Regjistruar: 10/01/2003
Vendbanimi: .
Mesazhe: 5233

A është shkencëtar Lasgushi? Dy janë dorëshkrimet e panjohura të Poradecit, që e bëjnë të detyrueshme këtë pyetje: “Anthologjia shqiptare e kësikohshme” dhe studimi mbi rolin e dr.Norbert Joklit në albanologji


Nga Shaban Sinani

Që Lasgush Poradeci, përveçse poet i brendësisë, ishte dhe studiues me kërkesa të larta, ky është një fakt i mirënjohur. Dihet se, në përfundim të studimeve universitare në Austri, poeti i dashurisë dhe i liqenit pati përfunduar një tezë doktorate mbi Emineskun dhe vendin e tij në letërsinë rumune, ku nuk mungonin dhe krahasimet ndërballkanike. Në mesin e viteve ’30 ai shkroi posaçërisht për Naimin dy studime përmbajtësore. Fakte të tjerë, të pasistemuara, njoftojnë se Poradeci ishte më se i vëmendshëm ndaj procesit letrar, ndiqte rrjedhat e letërsisë, dinte mirë ç’kërkonte politika kulturore-letrare prej krijuesve (pavarësisht se herë-herë i ironizonte kërkesat e saj), mbante shënime mbi librat gjatë leximit dhe shkruante vlerësime deri për fjalë e figura (një rast i tillë lidhet madje me një prej veprave të I. Kadaresë), kishte shenjat e veta për të veçuar të bukurën dhe për të mbajtur qendrim estetik ndaj artit e krijimtarisë. Por gjetja e disa dorëshkrimeve origjinale të tij në një koleksion dokumentesh me autorësi të papërcaktuar qartë në AQSH bën që të rimerret edhe një herë, në një trajtë tjetër, pyetja e vrazhdë e Krist Malokit, kësaj radhe jo për Lasgushin poet, as me ndonjë paraprirje për ta vënë në dyshim si të tillë, por për të bërë të njohur një anë thuajse të heshtur të personalitetit të tij:

A është shkencëtar Lasgushi?!
Dy janë dorëshkrimet e panjohura të Poradecit, që e bëjnë të detyrueshme këtë pyetje: “Anthologjia shqiptare e kësikohshme” “Antologji e letërsisë bashkëkohore”, dhe studimi mbi rolin e dr.Norbert Joklit në albanologji.
Vepra e parë është përfunduar në vitin 1937, afërsisht dy vjet pas botimit të tekstit të E. Çabejt për shkollat e mesme “Elemente të literaturës dhe të gjuhës shqipe”. Kësaj vepre Poradeci ia ka kryer të gjitha shërbimet shkencore që nevojiten për një botim antologjik. Libri është ndërtuar në dy pjesë: fillimisht poezia dhe pastaj proza. Në poezi janë zgjedhur vetëm autorë të shekullit të 20-të, duke nisur prej Çajupit (pa Naimin). Në prozë, me sa duket, edhe për shkak të kufizimeve në mundësitë e zgjedhjes, janë përfshirë edhe autorë të shekullit të 19-të (Kristoforidhi). Nga autorët e afirmuar para përgatitjes së antologjisë bie në sy mungesa e Nolit dhe e Konicës. Kjo është një çështje që do studiuar. Në librin e vet Çabej e kishte bërë objekt studimi veprën e Nolit, pavarësisht se ky ishte kundërshtar i mbretërisë. Zgjedhja e Poradecit, që është njëherësh edhe identifikim i shijes vetjake të tij, del në formën e një pikëpyetjeje në rastin e Konicës.
Mungesa e Migjenit duhet të shpjegohet jo vetëm me kohën kur u përgatit antologjia (1937), por edhe me faktin që “Vargjet e lira” u hoqën nga qarkullimi menjëherë pas botimit dhe u desh mjaft kohë për t’u përhapur e bërë të njohura.
Antologjia ka pasur qëllim të dyfishtë: shkollor dhe promovues - të udhëheqë lexuesin vendës dhe të huaj drejt përfundimit se letërsia shqipe tashmë është një letërsi tradicionale, me vlera antologjike dhe vlera të tjera të gjithfarshme.
Ndryshe nga thuajse çdo rast tjetër, autori në këtë vepër nuk nënshkruan me emrin letrar, por me emrin e vërtetë dhe titullin shkencor: “Dr. Llazar Gusho”.
Sipas të gjitha gjasave, antologjia është dorëzuar për botim. Në frontespic ka madje edhe emrin e entit botues: Instituti Shqiptar. Prej këndej duhet të ketë shkuar në bibliotekën e ministrisë së kulturës popullore, ku është gjetur para se të hynte në AQSH. Vepra ka renditjen përfundimtare të autorëve. Për çdo pjesë të zgjedhur (prozë, poezi) autori ka përpunuar atë që quhet “aparat shkencor”: fjalorin, shpjegimet e figurave, herë-herë madje dhe krahasime me kuptime të të njëjtave fjalë në disa gjuhë të huaja.
Përveç kësaj - dhe kjo është më e rëndësishmja për t’iu përgjigjur pyetjes “A është shkencëtar Lasgushi” - antologjia përmban parathënien dhe pasthënien e përzgjedhësit, me vlerësime të përgjithshme për letërsinë shqipe të gjysmës së parë të shekullit të 20-të, si dhe vlerësime të posaçme për çdonjërin prej shkrimtarëve të pranuar në antologji, që prej Kristoforidhit e Skiroit, Çajupit e Asdrenit, tek Kuteli, Ali Asllani, Lumo Skëndo, Fishta, Prennushi, Mjeda e Koliqi. Shënimet e përveçme për çdo poet a prozator të zgjedhur i tejkalojnë jo vetëm krahasimisht kërkesat bio-bibliografike të domosdoshme për botimet antologjike. Për çdonjërin prej shkrimtarëve ka vlerësime e shpjegime që do të ndihmonin edhe sot relativizimin e historisë së letërsisë shqipe.
Në “Anthologjinë shqiptare të kësikohshme” ka vendin e vet edhe poezia e Lasgush Poradecit. Me shumë finesë, për të shmangur provokimin etik të lexuesit, në këtë rast autori ka zgjedhur të paraqitet jo i vetëvlerësuar, por prej shkrimtarit Mitrush Kuteli, duke iu referuar një artikulli të tij botuar në Bukuresht në revistën “Boabe de Grâu” më 1934.
Një anë tjetër e rëndësishme e punës së Lasgush Poradecit si përzgjedhës kritik dhe vrojtues i hollë e i vëmendshëm i lëndës letrare janë konsideratat e tij për një grup shkrimtarësh e poetësh që më vonë nuk janë rimarrë as në botime antologjike, as në studime letrare, midis të cilëve tërheqin vëmendjen emrat e Hamid Gjylbegajt, Mihal Sherkos, Stefan Shundit dhe Hilmi Lekës. Mjafton fakti që këta autorë janë çmuar prej Lasgushit për t’u rikthyer vëmendjen në studimet e ardhshme dhe në botimet shkollore. Në mënyrë të veçantë meriton kujdes shkencor raporti i Poradecit me ato që zakonisht janë quajtur “rikrijime”, me një bazë së pari lëndën folklorike, që çmohen veçmas jo vetëm tek personaliteti krijues i Mitrush Kutelit, por edhe tek proza rrëfimtare në stil folklorik-popullor e Mihal Sherkos, i cili cilësohet “literarisonjësi” i folklorit shqiptar.
Dorëshkrimi i dytë gjendet në të njëjtin koleksion (edhe ky jo në fondin personal të Lasgush Poradecit) dhe është shkruar më 22 maj 1938. Në këtë rast autori ka nënshkruar me emrin letrar. Ky është një artikull i plotë, i dorëzuar për botim, pastaj i redaktuar (ka dy redaktime, njëri prej të cilëve është prej vetë autorit, kurse tjetri duket i redaksisë). Artikulli i kushtohet personalitetit të dr.Norbert Joklit. Eshtë një thirrje ku gërshetohen të gjithë argumentet e mundshëm: shkencorë, kulturorë, atdhetarë, emocionalë, sentimentalë, lajkatues, profetizues, humanitarë, gjithçka pa përjashtim, që qeveria e Shqipërisë të bëjë të mundur shpëtimin e albanologut të njohur, të rrezikuar seriozisht prej urrejtjes në rritje të antisemitizmit dhe të judeofobisë, duke krijuar rrethanat e nevojshme zyrtare dhe të çfarëdo lloji tjetër për ta tërhequr prej Austrisë ku gjendej në “atdheun e tij të dytë shpirtëror“, në Shqipëri.
Që Lasgush Poradeci do të shkruante në përkrahje të dr.Norbert Joklit, kjo është jashtë çdo dyshimi. Por pjesa më befasuese e këtij dorëshkrimi është argumenti hyrës, ku shkrimtari i qortuar sistematikisht në tekstet shkollore për letërsinë si “asnjanës“ dhe “bashkëpunëtor në heshtje“ me nazifshistët, paraqitet hapur si denoncues i rrezikut që përfaqëson doktrina e “Führer-it“, e sistemuar në veprën “Mein Kampf“ dhe i kujton vendit të tij detyrimin e mirënjohjes për t’i dhënë strehë hebreut Norbert Jokl, pa harruar t’i kujtojë edhe botës se ç’gjëmë po i pret izraelitët në gjithë botën prej revanshit të “Reich-ut“!.
Përveç “preambolës“ së artikullit, që merr shkas prej pushtimit të Austrisë nga Gjermania, rreziku i judeofobisë evokohet edhe në dy raste të tjera, por në këto dy raste teksti në brendësi është shuar gati-gati në mënyrë të palexueshme. Nga konteksti duket se shkurtimi është bërë nga redaksia së cilës artikulli i është paraqitur për botim, prej së cilës, sipas të gjitha gjasave, nuk arriti të marrë kurrë pëlqimin e botimit, me gjithë shkurtimet.
Veç këtij profili antifashist - zor se mund të gjenden autorë të tjerë nga Shqipëria, duke përfshirë flamurtarët e antifashizmit, që të kenë akuzuar drejtpërsëdrejti “Mein Kampf“ si burimin e ekspansionit nazifashist - nga autori në këtë artikull shpërfaqen dije të konsoliduara dhe të paqortueshme edhe sot, pas 70 vjetësh, mbi albanologjinë, si dhe një përfytyrim i shkëlqyer për mundësinë e zhvillimit të saj, fillimisht në kuadër të një Instituti të Albanologjisë, më pas të një seminari të përhershëm për gjuhën, letërsinë dhe kulturën shqiptare, duke konkluduar me një Fakultet të Letrave Shqipe.
Në të dyja këto vepra ligjërimi i Lasgush Poradecit paraqitet në një rrafsh krejt tjetër. Si shkencëtar Poradeci ka një fjalor krejt tjetër, të prirur drejt terminologjisë së rreptë, me mjaft huazime prej gjuhëve të huaja, me fjali të gjata, paranteza dhe shpjegime kalimtare. Lasgushi shkencëtar nuk lodron me fjalën sikurse në poezi, përkundrazi, kërkon ngjyresën më të përpiktë që i lyp ligjërimi.
Artikulli “Profesor Jokl-i në dispozicion të Shqipërisë” botohet duke ruajtur drejtshkrimin dhe sintaksën burimore të autorit. Në raste të veçanta, për lehtësi kuptimi, në kllapa katrore është dhënë sinonimi. Në ndonjë rast tjetër, kur leximi i fjalës apo shprehjes në dorëshkrim ka qenë i pamundur, për shkak të dëmtimit të dokumentit, shënimi gjithashtu është vënë në kllapa katrore.

