Intervista
Familje e mirë, respektimi i brezave
Personazhi i intervistës sonë është zonja Majlinda Bregu. Në personalitetin e saj janë shkrirë, sa nuk di kë të veçosh për ta identifikuar, femra, gruaja, nëna, bashkëshortja, pedagogia, gazetarja. Ka mbaruar Fakultetin e Shkencave Sociale, dega Punë Sociale, e para degë e hapur pas viteve nëntëdhjetë. Qëkur ishte studente ka filluar të bashkëpunojë me TVSH. E kemi parë si gazetare lajmesh në këtë televizion deri në vitin 2002. Me mbarimin e fakultetit në vitin 1996 e deri tani punon si pedagoge në po këtë fakultet. Ka një titull MA në Sociologji. Është në prag të marrjes së titullit Dr. në Sociologji, doktoraturë e mbrojtur në Itali.
Familja: Në këtë tranzicion të tejzgjatur, cili është mendimi juaj për problemet që shqetësojnë shoqërinë shqiptare? Cilat prej këtyre problemeve kërkojnë zgjidhje më të shpejtë?
Znj. Bregu: Nuk është vetëm shoqëria shqiptare që përjeton probleme. Ka një situatë problematike ekonomike e shoqëruar gjithmonë me një situatë problematike sociale. Këtyre u shtohet edhe situata politike. Nga problemet që do të veçoja janë: papunësia, problem tipik që shoqërohet me fenomene të tjera: problemi i dhunës, i agresivitetit në shoqëri, që për fatin tonë të keq është në rritje, sidomos dhuna ekstreme. Në qoftë se do ta klasifikoja dhunën do të renditja dhunën në familje (dhuna ndaj grave, fëmijëve). Nuk di të them se cili problem kërkon zgjidhjen më të shpejtë, pasi një i papunë kërkon zgjidhje të situatës ekonomike, një i sëmurë kërkon të shërohet, një grua e dhunuar kërkon të dalë jashtë ciklit të dhunës, ku ka analfabetizëm kërkohet ti jepet fund atij, atje ku ska ujë kërkohet ai, domethënë gjithsecili kërkon që problemi i tij të zgjidhet shpejt.
Familja: Ju, si pedagoge në Fakultetin e Shkencave Sociale, duke punuar me të rinjtë, çmund të na thoni për ta?
Znj. Bregu: Të rinjtë e sotëm janë të njëjtë në shumë gjëra me të rinjtë e dikurshëm. Unë nuk kam një diferencë shumë të madhe me ta, që mund të them të rinjtë e kohës sime. Gjërat janë pak a shumë njëlloj, ka ngjashmëri brezash. Ka pak studentë të mesëm: ka studentë të interesuar, që mundohen ta pasqyrojnë në gjithë procesin e mësimit, ka studentë të painteresuar, që vijnë në shkollë sa për të marrë diplomën. Janë shumë më të hapur sesa të rinjtë e brezit tim në shprehjen e mendimeve dhe të ideve. Them se me përparësitë e mëdha të teknikës, të informatikës, të shkencës janë të dhënë më pak pas librit. Janë të hutuar dhe nuk e dinë se diploma që do të marrin në x degë do tu shërbejë nesër për punësim, ndiejnë frikën e të qenit me diplomë dhe të papunë. Një pjesë e tyre, pavarësisht se kanë marrë një diplomë, sidomos në degët tona, në Shkencat Sociale, janë punësuar në vende që skanë lidhje me diplomën. Kjo bëhet për arsye ekonomike, pasi një i ri, pas moshës njëzet e dy vjeç, kërkon të shkëputet nga familja, duke mos ndenjur në pritje të një pune ideale. Nuk e konsideroj si mendim negativ këtë gjë. Të rinjtë janë të zhgënjyer nga fakti se shkolla nuk u jep më vend pune. Kjo është ekonomia e tregut, na vjen apo sna vjen mirë ne, duhet ta pranojmë.
Familja: Në çnivel është ndërhyrja e shtetit?
