė bėrė i ditur, pasi hetimet vazhdojnė pėr kėtė ēėshtje. Gjykata e dėnoi fillimisht Patel me 1 vit burg. Por dėnimi u pezullua dhe ai u la me kusht me 3 vjet pėr sjellje tė mirė. U gjobit edhe me 5100 Dollarė."

Per lajmin e mesiperm te dy-tre gazetave shqiptare para pak ditesh nuk eshte interesuar njeri! Apo ndonje interesim nga gazetaret shqiptare, c'ne lidhja e kriminelit shqiptar me fizikanin hindo-australian, -as qe behet fjale. Nejse! tTni une po sjell ketu dicka te re, edhe nese serish nuk ka interesim, dicka qe ka lidhje si me fiziken dhe shkencat e natyres, ashtu edhe me lirite dhe te drejtat e njeriut. (Jam i sigurte se ndokujt po i hapet nderkohe edhe goja per gjume!)
Ne lidhje me demokracine, pra te drejtat e njeriut, behet fjale per nje fenomen tashme te njohur, ate te mosdaljes se disa diskutimeve ne faqet e you tube-s. Nuk eshte fjala per ofendime dhe fjale banale, as per propagande naziste apo tjeter, por eshte fjala per komente te karakterit shkencor! Disa njerzve nuk iu dalin komentet e tyre ne youtube, dhe une nuk e di nese eshte problem teknik apo subjektiv, pra i qellimte njerzor!
Tani une po e nderoj kete portal duke sjelle nje fakt te tille, dhe gjithkush mund ta marri edhe ta percjelle faktin dhe materialin e meposhtem edhe ne faqe te tjera interneti apo ku te doje. Eshte fjala per nje koment timin ne gjermanisht tek nje film qe flet mbi relativitetin, linkun e te cilit une nuk e di si ta sjell ketu, (ndonese do e provoj njehere). Komentin tim une e perktheva ne shqip, ndonse gjuha gjermane ka mjaft veshtirsi. Ketu po e sjell komentin si ne origjinal (gjerm.) ashtu dhe te perkthyer (shqip).
https://www.youtube.com/watch?v=Z_Mmm-iiF70
Kjo vidio del menjehere e para ne youtube nese aty kerkohet fjala relativitätstheorie. Dhe ka ne pamje formulen e Ajnshtajnit: E=m.c² .

Analizė mbi kėtė vidio!
Min.0-0,10: Nė fakt, siē edhe ėshtė thėnė shpesh, shpejtėsia e dritės nuk ėshtė baza e prinzipit tė relativitetit. Fatkeqsisht, konstantia (teorike) e shpejtėsisė sė dritės e ka ngatėrruar Ajnshtajnin, pasi kjo shpejtėsi maksimale dhe konstante e dritės duhet parė (marrė, kuptuar) si njė maksimė universale e Natyrės, ku ēdo shkak e ka njė pasojė, qė gjithashtu ėshtė sėrish njė shkak pėr njė pasojė tė mėtejshme, e kėshtu mė tej. Duke e trajtuar si tė tillė, kjo shpejtėsi maksimale (si e tillė edhe shpejtėsi konstante) nuk e ka prekur principin e relativitetit, pra gjithshka ėshtė relativ, sepse nuk ekziston nė hapsirė njė pikė e palėvizshme.
Pėrveē kėsaj (min.0,10), si dhe pėrse e deformon (pėrkul) hapsirėn kjo shpejtėsi drite? A nuk ka thėnė Ajnshtajni: hapsira e pėrkulur (deformuar) pėrkul edhe dritėn?! Po, ai e ka thėnė. Atėhere si e pėrkul (deformon) drita hapsirėn?!
Min.0,40-0,56: kjo kafe nuk mund tė pihet gjithmonė nė qetėsi, me rritjen e shpejtėsisė, sepse vetė kjo rritje e vazhdueshme e shpejtėsisė na ēon neve jashtė sistemit inercial (lėvizjes drejtvizore tė njėjtė). Dikur do tė fluturonte kafja nė dysheme. Vetėm nėse e marrim teorikisht, sikur neve fluturojmė prej njė kohe shumė tė gjatė nė njė shpejtėsi afėr asaj tė dritės, vetėm nė kėtė rast mund tė flisnim (sėrish teorikisht), po ne mund ta pimė kafen nė qetėsi.