__________________
It takes just as much courage to express your love when it's right, as it does to walk away when it's wrong.

Denonco këtë mesazh tek moderatorët | IP: e regjistruar

Regjistruar: 10/01/2003
Vendbanimi: .
Mesazhe: 5233

Fragmente të zgjedhura
Një anthologji shqiptare e kësikohëshme

Prej Dr. Lazar Gusho


Për HAMID GJYLBEGAJN:
Në botën e panteizmit bektashian shqiptar, që gjeti, mundësisht, një interpretim dogmatik dhe poetik në Jugë te Naim Frashëri me “Fletoren e bektashinjet” (Bukuresht, 1896), thellohet në Shqipërinë e Veriut poeti Hamid Gjylbegaj, i lindur në Shkodër më 1888. Gjylbegaj intencionon të përforcojë, dyke e rithemeluar religjionin panteist me anën e dëshmimeve të shkencës dhe të arsyes njerëzore, dhe të hirit të shpirtit të Shënjtë, i cili na relevon të Vërtetën që është njohtja e virtutit dhe praktikimi i vetëmohimshëm i tij.
Një seri publikacionesh me vjersha [“Fjala e Virtutit” - Elbasan, 1929; “Monumenti i atdheut” - Elbasan, 1930; “Fleta e jetës” - Shkodër, 1932], përmban këtë ideologji të re, të vënë, si gjithë Bektashizma shqiptare, në shërbim të Atdheut. Poezia themelore është “Kuptimi i jetës”.

Për LUMO SKËNDON:
Nën pseudonimin Lumo Skëndo, të iluminuar prej një fame që kufizon venerimin, fshihet emri i një burri të madh, me aktivitetin e shumëanshëm të pathyer të të cilit lidhet drejtpërdrejt një e katërt shekulli e analeve të përpjekjes shqiptare për kulturë e indipendencë. Ky është Midhat Frashëri, djali lartësisht i denjshëm i Abdyl Frashërit, që bashkë me vëllezërit e tij Sami Frashëri dhe Naim Frashëri përbën trisinë familjare që lojti rol preponderant në lëvizjen nacionale të filluar më 1878… Vepra letrare e bukur e Lumo Skëndos është “Hî dhe shpuzë” (Sofje, 1915), ku përshkruhet në rrëfime të një stili të thjeshtë po me ekspresion të ngrohtë një çip i jetës plot origjinalitet dhe i zakoneve milenare të popullit shqiptar, të cilit ay vazhdon t’i shërbejë me apostullatën e një misionari të bindur në vetvete.