Znj. Bregu: Shteti ndërhyn me politikat sociale, arsimore. Kur të rinjtë janë në shkollë e studiojnë, shteti ndërhyn duke hapur vende të reja pune për profesione të reja si: të sociologut, të psikologut (që kanë hyrë vitet e fundit). Në rast se strukturat janë të ngurta dhe do të haset në paragjykime, të rinjtë do të shihen si elementë që mund të bëhet edhe pa ta.
Ajo që na mungon më shumë është bashkëpunimi. Nuk është as ideja, as mungesa e intelektit, as mungesa e dëshirës deri-diku, por problemet duhet të ndiqen në një varg zinxhir. Mendimi të fillojë diku, të kristalizohet, të hidhet në letër, më pas të kthehet në një politikë për të hapur vende pune dhe për tu krijuar lehtësi të rinjve. Problemi kryesor i të rinjve është zbulimi i identitetit të vetes.
Familja: Familja është themeli i shoqërisë, mendimi juaj për të në këtë periudhë.
Znj. Bregu: Familja përjeton krizë, në qoftë se unë e quaj familjen ashtu siç duhet, një institucion dhe jo një grumbull njerëzish me lidhje gjaku, të cilët jetojnë në një vend, që hanë, pinë, qeshin, qajnë, debatojnë, dhunojnë njëri-tjetrin. Ajo duhet të respektohet, të mbrohet nga shteti dhe të njihet si institucioni bazë i tij. Vitet e fundit ka patur dhe ka familje të shpërbëra, nuk flas për ndryshueshmëri, pasi divorci mund të jetë nyja e fundit që ka mbetur e paprishur në marrëdhëniet brenda çiftit. Ka familje që përjetojnë probleme të mëdha papunësie, të bashkëjetesës me një moshë të tretë, që tani, për hir të së vërtetës, nuk është aq e mirëpritur sa çishte me nënat tona. Këto përballen me mendime të vjetra, me idetë tradicionale, patriakale, ku përgjegjësitë, vendimet dhe urdhrat i jep mashkulli kryesor i familjes. Ne dëshirojmë që në familje të mbizotërojë fryma demokratike, ku autoriteti familjar të mos jetë në aspektin e diktatorit që vendos për gjithçka. Ai vendos se me cilën shoqe do të shoqërohet gruaja, se me cilën shoqe do të dali vajza, madje deri në imtësira, se çfarë do të veshin anëtarët e familjes. Ne e kemi shumë të vështirë të komunikojmë për shkak të atyre roleve, tabuve që i kemi mësuar, përjetuar vetë. Jemi rritur në një familje ndryshe nga ajo që duam të ndërtojmë. Kur them për një familje demokratike, nuk e kam fjalën për një familje kuturu, që shpeshherë keqkuptohet, që se merr vesh i pari të dytin, por për një familje që bazohet në rregullat që i kanë vendosur vetë ata. Kjo është shumë e vështirë për tu bërë. Është më e lehtë për tu thënë sesa të përjetohet. Secili anëtar duhet ti lërë vend dhe hapësirë anëtarit tjetër.
Familja: Kë konsideroni si familje të suksesshme?
Znj. Bregu: Çdo anëtar duhet të respektojë njëri-tjetrin; gjyshi të respektojë nipin dhe mbesën, babai fëmijën dhe anasjelltas. Familje sot nuk quhet vetëm burrë-grua-fëmi, familje mund të jenë edhe dy motra që jetojnë bashkë në një shtëpi. Në një familje ku individët i lënë hapësira, respektojnë njëri-tjetrin në zgjedhjet e tyre individuale, atmosfera në të do të jetë e mirë.
Familja: Çvend zë femra në shoqërinë shqiptare?