Min.1 deri 1,10sek.. Po, Ju lėvizni me 806 km/orė, nė lidhje me sistemin Tokė. Pėr njė pikė tjetėr referimi, p.sh. Marsin, Ju lėvizni mė shpejt, pasi lėviz dhe toka. Pra, gjithshka ėshtė relativ! (Mėsimet e shkollės fillore)
Deri min. 1,55. Jo, Ju nuk keni njė problem mė kėtė gjė, sepse kjo ėshtė njė kufi i Natyrės. Pra, drita pėrhapet nė ēdo anė njėlloj. Kėshtu, Ju ndizni njė dritė nė aeroplan, dhe paralel me Juve ndez njė njeri tjetėr njė dritė jashtė (aeroplanit), tė dyja dritat do tė pėrhapen njėlloj, e do tė arrisin nė tė njėjtėn kohė njė pikė tė caktuar. Kontraktimi i gjatėsisė sė objektit fluturues nuk ka tė bėjė me shpejtėsisnė e dritės, pasi drita nuk na vjen nga i gjithė objekti fluturues, por na vjen vetėm nga burim i caktuar aty, burim mjaft i vogėl aty. Pėrveē kėsaj, drita pėrhapet njėlloj nė tė gjitha anėt, pra ky kontraktion i gjatėsisė ka tė bėjė vetėm me lėvizjen nga pėrpara, si gjithnjė nė lidhje me njė pikė referimi tė caktuar (p.sh. Tokėn). Pra, kontraktioni i gjatėsisė (ideja e Lorencit) nuk ka tė bėjė me shpejtėsinė maks.-konst. tė dritės.
Min.1,55 Aa-ha! Po flitet pėr kontraktimin e gjatėsisė sė hapsirės! Pra na vjen sėrisht i njėjti gabim si nė fillim (tė filmit), “shpejtėsia e dritės pėrkul hapsirėn”! Po prit njėherė, ne flasim pėr njė rrugė tė caktuar tė dritės (300.000 km.) nė njė kohė tė caktuar (1 sek.)! Ēfarė kontraktimi tė hapsirės kemi ne kėtu?!
Deri min.2,17: Natyrisht Ju shoqėroni nė aeroplan pėr njė kohė mė tė gjatė dritėn e njė llampe nė Frankfurt, nga sa shoqėron atė njė njeri nė tokė, sepse Ju jeni nė lėvizje siē edhe drita. Sa mė shpejt tė fluturoni Ju, pėr kohė mė tė gjatė do ta shoqėroni Ju dritėn e tokės. Kjo ėshtė arithmetikė (matematikė) e shkollės fillore.
Deri min. 2,44 . Po i dashur, pėr Ju ecėn (teorikisht) koha mė ngadalė. Vetėm pėr Ju! Por koha nė Univers nuk ėshtė e ndarė nė miliarda kohė. Koha ėshtė abstraksion i lėvizjes. Thjesht njė abstraksion i yni, i njerzve, dhe i ndarė prej neve nė sekonda, orė, javė, etj. Pra koha ėshtė (lėviz) panvarsisht prej nesh. Nė vėshtrimin dhe matjet tona nis pastaj se nga cili sistem referimi ne vrojtojmė dhe masim. Sa mė afėr shpejtėsisė sė dritės qė ne tė lėvizim, pėr aq kohė mė tė gjatė e shoqėrojmė ne njė sinjal drite ose njė korpuskul, apo njė foton. (Matematika e shkollės fillore.)
Deri min.3,17: Jo djalosh, koha ėshtė e pavarur nga ne. Ajo ēfar ne masim me orėt atomike, na tregon vetėm sjelljen e kėtyre atomeve nė lartėsi tė ndryshme prej qėndrės gravitacionale tė tokės, na tregon neve sjelljen e kėtyre atomeve nė shpejtėsi tė ndryshme dhe nė drejtime tė ndryshme nė lidhje me drejtimin e rotacionit tokėsor, pasi edhe ky drejtim i rotacionit tokėsor ka njė rol (influencon) tek lėvizja e atomeve tė orės atomike. Pra, kėtu kemi tė bėjmė me njė fenomen fizikal, dhe jo me kohėn.