Për MIHAL SHERKON:
Një kontribucion i ri në lëmën e letrave shqipe është sjellë me përpunimin e përrallave prej Mihal Sherko-s, studios i zellshëm i materialit folkloristik të mbledhur prej kolekcionistëve në kohën e kaluar. Ay është literarizonjësi i përrallës popullore shqiptare, provat e para, “Pranë Vatrës”, të filluara prej më shumë se një dhjetëvjetori, mbajnë me vete gjithë shenjat e një quajtjeje kësilloj në kuptimin më të thjeshtë të fjalës… Vepra e Perrault-it, e vëllezërve Grimm, nër të tjerë, vijnë të përplotësojnë shtytjen pemëdhënëse të shumanshme, veçanërisht dhe kryesisht rrëfimet popullore pothuajse origjinale, të tretura thellë në frymën e fisnikërisë aristokratike franceze të Perrault-it, mjeshtrit të pashoq të rrëfenjësit shqiptar, prej të cilit, si një studionjës docil, shumë mësoj, gjith dyke mos i-u përshtatur në princip procedimeve të tija të avansuara, sepse, kur se Perrault-i për të interpretuar, pas intuicionit të vet, më mirë shpirtin francez u largua krejt prej origjinaleve, Sherkua shëkon përkundër në ruajtjen e prototipit të fabulës popullore detyrën sa të bukur aq plot përgjegjësi për t’u realizuar. Themat dhe motivet dhe gjer hollësira stilistike të pavërrejtshme, si format arkaike, jo vetëm në vokabular po dhe në stil dhe sintaksë së bashku me shprehjet origjinale thjesht shqipe, janë konservuar në Sherkua me religjiozitetin e vëzhgonjësit që kërkon t’i rijapi popullit shpirtin e tij kolektiv, domethënë vetëvetëhen, jo koncepcionin individual të literarit fantazonjës.

Për STEFAN SHUNDIN:
Stefan Shundi … ka shkruar “Kalorësin e vdekjes“, veprën e tij të parë të bukur, të mbushur plot me magjinë tërheqëse të kohës së mesjetës heroike dhe dashurinë kavalereske shqiptare. Kjo dramë inedite (Tiranë, 19..), me subjekt të marrë nga kënga popullore shqipe, trajton legjendën e bukur ballkanike dhe jashtëballkanike të birit që ngrihet pas vdekjes nga varri dhe i-a shpie që larg të motrën s’ëmës, për të mbajtur besën e dhënë kësaj që më të gjallë. Autori ka përpunuar, me një sens të shquar dramatizmi, baladën italo-shqiptare “Kostandini dhe Garentina” të kolekcionit të Dhimitër Kamardës (Appendice, në “Saggio di grammatologia comparata sulla lingua albanese”, Livorno 1864).