Znj. Bregu: Femra vlerësohet shumë pak. Në familjet shqiptare mbizotëron mashkulli. Gratë janë konsideruar si shtojca, si pjesë shtesë në familje e në shoqëri, që është e tjetër kujt, si ajo që nesër do të rritej, do të edukohej e do të shkonte diku tjetër, nuk do të ishte pjesë e familjes. Nesër do të jetë si gruaja e burrit x, si nusja e vjerrit x, apo në shoqëri si kolegia e një drejtuesi, që në pjesën më të madhe është mashkull. Kur them kështu nuk nënkuptoj luftën që do të bëjë femra për të marrë pushtetin që kanë burrat, ti heqim burrit rolin e kryefamiljarit dhe tia japin atë femrës, por ajo të ketë mundësi të barabarta me burrin. Ne, kur them ne, e kam fjalën për grupin e grave që mundohemi të dalim jashtë kornizave që shoqëria i ka vendosur femrës, nuk bëjmë revolucionin feminist, të dalim me parrulla në duar e të kërkojmë të drejtat tona, por mundohemi që gratë të fitojnë atë pozicion që kurrë se kanë patur, të kenë atë të drejtë që e fitojnë me lindjen e tyre si qenie njerëzore dhe që duhet ta kenë gjatë gjithë jetës. Ka tendenca për të projektuar në kulturën shqiptare sjellje të një kulture perëndimore. Projektimi i vlerave të tjera të huaja në kulturën tonë, kur dihet se në çfarë situate jemi, se çfarë mentaliteti kemi, më duket shumë i rrezikshëm. Them se duhet lëvizur me kujdes, për ti dhënë gruas atë që se ka, që për hir të së vërtetës se ka patur në shoqërinë shqiptare, as atëherë kur predikohej se ishte në pozita të barabarta me burrin, në kohën e komunizmit. Në atë kohë femra ishte pjesë e doktrinës, nuk ishte e barabartë me burrin, nuk ishte një barazi që vinte si motivim i brendshëm i grave. Barazia me burrat dukej në marrjen e armës, në punimin e tokës etj, por nuk ishte e barabartë në shprehjen e mendimeve. Ka një keqkuptim të madh, dhe ne shpeshherë hasim në rezistencën e kolegëve burra: Ju gratë kërkoni ti dhunoni burrat. Gjatë gjithë kohës flitet për ju. Në qoftë se flitet për gratë, kjo do të thotë se ato se kanë patur kurrë këtë barazi.
Familja: Shpeshherë dëgjojmë që femra etiketohet me lloj-lloj emrash, një prej tyre është edhe femra moderne. Komenti juaj për këtë etiketim.
Znj. Bregu: Është një bashkim fjalësh që në shqip ka tingëllim negativ. Para shumë vitesh me këtë emër etiketoheshin femrat që kishin thyer tabutë, që vinin të kuqin e buzëve më parë se të tjerat, që uleshin me djem në kafe, që visheshin me rroba ekstravagante, që rrinin lirshëm. Sot ka një tendencë lirshmërie, nuk ka rregulla strikte, një grua mund të ulet me një burrë në kafe. Ca mite të asaj femre moderne që kanë qenë dikur janë përmbysur. Do të thosha se një femër është moderne kur respekton veten dhe të tjerët, lë hapësirë, pra, që di të tolerojë. Etiketimet lëvizin me fushata, me efekte televizive, me idenë për të qenë më tërheqës. Shumë femra duan të klasifikohen dhe të jenë pjesë e femrës moderne, pa e ditur se kush është femra moderne. Në qoftë se respekton detyrimet, të drejtat e tua, je më moderne se askush tjetër.
Familja: Çfarë vlerësoni më shumë te një femër?
Znj. Bregu: Te një femër vlerësoj më shumë nivelin e krenarisë dhe të vlerësimit. Do të më pëlqente që një grua, një vajzë, një femër të ishte shumë e ndjeshme. Shpesh këtë ia them edhe vajzës, që është ende e vogël, sepse asnjë nuk na i ka thënë ne. Edhe ime më nuk ma ka thënë mua. Kjo vjen ngaqë ajo është rritur në një ambjent tjetër, në një kohë tjetër, ku gjithmonë këshillat ishin: Bëhu e mirë! Kujdes kur ecën rrugës!
Fëmijët tanë do të jenë më mirë se ne, falë ndryshimit që po bëjmë, duke i vuajtur pasojat në veten tonë. Ne mundohemi të përcjellim ato që na kanë dhënë prindërit, duke shoshitur, duke marrë atë që i përshtatet kohës, duke gjetur më të mirat. Shpeshherë i them edhe vajzës, i adresohem asaj, pasi biseda me të është dialogu më i çuditshëm me veten, të dojë dhe të respektojë veten para të tjerëve. Në qoftë se njeriu do dhe respekton veten, është në gjendje të japë dhe të marrë, të falë dashuri për të tjerët, për gjithë shoqërinë. Në momentin kur shkelet vetja me këmbë është e kotë të pretendosh që ti je e sinqertë, e vendosur, e zgjuar. Njohja e vetes është gjëja më e vështirë për tu bërë.
