Regjistruar: 01/02/2003
Vendbanimi: Philadelphia usa
Mesazhe: 3202

Ideoret e pare
Krahas kryengritjeve te armatosura, ne shqiperi u zhvillua nje levizje e gjere ideore, arsimore e kulturore. Per kete ndikoj revolucioni i Frances(1789-1794) dhe iluministet franceze, si: volteri, Dideroi, Rusoi etj.
Deshtimet e viteve '30 i bene njerezit me kulture dhe atdhetare te benin pergjithsime dhe te nxirnin detyra per te ardhmen. Te paret qene Naum Veqilharxhi dhe Jeronim de Rada.
Naum Panajot Bredhi (Veqilharxhi), i merguar ne Rumani, nxori mesimin se ke ardhur koha te kembejme udhe, duke mare ketej e tutje si shembul kombet e perparuara.
Ai nisej nga parimi se asnje komb nuk ka rene nga qelli, prandaj edhe kombi shqipetare do te zhvillohet. Shkakun e gjendjes se mjeruar ai e shikonte te pushtimi i huaj. Si rruge per futjen e shqiperise ne radhen e kombeve te perparuar, Veqilharxhi zgjodhi rrugen e perhapjes se arsimit ne popull. Arsimi te behej ne shkolla shqipe me permbajtje kombetare. Ai perpiloi nje abetare ne gjuhen shqipe me nje alfabet origjinal, e cila u prit me ngrohtesi ne shqiperine e jugut, ku dhe u shpernda.
Paralelisht me Veqilharxhin punoi dhe Jeronim de Rada, nje nga figurat me te njohura te arberesheve te Italise. Duke ndjekur kryengritjen e Shkodres(1835) ai hodhi kushtrimin se "Dita e Arbrit erdhi". Ne veprat e tije ai si shume arbereshe te tjere, synonte te prezantonte para botes nje komb te lashte, por pak te njohur.

Kultura Shqipetare ne vitet 1850-1870
Mjafte intelektual shqiptare ne vitet 50-60 Vazhduan perpjekjet per hapjen e shkollave ne gjuhen shqipe dhe per krijimin e shoqerise kulturore, e cila do te grumbullonte te holla per shtypjen e librave dhe per mbajtjen e shkollave. Nismetar ishte Kostandin Kristoforidhi. Ai bashkepunoi me Pashko Vasen, Ismail Qemalin e Hasan Tahsinin. Ata i shkeputen nje leje qeverise qe te punonin ilegalisht, por, nen presionin e Patrikanes greke te Stambollit, leja u anullua. Meqene se qeveria osmane nuk dha leje per hapjen e shkollave shqipe, mjafte patriot u mesonin fshehur femijeve te shkruanin e te lexonin gjuhen amtare. Nje nga keta ishte Koto Hoxhi. Ai ne shkollen e Qesoratit, fshehur u mesonte nxenesve gjuhen shqipe.
Me 1867 Kostandin Kristoforidhi Botoi nje abetare ne gjuhen shqipe toskerisht dhe gegerisht bashke.
Abetarja u prit shume mire. Elena Gjika botoi ne gjuhen frenge nje studim kushtuar popullit shqipetar sipas kengeve popullore. Ajo nisej nga parimi se pa rilindje letrare nuke kishte rilindje politike. Per vec kesaj ajo u beri te njohur Evropes nje komb me histori e kulture te lashte.

__________________
Thuaj ate qe mendon dhe mendo ate qe duhet.

Denonco kėtė mesazh tek moderatorėt | IP: e regjistruar