Përzgjodhi: Shaban Sinani



Profesor Jokl-i në dispozicion të Shqipërisë
LASGUSH PORADECI

Ngjarjet e fundit gjermano-austriake, si përfundim i të cilave pat qenë aneksimi i pritur i Austrisë nga ana e Riech-ut [Gjermanisë], suall me vete një tok ndryshimesh politike dhe shoqërore, midis këtyre të fundit përjashtimin e elementit izraelit nga fusha e jetës gjermane përgjithërisht. Parimi i Hitlerit, ashtu sikundër parashtrohet prej tij në “Mein Kampf” dhe po zbatohet me paravendim të prerë qê prej ditës së ardhjes në fuqi të udhëheqësit të Gjermanisë, nuk njeh dhè tashi, me aneksimin e Austrisë, asnjë ndalim: edhe hebrenjtë austriakë duhet të ndjekin fatin, me fjalë të tjera fatkeqësinë e atyre të Gjermanisë vetë. Ata duhet të emigrojnë, të ikin. Të ikin me hir e pa hir, sa më parë, aq më mirë.
Në bashkëkeqardhjen e njerëzimit përpara këtij fakti të pandaluarshëm merr pjesë për veten e tij, një pjesëmarrje të mbushur plot dhembje dhe dashuri dhe nderim mirënjohjeje, gjithë populli shqiptar, në krye me Qeverinë, sepse fatkeqësia e izraelitëve të Austrisë godet kësaj here [shprehje e palexueshme] shumë dhe pa mëshirë një nga fytyrat më të [dashura dhe më] të veneruara të luftës së pavarësisë [së popullit] shqiptar, profesor Norbert Jokl-in të Universitetit të [Vienës, një albanolog i] madh i ditëve tona.
Në problemin e [shprehje e palexueshme] dhe të dëshpëruarshëm të lëvizjes shqiptare për pavarësi, në triumfin e gjithëpritur të aspiratave t’ona kombëtare, një rol kryesor për-krah me përpjekjet politike dhe kulturale, ka luajtur veprimi shkencor i albanologjisë, rrahja, me objektivitet dhe dashuri, e fenomeneve gjuhësore dhe ethnologjike mi Shqipërinë prej savantëve [dijetarëve] të huaj. Sikundër njohja e Greqisë së vjetër, njohje e ndërmjetësuar nga vëzhgonjës të palodhur, e riti simpathinë dhe pasonjësit [dhe] ndihmën europeane në epokën e çlirimit të Greqisë prej zgjedhës së huaj, ashtu dhe veprimi i shumanshëm i kërkimeve dhe studimeve të albanologjisë kontribuoi në mënyrën më pozitive për zgjidhjen e favorëshme, prej të fuqishmëve të botës, që i-u bë problemit të pavarësisë shqiptare. Prej Hahn-it ne Bopp-i, prej Meyer-it ne Weigand-i dhe ne Jokl-i, përpjekja indirekte e jona për të dalë në dritën e lakmuar të lirisë paraqit gjith aq aspekte, sa revendikimet dhe kombinimet e vështira midis kancelarive zotëronjëse.
Vepra e Jokl-it, vazhduar me qendrim nër dhjetëvjetore, konsiderohet me të drejtë si [kulmi?] i fundit i asaj paravajtëse të tij. Ideja iliriane i detyron vëzhgonjësit gjithë përforcime shkencore tashi të pakontestuarshme dhe me rëndësi që të mbajë më vete ay monument i Meyer-it në gjuhën shqipe, që sjell titullin e Fjalorit Etimologjik të saj, hipoteza e paravlerjes së elementit të huaj, e relevuar qê në fillim dhe me një ton konstatimi autoritar, për të mos thënë autoritativ, në hyrjen e librës, i lëkundte sadopak ndjenjat t’ona mê të njoma, me gjith mundësinë e dukur të një rishikimi të realitetit të vërtetë të faktit gjuhësor. Rishikimi dhe konfirmimi i këtij realiteti, të sbuluar mi themelin e ligjave striktërisht shkencore të disciplinës së gjuhës, i detyrohet me plot lavdi kërkimeve të profesor Jokl-it, si përfundim kryelartë i të cilave për ne është parapeshimi i elementit ilirian në fenomenet e gjuhës shqipe. Kësisoj Jokl-i rektifikon mi themelin ilirian hipotezat e pakonfirmuarshme të Meyer-it, dhe i mbështetur në përfundimet aq të frutëshme të kërkimeve të tija, aq gazmore [të gëzueshme] për ndjenjën shqiptare, shtje [vendos] tashti ay vetë themelet e reja të Fjalorit Etimologjik të shqipes, duke vazhduar me denjësi veprën kapitale të Meyer-it. Në kohën e fundit Jokl-i nuk ka patur tjetër qëllim, tjetër dëshirë mê të fundit të jetës së tij, përveçse pritjen e pensionimit [frazë e palexueshme] për të ardhur pastaj pa humbur asnjë ditë në Shqipëri, ku të mundi të kontrollojë, në vënd, dhe të verë në pikë [të saktësojë] disa vështirësira gjuhësore të Fjalorit, të plotësuar përfundimisht në pjesën më të madhe të lëndës.
Këtë qëllim i-a-u shfaqi prerësisht nxënësve dhe miqve të tij shqiptarë në Kryeqytet, me rastin e ardhjes për të marë pjesë në kremtimet e 25-vjetorit të Ngritjes së Flamurit. Një enthusiazmë i papërmbajtur, po i mbushur me ngrohtësirë të brëndëshme, i shoqëronte fjalët e mikut të ndritur, me të cilat pëlqente të japë lajmin e qëllimit të tij të arthmë shkencor në Shqipëri. Përkrahja që i dha, me prestigjin e emrit të vet, projektit të krijimit të një Instituti Albanologjije në Tiranë, rrëfen me punë se ay kalim rastor nëpër Shqipëri nuk mbeti ashtu, pa mê të voglën dobi të prekurshme.
Udhëheqja e këtij instituti duhet vënë tashi nënë kryesinë dhe kujdesjen personale të profesor Jokl-it, i cili ka për të qënë zemra dhe jeta e tij, ka për ta gjallëruar qê në fillim me vepërimin e palodhur qê e shquan kurdoherë. Për këtë barrë të rëndë dhe përgjigjësiplote ay ka gjithë cilësitë e kërkuara: kariera e tij universitare e mbyllur, atituta [niveli i lartë] shkencore dhe vëzhgimtare e fiksuar në parimet e veta, të cilat tashi, në Kryeqytetin e Vendit shqiptar, që ka qenë objekti rreth të cilit pat derdhur gjithë energjitë e një jete të tërë, presin dhe duhet të gjejnë sbatimin e duhur pemëprurës [fitimprurës]. Profesor Jokl-i ka për të organizuar, jo një institut me funkcionim administrativ, ku anëtarë savantë shkruajnë periodikërisht studime mi çështjet albanologjike, po një organ të gjallë, praktik, që vëzhgon dhe konstaton dhe vleftëson për ças [vazhdimisht] dhe hap pas hapi realitetet dhe fenomenet shqiptare në një Seminar Albanologjije, të cilit t’i mbetet pastaj për trashëgim vazhdimi i veprës së inauguruar prej themelonjësit dhe mjeshtrit të tij të math, në kohët që kanë për të ardhur dhe nënë trajtën eventuale të një Fakulteti të Letrave Shqipe. Vepër ndërtonjëse në besimin [kuptimin] mê të zgjedhur të fjalës, të përqëndruar në veçanëri në lëmën filologjike, gjuhësore dhe bibliotekare, dhe një nga detyrat mê të para të së cilës do jetë rimarrja e objektivave të “Komisisë Letrare“ për t’i nxjerrë në përfundimin e dëshëruar, organizimi i çështjes së folklorit dhe botimi definitif i Fjalorit Etimologjik. E tërë kjo punë, me një rëndësi dhe perspektivë sot për sot të pallogariturshme, nuk kërkon përveç se një shpërblim lëndor minimal, fare për të mos [u] vënë re, duke marë para sysh faktin se Jokl-i, që tret rregullisht siç ka tretur të ardhurat modeste të tija si profesor dhe bibliotekar për hirin e shkencës së tij të bukur, do jetë mirësisht i kënaqur, édhe tashi, vetëm me një onorar jetese që s’peshon, kënaqësija fisnike e tij do jetë siç ka qënë një gëzim lartësisht moral.
Kur aty përpara [pak] kohe bota shkencore kremtoi [nderoi] profesor Jokl-in, për meritimet e larta të veprës së tij, me gjithë rëndësinë dhe pjesëmarrjen e përzemërt që impononte rasti, edhe Shqipërija u mundua të sjellë kontribuimin e vet të administrimit dhe mirënjohjes me anën e pendës së një nga mê të denjësishmit nxënës dhe vazhdonjës të veprës shkencore të Jokl-it. Ky manifestim mirënjohjeje ka kuptimin e tij të veçantë, sepse është për të parën herë që në kremtimin e një mirëbërësi të çinteresuar [të pa interes] të Shqipërisë, kjo nuk desh të mbetet dhe aq shumë prapa botës: shënjë bindëse e ndjenjës shqiptare për Jokl-in, se fytyra e ndritur e tij Shqipërisë i qëndron për zemre, me gjithë frymën dhe vështirësitë qarkonjëse të kohës [frazë e fshirë: duket se rievokohet fryma e përshkruar në hyrje të artikullit].
Jo, Shqipërija nuk e le mënj’anë me mospërfillje mirëbërësin fisnik të rritjes së emrit të saj në botën e kulturuar, nuk mund ta lerë tashi, pikërisht tashi, kur ai gjendet në dispozicion të lirë, gati për t’i shërbyer si gjithnjë Shqipërisë, Atdheut të tij të dytë 9 [Fjalia është shkruar mbi një frazë të fshirë, ku kuptohet se përsëri është ripërmendur rreziku që i pret izraelitët me ngjarjet austro-gjermane]. Nuk e harron, sikundër ay gjith Atë [Shqipërinë], një jetë të tërë, jetën e çmuar të djalërisë, burrërisë dhe pleqërisë së tij, ka patur ndërmënd, gjith për të drejtën, për nderin, për fatin e saj ka derdhur zellin e vëzhgimtarisë së tij së papërtuarshme, në librat e tij shkencore, në periodiket e specialitetit, në leksionet enciklopedike, nër broshurat, revistat dhe fletoret shqiptare, duke i mbushur të gjitha me dashurinë e shumtë për vëndin e shqipes, Atdheun shpirtëror të mundimeve të tija.
Dhe profesor Jokl-i nuk vjen kësaj here në Shqipëri, ashtu, me duar zbrazur. Ay sjell me vete, si shënjë nderimi dhe falënderimi, një kanisk [tufë, buqetë] të paçmuar: sjell bibliotekën e tij private të pasur, prej përmi tri mijë volumesh, të gjitha rreth çështjeve dhe problemeve të shkencës së tij [të bukur], në thelbin e së cilës qëndron shkenca e vështirë mi gjuhën dhe kombin shqiptar, po së cilës ay mundi t’i japë një interes universal të përtëritur. Kështu vjen Dr. Norbert Jokl-i në Shqipëri, Këshilltar i Oborrit Austriak, Profesor i Universitetit të Vienës, Albanologu mê i math i ditëve t’ona, kështu e pret Shqipërija, me përulje nderimesh dhe shpërblimesh lëndore, po kryelartë për dashurinë mirënjohëse që i ruan në zemrën e saj.
Lasgush Poradeci
Tiranë, 22 maj 1938


1. Në dorëshkrim autori ka shënuar si tituj të mundshëm të artikullit edhe: a). “Përzënija e profesor Jokl-it dhe Shqipërija“; b). “Profesor Jokl-i dhe shërbimet që mund t’i sjellë Shqipërisë“; c). “Profesor Jokl-i gat�_ për t’i shërbyer Shqipërisë”. Asnjëri prej këtyre titujve nuk është “vive” i plotë prej autorit. Poradeci ka vënë vijë mospëlqimi mbi to. Titulli i zgjedhur në rastin e këtij botimi është më i paprekuri prej vijës.
2. Zëvendësuar nga autori: “disa“.
3. Redaktuar nga autori në formën: “si rrjedhje e të cilave gjendet në heqjen e elementit ...“.
4. Këtu: “më, ende, akoma“.
5. Të vihet re që autori asnjëherë nuk përdor etnonimin pejorativ “çifut“.
6. Të dy paragrafët e parë në redaktimin përfundimtar, ndoshta nga redaksia, janë hequr.
7. Këtu. Mbivlerësimit.
8. Këtu: vlerësimi me peshë kryesore.
9. Në fillim të viteve ’30 të shekullit të kaluar, duke parandjerë rritjen e frymës së antisemitizmit dhe rrezikun që po kërcënonte hebrenjtë, në një mbledhje të posaçme Lidhja e Kombeve, me qendër në Gjenevë, pati diskutuar për zgjedhjen e një rajoni të sigurt mikpritës dhe miqësor për evakuimin e izraelitëve, dhe Shqipëria qe shpallur thuajse zyrtarisht një “atdhe i dytë” i tyre. Ndoshta për autorin ishte i njohur ky fakt dhe këtu shprehja nuk përdoret si figurë.