Deri min.4,14 ne kemi vetėm formulėn e Njutonit: F=m.a (pra: Forca = masa herė nxitimi). Tek Ajnshtajni kemi vetėm aspektin relativist mė shumė, pikėrisht tek c² (pra c nė kuadrat, gjė tė cilėn nuk e kuptoi as vetė Ajnshtajni, pasi nė Natyrė ne nuk kemi shpejtėsi mbi c!). Pra: F=m.a do tė ishte nė formėn relativiste: F=m.a². Nė vend tė kėsaj ne kemi tė njėjtėn formul, por fjalė-ndėrrim: E=m.c², gjė qė e mėson ēdo nxėnės i klasės 7, ose 8, ose9.
Tek min. 5,04 deri 5,08 burri i filmit thotė atė qė dihej qysh nga Njutoni dhe mė vonė nga Kavendishi dhe Soldneri, nė fushat e fuqishme gravitationale drita tėrhiqet prej tyre. Deri kėtu nė rregull. Vetėm se, kėtu burri mė lart thotė, “Drita do tė pėrshpejtohet prej kėsaj”! Pra, tipi lart nė film nuk e ka kuptuar principin e relativitetit, po kėshtu si Anshtajni mė vonė! Biles, tipi nė film shkon njė hap mė tej se sa Ajnshtajni, ai e merr c² si shpejtėsi drite tė dyfishuar!!!
Min.5,32 deri 5,52: duhet thėnė, po satelitėt e sistemit JPS (xhi-pi-es) duhet ti vendosin herė pas here orėt e tyre nė njė rrahje (kohė) me orėt e tokės, por kjo nuk ka tė bėjė me Kohėn, kjo ka tė bėjė me sjelljen fizikale tė atomeve nė kėto orė. Nėse njė orė lėviz nė drejtimin e rotacionit tokėsor, dhe ora tjetėr lėviz nė drejtimin e kundėrt, (parametrat e tjerė janė tė njėjtė), ėshtė e kuptueshme qė atomet e njėrės orė sillen (lėvizin) ndryshe nga atomet e orės tjetėr. Kjo nuk ka tė bėjė me Kohėn nė vetvete.
Min.5,53 deri 6,03 burri nė film thotė: “Fushat e gravitetit shtypin (pėrkulin) hapsirėn nė vetvete”! OK, por prit pak, a nuk donim ne tė shpjegonim deri tani se ēfarė ėshtė Graviteti!? Po, kėtė donim ne deri tani tė shpjegonim, kėtė donte tė shpjegonte Ajnshtajni, kėtė don tė shpjegojė ēdo shkencėtar. Por kėtu kjo merret sikur ėshtė e njohur! Pra, ne (burri) e dimė se ēfarė ėshtė Graviteti dhe fusha gravitacionale, dhe ne (burri nė film) shpjegojmė mė tej (nė film) se si kėto fusha graviteti shtypin (pėrkulin) hapsirėn! Moment njė herė! Ne duhet tė shpjegojmė mė parė ēfarė ėshtė Graviteti dhe fusha gravitacionale! Pastaj mund tė flasim nėse shtypet (pėrkulet) ose jo Hapsira!
Min.6,03: Kontraksioni i gjatėsisė! Prit njėherė! Kėtė e kishim njėherė tek Teoria Spez. e Relat., nė shpejtėsitė e mėdha. Kėtė e kemi ne edhe kėtu tek Teoria e Pėrgj. e Relat., nė fushat e fuqishme gravitacionale, ku drita pėrthyhet, ku pra kjo nuk lėviz dot me shpejtėsinė maks.-konst.! Kjo duket ēmenduri! Ose burri (lart nė film) na sjell njė teori tė re, ku shpejtėsia e dritės shtohet tek fushat e fuqishme tė gravitetit, pra kishim deri tani tek c kohėn = 0, tani duhet tė kemi kohėn nėn 0 !!! Oh, Zot, si mundet kjo?!?
Min.6,40: OK, mund ta perceptojmė qė drita ngadalsohet nė fushat e fuqishme tė gravitetit, por si mund tė kuptohet, qė edhe hapsira do tė zvoglohet (pėrkulet) ? Apo hapsira ėshtė e shtypur (pėrkulur), dhe nga kjo drita ngadalsohet? (Ēfar edhe mė e natyrshme dhe e kuptueshme duket.)

Ja dhe komenti origjinal ne gjermanisht:
Analyse über das Vidio!