Familja: Në ditët e sotme vihet re magjepsja pas telenovelave. Çmund të na thoni për këtë dukuri?
Znj. Bregu: Shumë njerëz thonë se është më mirë që fëmijët ti dinë këto gjëra, sesa të jenë të paditur, sesa të ngelen si puna jonë që i zbuluam ato pak nga pak, duke kaluar shpeshherë në procese dhembjesh e zhgënjmesh, pasi ndryshe i kishim mësuar dhe ndryshe na u servir realiteti. Shumë prindër mundohen që tia japin realitetin fëmijës si bota e përrallës, si një kështjellë e kristaltë ku sguxon njeri të të bëjë keq. Kështu ndodh edhe me telenovelat. Në to përcillet një informacion i përzier, i deformuar (duke mos i besuar asaj aksiome, që telenovelat janë jeta e përditshme). Atëherë vetvetiu lind pyetja: duhet apo sduhet ti shohim telenovelat? Do të ishte mirë që imazhet dhe rolet që ofron televizori të mos merren shabllon. I takon njeriut, individit, nënës me fëmijën, gjyshes me mbesën, edukatores në kopsht të dijë se çfarë të marrë nga imazhet që ofron televizori, jo vetëm në rastin e telenovelave, por edhe për emisione të ndryshme, pasi jo gjithçka që jepet mund të jetë e dobishme. Nuk jam partizane e thënies se telenovelat përcjellin imazhe të sakta dhe të rregullta të modeleve në shoqëri. Telenovelat i shoh me shqetësim, nuk flas për gratë, pasi ato, i mirë apo i keq, e kanë formuar personalitetin e tyre. Flas me shqetësim për grupin e fëmijëve, të adoleshentëve, pasi sjellja e tyre është në ndërtim e sipër.
Mund të sjell një shembull: Kur doli gazeta Paloma, te të rinjtë filluan ethet e dashurisë së Palomës me Diegon. Ky modelim, ky mit: një vajzë e panjohur, që është askushi (që duket si në përrallën e Borëbardhës apo të Hirushes), që njihet me pronarin dhe bie në dashuri me të; krijon deformime te vajzat në moshë të re, duke menduar se çdo gjë është e arritshme në jetë, në qoftë se ti lufton pafund. Padyshim që njeriu duhet të luftojë për të arritur diçka. Telenovelat kanë një skemë. Gjithmonë personazhet kryesorë përfundojnë mirë. Ka gjithmonë një linjë dashurie në mes dhe kjo linjë dashurie përthyhet me intriga të ndryshme. Realiteti që përballemi sot i trajton gjërat në mënyrë intrigante, duke i kaluar skenarët e telenovelave. Jepen ca truke që ty mund të mos kenë shkuar në mendje. Kjo është një mënyrë që të modelon sjelljen.
Familja: Si paraqitet figura e femrës në këto telenovela?
Prof. Bregu: Figura e femrës në këto telenovela është marrëmendëse, e mirë, e bukur, e hollë, e zbukuruar, gjithmonë me një mashkull që vdes për të. Është një figurë që ka lidhje me spektrin erotik të gruas, të femrës. Çdo luftë bëhet për zotërim të një personi, që në fund të fundit mbetet prapë ky mashkulli i vlerësuar, që e duan të gjithë dhe bëjnë luftë për ta patur për vete.
Familja: Ju jeni pedagoge në Fakultetin e Shkencave Sociale, ju kemi parë shpeshherë si drejtuese dhe organizatore e emisioneve të ndryshme me karakter social. Besoj se kjo ju merr një pjesë të mirë të kohës suaj. Si arrini ti realizoni të gjitha këto?