__________________
It takes just as much courage to express your love when it's right, as it does to walk away when it's wrong.

Denonco këtë mesazh tek moderatorët | IP: e regjistruar

Regjistruar: 02/08/2003
Vendbanimi: ^^__^^
Mesazhe: 1610

Hoqa dore nga perendia Lasgush

Meri Lalaj riboton te plotesuar shenimet e saj nga ditet me poetin e madh. "Lasgushi ne Poradec", nje ditar mes te vertetave dhe kujtimeve te vona, te nje bashkekoheseje. Cfare iu redaktua librit te Lalajt, e cila vendosi te numeroje ditet me Lasgushin, pasi lexon shenimet e Ekermanit per Geten Dhe ne rast se Meri u vesh bukur sot, u vesh per kujtim te tij. Sepse te shkosh tek poeti eshte si te shkosh tek perendia. Atehere kur Lasgushi i eshte lutur per te varur dicka ne qafe dhe nuk kishte cfare, sot Meri ka nje kuti me rruaza plot dhe me varese. Eshte shume vone t'i tregoje rruazaret dikujt qe nuk eshte me, atij qe ishte mbret i estetikes dhe dinte ta vleresonte te bukuren. Megjithate gruaja qe nuk do ta tregoje moshen dhe pelqen te lexoje e te perktheje letersi, Meri Lalaj, riboton te plota shenimet e saj per Lasgush Poradecin. Kane jetuar bashke per nje kohe te gjate ne qytetin e Pogradecit. Ajo mban mend mire, sic ndodh ne kujtesen e zgjatur te gruas, se Lasgushin e ka pare qe kur ishte femije, qe kur filloi te njohe boten dhe njerezit perreth. Deri vone kur, do ishte zysh Meri dhe do t'i ngriheshin nervat ndersa njeri prej nxenesve, diten e varrimit te poetit te madh, do t'i thoshte se kjo dite me ore te shkurtra mesimi ishte per "ate plakun me qen". Lalaj sjell nje liber feminor, naiv per nga sinqeriteti i te rrefyerit te diteve te saj me Lasgushin. Dhe se ky eshte botimi i plote i shenimeve me laps plumbi, ndersa shtepia botuese Onufri i kishte hequr librit te saj disa paragrafe "demode". Me interes per lexuesin ne rrefimin e Lalajt, pare me syte e nje gruaje, qe ndersa jetonte dite intensive ne jeten e izoluar te Poradecit te harruar, jane marredheniet e tij me dashurine, jeten e njerzve te thjeshte dhe regjimin, te cilat ne kohen pas vdekjes se poetit, u interpretuan ne forma te ndryshme. Meri nuk e kishte pyetur kurre per kete femer apo ate dashuri, as per leshverdhen gjermane, e cila mund te ishte hollandezja qe permend Kadareja. Edhe pse diten e vdekjes se te shoqes se poetit i kishte thene ashtu, si lehte: "Po ti Meri Lalaj ku qene sot tere diten?" Meri Lalaj i ka kapercyer te pesedhjeteepestat dhe vazhdon te shkruaje. "Romeo dhe Zhulieta takohen", nje liber i botuar se fundi ne Kosove, qe i dedikohet ketij vendi kaq te dashur per Lasgushin dhe per vete Merin. Qysh heret ajo eshte marre me perkthime qe nuk u botuan ndojehere, Turgenjev, Pushkin, tregime nga Cehov. Boton nje vellim me pozi "Ne qofte se". Perkthen "Esenini nje jete". Eshte e interesuar ndaj gjithe letersise se guximshme femerore, te cilen e quan sfide ndaj meshkujve te frikesuar nga jeta. Ka ne duar nje roman qe i kushtohet dashurive te nderprera prej dhunes. Ndersa "Lasgushi ne Poradec" eshte nje liber i shkruar shume thjesht dhe ndonjehere duket se perfundimet e Merit, percillen me te njejten kokefortesi te poetit me te madh lirik shqiptar.



Perse ishte e rrezikshme te rrije me Lasgush Poradecin?
Vetem nje here me ka thene dhe keto fjale me perveluan shpirtin: "Me duket sikur tani ata (te diktatures) po me besojne se nuk po influencoj me te rinia". Ishte nje njeri qe kishte marre nje kulture evropiane te plote. Tre doktorata, ne letersi, arte te bukura... Ne kete drejtim quhej i rrezikshem. Asnjehere nuk shkroi nje varg per partine, apo sipas drejtimit te realizmit socialist. Disa thone se Lasgushi heshti ne kohen pas clirimit, ne kohen qe ai ishte 45 vjec. Kete e thote edhe John Hodgson, ne parathenien e ketij libri se heshtja e poetit ishte shume domethenese. Ai i dha shume kombit tone me perkthimet qe beri. Duke perkthyer Geten, Bernsin, deri Pushkinin me romanin ne vargje "Eugjen Onjegin". Vitet e fundit, profesionistet thone se ka shume per te germuar tek Lasgushi perkthyes, perkthyes i klasit te pare... Po perseris Hodgson, kur i kam kerkuar te perktheje Lasgushin ne anglisht. Me ka thene: "te lutem, vetem kete mos kerko. Lasgushi nuk mund te perkthehet". Kjo eshte nje nga fatkeqesite e kombit tone, qe nuk mund te perkthehet ne gjuhe te tjera, sido qe eshte perkthyer pak maqedonisht, frengjisht. Nderkohe qe ai vete e perktheu Bernsin nga anglishtja. Poradeci nuk "perkthente", ne termin letrar kesaj fjale i pergjigjet "shqiperim". Apo Adam Mickievicin, i perkthyer me rime dhe me vargje me tingull, sepse ai ishte edhe njohes i muzikes. Disa dashakeqinj, thone se Lasgushi nuk shkroi me sepse nuk iu pershtat ketij lloj drejtimi. Ai shqiperoi per buken e gojes dhe dha kryevepra, duke e lartesuar shqipen edhe ne kete menyre.

Kishte dijeni Lasgushi, qe ju po shkruanit kujtimet?
Lasgushi nuk kishte dijeni per shenimet qe une mbaja. I them se une nuk jam Ana te shkruaj per ty. Megjithate ai nuk pranonte kedo rreth vetes, edhe pse ishte i izoluar. Ka qene fat qe me ka pranuar, qe ka biseduar, qe kemi ndenjur bashke dhe qe ishte kenaqesi. Dhe ne rast se une u vesha bukur sot u vesha per kujtim te tij. Sepse te shkosh tek poeti eshte si te shkosh tek perendia. Atehere kur me eshte lutur per te varur dicka ne qafe dhe une nuk kisha, sot kam nje kuti me rruaza plot, me varese, por eshte shume vone. Ai ishte mbret i estetikes, dinte ta vleresonte te bukuren E fillova kete bisede me profesorin tim Kozma Basho, mik per koke i poetit. Sapo shkrova kujtimet ia dhashe atij, per te cilin dhe une hiqja duart nga xhepat kur e takoja. Me tha: "po me nxit moj vajze, te shkruaj dhe une". Dhe ndodhi qe Petraq Kolevica shkroi nje liber per mendimin poetik te Lagushit. Une shkrova nje liber per Lasgushin si njeri, pare me syrin e nje gruaje. Leterisa e tij eshte aty, le te merret kush te doje me te. Ndersa une doja ta jepja kete njeri te gjalle. Nuk doja te ikte kot nga jeta. Megjithese shenimet i fillova vone. Mendoj se Kozma Basho, mund te shkruante per mendimin e tij politik, ne nje kohe qe Lasgushi ishte gojekycur me te tjere, ndersa te dy bashke, degjonin Zerin e Amerikes, dhe komentonin. Ajo lloj heshtje e beri qe te shpetoje pa pesuar burg. Basho vdiq papritur. Por, ka vend per te gjithe ata qe e kane njohur poetin dhe kane dicka per te thene.