Min.0-0,10: Eigentlich, wie es auch oft gesagt ist, ist die Lichtgeschw. nicht die basis der Prinzip der Relativität. Leider, die (theoretische) konstante Lichtgeschwindigkeit hat Einstein in Verwirrung gebracht, da diese maximale und konstante Lichtgeschwindigkeit muss als ein Ergebnis der universelle Maxima in die Natur sehen (annehmen), wo jeder Ursache hat ein Ergebnis, der wiederum ein Ursache für ein weitere Ergebnis ist, und so weiter. Als solche betrachtet, hat diese maximale Geschwindigkeit (als solche auch konstante Geschwindigkeit) nicht den Prinzip der Relativität berührt, also alles ist relativ, weil nicht ein unbewegliches Punkt im raum gibt!
Auserdem (min.0,10) wie und wieso verformt diese Lichtgeschw. den Raum?! Hat Einstein nicht gesagt: der gebogene Raum biegt auch das Licht?! Ja, hat er gesagt. Also wie verformt das Licht den Raum?!
Min.0,40 - 0,56: diese Kaffe kann nicht immer ganz in der Ruhe getrunken sein, mit der vergrösserung der Geschwindigkeit, weil selbst diese ständige vergrosserung der Geschwindigkeit bringt uns raus aus eine inertiale System. Irgendmal würde die Kaffe am Boden fliegen. Nur wenn wir theoretisch annehmen, dass wir nah an L.-Geschw. schon lange bewegen, nur in diese Fall kann man (wieder theoretisch) sprechen, ja wir können die Kaffe in Ruhe trinken.
Min.1 bis 1,10sek.. Ja, Sie bewegen 806 km/st., in beziehungspunkt Erde. Für ein anderen Beziehungspunkt, zb. Mars, Sie bewegen noch schneller, da auch die erde bewegt. Also, alles ist relativ! (Grundschule Lexionen)
Bis min. 1.55. Nein, Sie haben kein Problem damit, weil das ist Natur-Grenze. Also, Licht verbreitet überall gleich. So, Sie zünden ein Licht in Flugzeug, und Parallel mit Ihnen zündet draussen ein anderer Mensch ein andere Licht, beide Lichte werden gleich verbreitet, gleich ein Ziel erreichen. Das Längenkontraktion der fligendes Objekt hat nicht zu tun mit Lichtgeschwindigkeit, da der Licht kommt nicht von ganze fliegende Objekt, aber von nur eine quelle, der ein ganz kleine Quelle wäre. Ausserdem, dass Licht verbreitet gleich in alle Seiten, also diese Längenkontraktion hat zu tun mit Bewegung nach vorne, wie immer in Beziehung mit ein bestimmten System (zb Erde). Also, Längenkontraktion (Lorentz-Idee) hat nicht zu tun mit die max.-konst. Geschwindigkeit des Lichtes!
Min.1,55 Aa-ha! Es wird gesprochen über Längenkontraktion der Raumes! Also kommt wieder die gleiche Fehler wie im Anfang, "die Lichtgeschwindigkeit druckt die Raum"! Moment mal, wir sprechen über eine bestimmte Weg des Lichtes (300.000 km) in eine bestimmte Zeit (1 sek.)! Was für Kontraktion der Raumes haben wir hier?!
Bis min.2,17: Natürlich Sie in Flugzeug begleiten für eine längere Zeit das Licht eines Lampe in Frankfurt, als ein Mensch im Boden, da Sie in Bewegung sind wie das Licht. Noch schneller Sie fliegen, für noch längere Zeit begleiten Sie das Licht am Boden. Das ist Grundschule-Arithmetik (Mathematik).
Bis min.2,44. Ja, mein lieber, für Sie lauft (theoretisch) die Zeit langsam. Nur für Sie! Aber Zeit ist in Universum nicht geteilt in milliarden Zeiten. Zeit ist Abstraktion der Bewegung. Einfach ein Abstraktion von uns Menschen, und von uns geteilt in sekunden, stunden, wochen, etc. Also, Zeit ist (bewegt) unabhängig von uns. Beim Beobachtungen und Messungen fängt es dann an auf welche Beziehungssystem wir beobachten und messen. Noch nach an L.-Geschw. wir bewegen, noch für längere Zeit und Raum begleiten wir ein Lichtsignal oder ein Korpuskul, oder ein Photon. (Grundschule Mathe.)