Znj. Bregu: Ka periudha që jam e ngarkuar me dy-tri punë njëherësh dhe që më duhet ti bëj në vende të ndryshme dhe bëj çudi me veten se si ia dal mbanë punëve që kam në duar. Megjithatë ka periudha kur kam shumë kohë të lirë dhe preferoj të rri në shtëpi, të lexoj ndonjë libër. Mundohem se çdo gjë, çdo pune ti jap kohën dhe përkushtimin tim, pasi e kam shumë të fortë ndjenjën e përgjegjësisë. Mundohem që të jem gjithmonë në kohën dhe vendin e duhur.
Familja: Një pjesë të kohës ju e harxhoni me studime të ndryshme, për të shuar kureshtjen e lexuesve të revistës Familja, a mund të na thoni se me çfarë po merreni tani?
Znj. Bregu: Tani po përpiqem të mbroj doktoraturën në një nga universitetet italiane. Ka qenë veprimtaria më e madhe gjatë këtyre tre vjetëve, shqetësimi më i madh mendor, pasi gjithmonë mendoja se si do të arrija deri këtu, por kjo sdo të thotë se gjatë këtyre tre vjetëve unë të kem punuar vetëm për të. Shpresoj të dal mirë, pasi në rangun akademik është titulli më i lartë që mund të mbrohet. Titujt e tjerë i merr me veprimtari e aktivitete të ndryshme. Do të kisha dashur ta bëja në Shqipëri, por nuk ishte e mundur, pasi mua më ka kushtuar jo vetëm lodhje fizike, por edhe nga ana materiale, pasi kam qenë pa bursë.
Sapo kam mbaruar një film dokumentar për dhunën në familje, që u transmetua nga kanali televiziv Vizion Plus. Kam në dorë një projekt, një dokumentar për jetën e një vajze të trafikuar, që parashikohet të mbarojë në shtator. Po bëj një studim për trafikun e fëmijëve.
Familja: Si paraqitet Majlinda si pedagoge? Po si nënë dhe bashkëshorte?
Znj. Bregu: Dua të vlerësohet çdo gjë që bëj. Në mësimdhënie mundohem të bëj aq sa mundem, të mos jem e ashpër në gjykim dhe në marrëdhëniet me studentët.
Si nënë, nuk do të doja që vajza ime, Kejda, të më shikonte me frikë. Për edukimin e saj nuk jam shumë tolerante, pasi dua që ti marri dhe ti ketë bazë për të nesërmen. Skam qejf që për gjërat e veta të urdhërojë të tjerët. Dua që ajo të fillojë të mësohet me përgjegjësitë që i takojnë. Skam qenë asnjëherë e mendimit se fëmijën lëre dhe do të rritet vetë. Jam dakort me mendimin, që një fëmijë të rritet me më shumë dashuri, sesa me më shumë mbikëqyrje mbi kokë. Fëmija nuk duhet lënë si në një pyll, që ti zgjedhë vetë rrugët dhe të bëjë si të dojë. Fëmijës i bën shumë keq, në qoftë se e rrit me mendimin se gjithë bota është në duart e tua, bëj çfarë të duash, ha ku të duash, se në shtëpi është mami që të do. Në jetë askush nuk të toleron që të kesh hapësira të pafundme.
Dua të jem pranë bashkëshortit tim në çdo moment. E shoqëroj bashkëshortin në proceset e ndryshme të punës. Shpeshherë punojmë bashkë, por nuk rezervohem të them hapur mendimin tim. Nuk kam nënvlerësuar asgjë. Është një marrëdhënie e ndërsjelltë, që ka si bazë komunikimin. Nuk besoj në përrallat romantike të dashurisë së përjetshme, të pandryshueshme, sepse njeriu ndryshon. Problemet marrin formë tjetër, në familje hyn fëmija. Në qoftë se njerëzit i hapin rrugë bisedës dhe ballafaqimit të mendimeve, atëherë marrëdhënia në çift është e mirë. Nuk mendoj se e realizoj këtë gjithmonë, por mundohem të kultivoj një frymë komunikimi në familje.
Intervistoi Jerida Kulla
03 Dhjetor 2007 18:38
Forumi Horizont > Tema Shoqėrore > Psikologjia > Familja, respektimi i brezave