Perse i ribotuat shenimet?
Pasi i mblodha te gjitha c'kisha hedhur neper blloqe, me eshte dashur kohe, pasi nuk jane vetem shenime, por edhe gjera te bazuara mbi kujtese. Ne vitin '93 e dorezoj per shtyp ne shtepine botuese Onufri, dhe vetem 2 vjet me vone libri u botua me shume redaktime. Mungonte parathenia e studiuesit dhe perkthyesit anglez, John Hodgson. Kapitulli i pare prej 13 faqesh ku flas per prejardhjen e fisit te Gushollareve, per te cilen jam mbeshtetur ne dokumentat e arkivave te qytetit dhe nga burime te te arfermeve. Pastaj edhe sikur te jete thjeshte legjende, dicka e paqarte, e mjegullt, kjo puna e origjines se tij, nje njeri si ai, e meriton. Botuesi gjithashtu hoqi dhe fleten e ditarit kur vdiq Enveri, qe une e kisha perfshire ne kujtimet e mia, disa kujtime per miqte e tjere te Lagushit dhe i kam meshuar ne vecanti anes kombetare. Sepse sa me shume ikin vitet, aq me shume e duam kete vend. Shqiperia me eshte kaq e dashur mua, por se cdo te thote atdhe, e kam dhe prej Lasgushit. Ai indinjohej shume per cka u ndodhte intelektualeve shqiptare gjate kohes se regjimit. Recitonte vargje te Fishtes. Si eshte e verteta...

...e ditarit te Anes. Ma kishte dhene per ta lexuar, dhe ajo fletore mbeti tek une, ndersa ne zemerohemi. Pas vdekjes se Lasgushit, ate fletore ia kam dhene fillimisht Kadarese, bera mire apo bera keq, kjo i sherbeu me pas atij per te shkruar "Ikja e shtergut". Me pas ua ktheva vajzave te poetit.

Ne vepren e fundit te studiuesit Tefik Caushi per "Vizitat e zonjushes Ana ne kullen time", me pak fjale permendet, se nuk paskesh qene nje dashuri platonike ajo Lasgushit per zonjeshen Ana, ndersa ai me buzet me yndyren e gurneckave, e puthte lehte ne faqe... Ishte nje dashuri e njeanshme. Ishte Lasgushi ai qe e dashuronte. Jo ajo.

Po ju si jeni ndjere?
Secilin duhet ta leshe ne lirine e vete. Une kisha vendin tim tek Lasgushi. Kjo eshte e verteta. Ju e pershkruani pranine e tij ne nje forme shume te vecante. E ndjeni qindra metra ardhjen e tij, i vishni nje lloj aureole... Eshte nje kohe me larg meje. Kur flas per kohen e realizmit socialist, kur kokat e poeteve priteshin si kokat e shenjtoreve. Edhe pse ai ka ikur nga kjo jete eshte perseri mes nesh, derisa ne bisedojme per te, shkruajme per te, kujtohet.

Eshte rrezatim i kujtimeve apo ajo cfare ndienit per te?
Eshte rrezatim i kujtimeve. Per mua ishte nje njeri, me te cilin bisedoja. E vetme ne Pogradec, 30 vjec, beja ate punen e rendomte te mesuesit, me nje femije, e ndare nga im shoq qe beri burg politik. Dhe perseri, une i shqetesoja te tjeret duke ndjenjur me kete njeri.

Ishte e rrezikshme dashuria ndaj Lasgushit?
Nuk e di. Do ta kisha per nder ta kisha dashur apo te me kish dashur. Por kurre nuk do ta mendoja. E trajtoja si femije dhe si ate poetin qe duhet ta llastosh. Cdo artist ka nevoje per ledhatim qe me tej t'i dalin flatrat.

Ishte Lasgushi nje njeri qe e ndryshoi jeten tende?
Te ishe me Lasgushin do te thoshte te mos ishe thjesht ne Pogradec ndonese, nje qytet i bukur, por provincial. Mendoni te tjeret; ku shkoi, perse u vesh. Te ishe me Lasgushin do te thoshte te ishe me kulturen e tij.

Marin fund ketu kujtimet tuaja per Lasgushin?
Mendoj se shpetova prej Lasgushit. Ndoshta kjo eshte intervista e fundit qe jap per te. Nuk merrem me. Nuk dua te kem te beje me me te. Por ama nuk dua te jem ne anen e atyre qe ia dine vlerat dhe nuk flasin. Ndonese ai nuk ka nevoje per mendimin e tyre.

__________________
s...._d._m... says: for nothing that happened this time...!!

Denonco këtë mesazh tek moderatorët | IP: e regjistruar

Regjistruar: 02/05/2009
Vendbanimi:
Mesazhe: 14611

Askush nga poetet shqiptare nuk eshte ngjitur me lart në shkallën e poezisë se Lasgush Poradeci. Qellimi i tij kryesor kur shkruante ishte qe ta bënte një vepër sa më jetëgjatë.Kete e bente nepermjet formes qe perdorte: pra ritmin, rimen, kultin e kompozicionit, simetri figurash, eufoni, antiteza, me një fjalë të gjitha ato elemente të ndjeshem të cilat janë të prirura t'u rezistojnë shkaqeve të larmishme të zhdukjes që kercenojne shprehjet e mendimit. Në çfarëdo faqe që ta hapësh librin e Lasgushit nuk gjen aty asnjë varg të dobët ; asnjë dobësi formale.

Nejse qellimi qe po postoj te kjo teme eshte ky shkrim nga gazeta shqiptare ku e bija e tij Maria Gusho shpjegon lidhjet e te jatit me M.Lalaj dhe dhe Ana Jovanin si dhe I.Kadarene ... eshte cike e gjate po ja vlen me e lexu.

.......
"Ja e vërteta e lidhjeve të babait tim, Lasgushit, me dy mikeshat e tij"


..............

Dashnor Kaloçi

Në pjesën e parë të këtij shkrimi të botuar në numrin e djeshëm, u njohëm me ditarin e zonjës Meri Lalaj, në të cilin bëhej fjalë për lidhjet e saj intime me poetin e famshëm Lasgush Poradeci, në vitet 1980-1984, kohë kur ajo punonte si mësuese e anglishtes në qytetin e Pogradecit. Ditarin e saj, ajo e botoi pas viteve '90, fillimisht në Shtëpinë Botuese "Onufri" dhe më pas, kohët e fundit ajo e ribotoi në Shtëpinë Botuese "Omska". Sipas ditarit të zonjës Lalaj, aty jo vetëm që lihet për t'u kuptuar mbi lidhjet e saj të ngushta me poetin e famshëm, por aty thuhet qartë se çfarë marrëdhëniesh kanë ekzistuar midis tyre. Mirpo, atë e gjë, pra marrëdhëniet e Lalajt me Lasgushin, i kundërshton e bija e Lasgush Poradecit, Maria Gusho, e cila shprehet se aty në atë ditar, shumë gjëra janë të trilluara nga zonja Lalaj dhe nuk i përgjigjen fare së vërtetës. Lidhur me këtë, bënë fjalë dhe intervista ekskluzive e Maria Gushose, të cilën po e botojmë në shkrimin e mëposhtëm.