Bis min.3,17: Nein mein junge, Zeit ist unabhängig von uns. Was wir mit Atom-Uhren messen, zeigt uns nur das verhalten der Atome in verschiedene Höhe von Gravitation-Zentrum der Erde, zeigt uns das Verhalten der Atome in verschiedene Geschwindigkeit und verschiedene Richtungen von der Erd-Rotation, da auch der Richtung der Erd-Rotation ein Rolle (Influenze) in Atombewegungen hat. Also, hier haben wir mit physikalische Phänomene, und nicht mit Zeit zu tun.
Bis min.4,14 haben wir nur die Newton Formule: F=m.a (also: Kraft = mase mal Beschleunigung). Beim Einstein haben wir nur den relativistischen aspekt dazu, genau beim c² (also c in quadrat, der selbst Einstein nicht verstanden hat, da es über c haben wir in Natur nicht!). Also: F=m.a wäre relativistisch: F=m.a². Staat das haben wir die gleiche, aber Wort-Änderung: E=m.c² , was auch jeder Schuler in die 7, oder 8, oder 9 Klasse lernt.
Bei min. 5,04 bis 5,08 sagt der Mann das man was Newton und später Cavendisch und Soldner wusten, in die starken Feld-Gravitationen wird das Licht gezogen. Bis hier in ordnung. Nur, hier sagt der Mann, "Licht wird dadurch beschleunigt"! Also, der Mann hat es nicht verstanden das Prinzip der Relativität, genauso wie Einstein selbst später! Sogar, der Mann in Film geht ein Schritt weiter als Einstein, er annimmt c² als doppelt Lichtgeschwindigkeit!!!
Min.5,32 bis 5,52: muss man sagen, ja die Satelliten der JPS-Systeme mussen ihre Uhren immer ständig mit der des Bodens (Erde) im einklang halten, aber das hat nicht zu tun mit der Zeit, hat aber mit physikalischen Verhalten der Atomen ihrer Uhren. Wenn eine Uhr bewegt in Richtung der Rotation der Erde, und andere Uhr bewegt in gegen-richtung, (alle andere Parameter sind gleich), selbstverständig werden die Atomen eines Uhr anders verhalten als die Atomen der anderen Uhr. Das hat nicht zu tun mit Zeit in sich selber.
Min.5,53 bis 6,03 der Mann sagt: "die Gravitationsfelder drücken die Raum zusammen"! OK, aber moment mal, wollten wir bis jetzt nicht erklären was die Gravitation ist!? Ja, das wollten wir bis jetzt erklären, das wollte Einstein Erklären, das will jeder Wissenschaftler erklären. Aber hier wird das angenommen als das bekannt ist! Also, wir (der Mann) wissen was Gravitation und Gravitationsfelder sind, und wir (der Mann oben) erklären weiter wie diese Gravitationsfelder den Raum druckt! Moment mal! Wir mussen erst erklären was Gravitation und Gravitationsfeld ist! Dann können wir sprechen ob der Raum gedruckt wird oder nicht!
Min.6,03: Längenkontraktion! Moment mal! Das hatten wir beim spez. Rel.-Theorie, beim grosse Geschwindigkeit. Das haben wir auch beim Allg.-Rel.theorie, beim starken Gravitationsfelder, wo der Licht gebogen wird, also nicht mit ihre max.-konst. Geschwindigkeit bewegt! Das muss es irre sein! Oder bring der Mann uns ein neue Theorie, die Lichtgeschwindigkeit wird vergrossert beim starken Gravitationsfelder, also wir hatten beim c die Zeit=0, jetz mussen wir unten 0 haben!!! Oh, Got, wie geht das?!?
Min.6,40: OK, kann man akzeptieren das Licht wird langsamer in starken Gravitationsfeld, aber wie soll es verstehen, dass auch der Raum geschrumpft wird!? Oder der Raum ist geschrumpft, und dadurch wird auch das Licht langsamer? (Was auch natürlicher sieht und verständlich wird.)

Duket qe komenti im ne youtube eshte i gjate; dhe komente te tilla rralle lexohen. Por youtube nuk ka rregull per gjatesine e komenteve, pasi ato tregohen te shkurtuara. (Ne nje film tjeter per relativitetin -i dyti- komentet e mia kane dale.)
Shurtimisht per filmin ne youtube duhet te them se kohet e fundit po behet perpjekje te jepen temat shkencore te thjeshta, per nje publik te gjere. Kjo eshte gje e mire. Mirpo mbi dy teorite e Ajnshtajnit, une jam i mendimit se ai e nisi mire shpjegimin, pastaj pranoi ne teorine e tij gjera pa kuptim, si paradoksi i binjakve. Ndersa teoria e pergjithshme e relativitetit, eshte nje nga budadalleqet me te medha ne shkence! Gjynah qe ky budadallek eshte ne emrin e Ajnshtajnit, pasi ky shkencar kishte pikpamje te drejta mbi natyren dhe funksionin e saj.