Zonjusha Maria, në ç' rrethana e keni njohur ju zonjën Meri Lalaj dhe çfarë e ka lidhur atë me familjen tuaj?
"Meri Lalaj ka jetuar shumë vjet në qytetin e Pogradecit, ku kemi banuar edhe ne familjarisht. Njohja e familjes sonë me këtë person, ka ardhur në një mënyrë krejt të çuditëshme, në ato vite që ajo punonte si mësuese e anglishtes në një shkollë 8-vjeçare në qytetin e Pogradecit. Duke qenë se Meri ishte kolege pune me motërn time më të madhe, Kostandinën, ajo filloi të vinte në shtëpinë tonë si shoqe e motrës. Duke qenë se njerzit që mund të shkelnin në shtëpinë tonë në Pogradec ishin mjaft të rrallë, ne e pranuam Meri Lalajn për disa arsye të cilat kishin të bënin me gjëndjen e saj sociale dhe shoqërore. Në atë kohë ne na vinte shumë keq për të, pasi para se të vinte në Pogradec, ajo kishte jetuar disa kohë në Minierën e Manzës së bashku me bashkëshortin e saj dhe më pas ishte e divorcuar nga ai pasi atë e kishin dënuar me burg për motive politike dhe ajo kishte mbetur e vetme me një vajzë të vogël nëpër këmbë. Pra me pak fjalë, në atë kohë ajo jetonte në një gjendje të mjeruar ekonomike, gjë e cila midis të tjerash na shtynte ta mëshironim dhe ajo shpesh ushqehej në shtëpinë tonë".

Për në ç' kohë bëhet fjalë, pra kur ka ardhur ajo për herë të parë në shtëpinë tuaj?
"Fillimet e njohjes sonë me këtë person, i përkasin vitit 1979-80 kur motra ime, Kostandina, u emërua si mësuese në qytetin e Pogradecit, por miqësia jonë me të, vazhdoi edhe disa vjet të tjera dhe ajo ishte ndër të paktët njerëz që shkelnin në shtëpinë tonë, pasi babai ynë, Lasgushi ishte mjaft i mbyllur dhe për shumë rrethana të tjera, miqtë e tij që mund të vinin për ta vizituar atë, siç thashë më lart, ishin mjaft të pakët".

Me që dolët në këtë pikë, mund të na tregoni se kush ishin miqtë më të ngushtë të babait tuaj në ato vite, pra kush ishin ata që e vizitonin atë në shtëpinë tuaj?
"Në parantezë desha të them se ne kemi pasur dy shtëpi, një në Tiranë dhe një në Pogradec. Babai me nënën, Nafien, dhe ne dy gocat, (unë dhe Kostnadina) shkonim nga Tirana në Pogradec, në periudhën që mbaronim shkollat dhe kishim pushimet verore. Në atë periudhë që ne qëndronim në Pogradec, babain vinin për ta vizituar miq shumë të rrallë. Ndër ata kujtoj shkrimtarin e njohur Ismail Kadare me bashkëshorten e tij, Elenën, Bashkim Shehun, djalin e Mehmet Shehut, si dhe Skënder Luarasin. Kishte dhe persona të tjetër nga Pogradeci që akoma dhe sot ne nuk i dimë arsyet se përse vinin në shtëpinë tonë. Por babai si miq më të ngushtë të tij, konsideronte Kadarenë dhe Bashkim Shehun, të cilët vinin më shpesh për të vizituar si në Pogradec ashtu dhe në Tiranë".
U shprehët se babai juaj Lasgushi, i vlerësonte shumë Kadarenë dhe Bashkim Shehun, në ç'aspekt e keni fjalën.
"Përveç anës intelektuale dhe profesionale, pra në fushën e letrave, babai fliste me superlativa për Ismailin e Bashkim Shehun, sepse vetëm ata të dy i ishin gjendur në momentet më të vështira që kalonte ai në atë kohë dhe babai thoshte gjithnjë: "Mik është ai që të gjendet në të keq e në rrezik", duke përmëndur Ismailin e Bashkimin".

Më konkretisht, ku i ishin gjendur ata Lasgushit dhe për çfarë e kishin ndihmuar?
"Unë po marr vetëm një aspekt. Kur unë dhe motra, Nina, mbaruam shkollat e mesme, Ismaili me Bashkimin ndërhynë që ne të na jepej e drejta e studimit për të vazhduar shkollat e larta, në Ekonomi e Letërsi që mbaruam unë dhe Nina. Në atë kohë, pra kur unë dhe Nina mbaruam shkollat e mesme, babai u kërkoi ndihmë Ismailit dhe Bashkimit, sepse ai e kishte shumë problem që ne të vazhdonim universitetin, jo thjesht për të marrë një diplomë, por të shkelje bankat e shkollës së lartë, ai e quante gjënë më të shënjtë. Kjo ishte edukata me të cilën ishte brymosur ai në shkollat europiane ku kishte studjuar. Pra që ne të mbeteshim pa u shkolluar, ishte plaga më e madhe që mund t'i hapje Lasgushit dhe që të shkolloheshim ne, do të thoshte t'i plotësoje atij një dëshirë të madhe shpirtërore. Kjo gjë vinte nga që ai e vuante shumë atë fakt, pra se ne mund të mbeteshim pa shkollë, për faj të karakterit të tij jo konformist me regjimin në fuqi. U zgjata pak në këtë pikë, por desha të them që si babai ashtu dhe ne, u jemi mjaft mirënjohës, Ismailit dhe Bashkim Shehut, për të gjitha ato që bënë për ne. Një nga personat e tjerë që na ka ndihmuar, ka qenë edhe Llazar Siliqi e Isuf Kamba, të cilët na ndihmuan në emërimin Ninës në Pogradec. Mirënjohjen ndaj tyre babai e ka shprehur dhe në ditarin e tij dhe në shumë letra dërguar atyre të cilat ne mund t'ua vëmë në dispozicion".

Të kthehemi përsëri tek çështja e zonjës Meri Lalaj, sa kohë dhe si vazhdoi miqësia e saj me Lasgushin dhe familjen tuaj?
"Miqësia e jonë me Meri Lalajn, e cila hynte dhe dilte në shtëpinë tonë fare normalisht, vazhdoi deri aty nga viti 1982, kur babait tonë i ra një ishemi cerebrlale, aq sa me porosi të Lidhjes së Shkrimtarëve, u ngarkua Llazar Siliqi për t'i bërë nekrologjinë. Por ashtu si Llazari i Biblës që u ngjall nga Krishti, edhe babai ynë Llazari, për fat të mirë nuk vdiq, por jetoi edhe shumë vjet të tjera. Në atë kohë me interesimin e nuk e di se kujt, në shtëpinë tonë në Pogradec, erdhi mjeku specialist Kadri Baboçi nga Tirana, i cili u kujdes gjatë për mjekimin e Lasgushit. Nisur nga ky fakt, në shtëpinë tonë filluan të hynin e dilnin shumë njerëz, të cilët pyesnin për shëndetin e babait. Një nga ata persona, ishte dhe Nuçi Tira, (krushk i familjes sonë, motra e tij ishte martuar me djalin e motrës së Lasgushit) ish'kuadër i vjetër i Sigurimit të Shtetit, i cili në atë kohë punonte në degën e Brendëshme të Pogradecit. Nuçi Tira me shumë dashamirësi na tha se ne duhet që të kishim shumë kujdes nga Meri Lalaj dhe të ruheshim nga ajo. Ne e vlerësuam këshillën miqësore që na dha Nuçi, e cila na korespodonte me një fakt, se në atë kohë disa biseda familjare tonat, kishin filluar të pëshpëriteshin nëpër qytet dhe dyshimet tona normalisht ranë mbi Merin, pasi vetëm ajo kishte dijeni për ato gjëra. Që nga ajo kohë, pra pas këshillës së Nuçi Tirës, ne filluam që të ruheshim nga Meri, por pa i rënë në sy asaj. Një nga arsyet e tjera që na shtynë të hapnim sytë në marrëdhëniet që kishim me të, ishte dhe fakti se në atë kohë ajo kishte shumë miqësi me një person të quajtur Ll. A. i cili njihej si njeri i Sigurimit. Këtë gjë ne e kishim mësuar nga burime të tjera shumë të sigurta".
Përveç zonjës Meri Lalaj, është folur që kullën e Lasgush Poradecit, e ka pas frekuentuar edhe një femër tjetër. Ky fakt është bërë i njohur publikisht, edhe nga ditari i babait tuaj i botuar pjesërisht para pak vitesh nga një revistë shqiptare, por dhe nga kujtimet e zonjës Lalaj në librin e saj: "Lasgushi në Poradec".
"Kjo gjë është më se e vërtetë. Përveç Meri Lalajt, në atë kohë në shtëpinë tonë filloi të vinte dhe një zonjë tjetër e quajtur Ana Jovani, që kishte mbetur vejushë e në mos gabohem ishte rreth 37 vjeçe. Ana ishte mësuese letërsie dhe duke qenë e pasionuar pas letërsisë dhe poezisë, ajo gjeti mënyrën për të hyrë në shtëpinë tonë. Po kështu sa herë vinte zonja Ana në shtëpinë tonë, aty vinte dhe një piktor i quajtur T.M dhe të tre bashkë me Lasgushin, diskutonin për artet dhe letërsinë. Lasgushit i bëri përshtypje dhe i hyri në zëmër ajo grua, sepse fliste me plot passion për artet dhe poezinë, e duke qenë se babai ishte njeri me zëmër të madhe dhe shumë kavalier, për ta sajdisur, i lëshoi zonjës Ana studjon e tij që ajo të jetonte aty dy muajt e verës, në periudhën e pushimeve shkollore. Në ato dy muaj që Ana qëndroi aty, vinte shpesh për vizitë dhe T.M".

Në ç'periudhë bëhet fjalë?
"Në mos gaboj duhet të ketë qenë viti 1979".

A ju bënin përshtypje familjes suaj, këto miqësira dhe veprime të babait, Lasgushit?
"Për të qenë e sinqertë deri në fund, duke e njohur mirë karakterin dhe temperamentin e ndjeshëm të babait tonë, ne nuk na bënin ndonjë përshtypje të madhe miqësitë e tija. Por edhe po të kishim ndonjë rezervë në këtë aspekt,nuk mund t'i ndërhynim kurrë babait në punët e tija, pasi ashtu na kishte edukuar ai dhe ne ishim aq të emancipuara sa nuk mund ta gjykonim atë".

Si rrodhi më pas miqëisa me zonjën Ana Jovani?
"Ato dy muaj që Ana qëndroi në shtëpinë tonë, ne filluam të dyshonim tek ajo, pasi shpesh herë ajo dilte nga shtëpia me çantat plot me libra. Këtë gjë, përveçse e kishim pikasur vetë, na e kishin thënë edhe disa miq të afërm të familjes sonë. Pas kësaj, ne me shumë delikatesë, filluam që t'ja thoshim babait këtë gjë, i cili heshtëte, por në veten e tij nxirrte konkluzionet e duhura. Kur mbaroi vera, mbas një sherri të paparë me njerzit e burrit nëpër gjyqe, zonja Ana u largua nga qyteti ynë dhe u vendos në vëndëlindjen e saj, në Shkodër. Këtu mori fund dhe miqësia e familjes sonë me zonjën Ana".

Po me zonjën Meri Lalaj, deri kur e vazhduat miqësinë?
"Aty nga viti 1983, mbas vdekjes së mamasë sonë, (Nafijes) motra ime, Kostandina, erdhi me punë në Tiranë dhe bashkë me të erdhëm dhe unë e babai, Lasgushi. Kështu mori fund miqësia jonë me Meri Lalajn, e cila vinte shumë rrallë në Tiranë dhe në këto rrethana u shkëputën lidhjet me të. Por ndonëse ato dy zonja i shkëputën fizikisht lidhjet me familjen tonë, familja jonë si të thuash mbeti peng i tyre, për shkak të shumë librave, dokumenteve e dorëshkrimeve që ato patën rastin të vidhnin në shtëpinë tonë. Një nga këto, ka qenë edhe ditari i babait, të cilin e vodhi zonja Meri Lalaj".

__________________
.

Denonco këtë mesazh tek moderatorët | IP: e regjistruar

Regjistruar: 02/05/2009
Vendbanimi:
Mesazhe: 14611

Disa poezi te tij:

Vdekja e Nositit


Me zjarr ju flas... me zjarr
Ne gjirin tim kam hapur varr...
Qe t'i jap shprese-edhe t'ja marr...

Un' ik liqerit zemerak
Fatlum dh' i paster si zembak,
Po zemra ime kullon gjak:

Se vijne-urtuar zogjte-e mi,
Dh'u jap ushqim me dashuri -
Nje dashuri per llaftari:

Pa nis ah! Gjirin ta godas...
Dh'e hap ah! gjirin per nje cas...
Dh'i nginj ah! zogjte- e vdes me gas!...

Ahere - helmohet e bucet
Pas mallit tim liqer-i shkret,
E rrit tallazin posi det.

Ay e tund , ay e shkund,
Ay e hap sa me te mund,
Gjer mun ne gjit,gjer mu ne fund.

E shpirtin dyke ma percjelle
Me thote ah! shih sesa 'sht'i felle...
Ky gjir'i em qe te pat pjelle...

Me zjarr ju flas...
Me zjarr...



----------------------------------------------------

Fryn veriu në mal të thatë,
Thotë vasha lele ngriva.

Duro,vashë,të durojmë,
Si duron mali dëborën.

Në të shtënça moj në dorë,
Do të ngroh si top dëborë.

Në m`a dhënç moj bel` e hollë,
Do të thyej si mënjollë,
Do të shtryth posi një mollë.

Në më arthç o moj në hije,
Do t`i puth prej dhembshurije,
Do t`i skuq t`i ndes qirije,
Do t`i nxi t`i bëj mavije
Ato buzë gjak-qershije.

Në të marça moj përherë,
Do të shtroj të parën herë,
Do të ngroh të dytën herë,
Do të puth të tretën herë

Buzë-e gushë-e gjinë-e mjerë
Dh` atë shtatin që mban erë
Posi luleja në verë:
Gjer sa gjumi të m`të zerë,
Të m`të zerë-e të m`të flerë
Syr` i urtë si mëshqerë.

Vate dimri,vate vera,
Vate vjeshta përngahera.

Trim më more-edhe më shtrove,
Trim më ngrove-e më pushtove,
Trim më puth-e më mbarove,
Trim o trim seç trimërove!

Trimi ç`paske dhëndëruar,
Vasha ç`paske nusëruar,
Zotin ç`paskan lavduruar,
Jetën ç`paskan trashëguar,
Shpirtin ç`paskan shentëruar.

----------------------------------------------------

__________________
.

Denonco këtë mesazh tek moderatorët | IP: e regjistruar