Une pranoj cdo kritike shkencore, por jo opinione, qofshin keto lavderuese apo kritikuese.

Njoftim: kam hapur prej rreth nje muaji nje website (faqe personale interneti), tek e cila kam edhe disa materiale shkencore (si mbi dy libra, ashtu dhe disa shkrime). Duke nisur me "fillimi" merret informacioni i metejshem. besoj se ne javet e ardhme mund te jete akoma me e strukturuar kjo faqe. Cdo mendim i kundert, cdo sugjerim tjeter dhe cdo kritike eshte e mirpritur. Kritika te tipit: sa arsim ke ti, me ke do matesh ti, i ke te gjitha gjepura, i ke te gjitha kopime, etj. te ketij lloji, nuk mund tu kushtoj kohe, sepse jane thjesht opinione.

Nga fajtori: "Mund te duket pesimiste por Shqiperia nga ana shkencore nuk eshte as ne harte. Nuk ka asnje lidhje me shkencen, ka probleme te tjera per te zgjidhur, shume here me banale se interesi per shkencen."
U ktheva ketu tek fizika dhe me terhoqi ky pasazh i fajtorit. Te duket sikur njerezit nuk e bejne shkencen e nje vendi, por ky vend e ben ose jo vet shkencen, ndersa njerezit e saj e gjejne kete shkence te formuar nga vendi!
Mendoj se jane njerezit ata qe e bejne shkencen dhe duhet te perpiqen per ta bere ate. Ndaj, kur thuhet se "Shqiperia nuk ka lidhje me shkencen" kjo duhet kuptuar qe, ne, une vete, ti dhe tjeteri e tjetri nuk bejme shkence. Pra, pergjegjsine nuk duhet ta leme keshtu ne ajer, Shqiperise, maleve te saj, apo ku ta di une. Por ne njerezit jemi pergjegjes. Cfare ben sejcili per kete shkence? Sa lexon, sa diskuton, sa kritikon? Sa ve ne ballafiqim tezat e njerit e te tjetrit? Apo pret dhe vetem pret cdo thote "i dituri"?
(Kjo ngjyra e faqes pse nga e verdhe eshte bere gri? Eshte problemi tek kompjuteri im, apo tek faqja e forumit?)

Tani me safarin faqja me del ne rregull.

Sot me 30 mars 2022 ra nje bore ketu ne veri te Europes, jo larg Hamburgut, ftohtesia e te ciles me kujtoi kete faqe interneti, Horizonti-n, dikur aq te vizituar. Me kete rast po ve njoftimin, se vjet (2021) ne vere zbraza pak xhepat me botimin e tre librave te rinj, 1. 'Shkenca biblike', 251 faqe, 500 leke te reja (5€), me artikuj shkencore, ne disa prej te cilve flitet se si feja perzihet inconjito me shkencen. 90% e shkrimeve te librit gjinden edhe tek faqja ime e internetit, fjale cimbuese, tek rubrika 'shkenc'. 2. 'Trajtime etimologjike', 320 faqe, 500 lek (5€), me shkrime te ndryshme mbi semantik-etimollogjine, ku trajtohen disa gabime te grupit zyrtar te gjuhetarve (E. Cabej, etj), por trajtohen me shume edhe gabime te grupit jo-zyrtar te gjuhetarve (A. Dalipaj). 3. 'Lufta e Trojes -mit apo e vertete?', 640 faqe, 500 lek (5€), ku analizohet 'Iliada' e Homerit kenge per kenge.
Te tre librat, si dhe ato te meparme, gjinden ne thuajse te gjitha bibliotekat e rretheve, gjithashtu ne bibliotekat e lagjeve te Tiranes, ne bibliotekat e gjimnazeve dhe te disa shkollave te larta. Nwse dikush ne Shqiperi deshiron falas ndonje prej librave te mij, mund te me shkruaje ne e-mail dhe brenda disa ditesh, e shumta pak javesh, mund ta marre librin (apo librat), -ne vere gjindem edhe vete ne Shqiperi.
robertthomai@gmx.de