Regjistruar: 08/05/2010
Vendbanimi: Gjermani
Mesazhe: 871

Sot u nda nga jeta perkthyesi i njohur Petro Zheji. Kerkova ne kete portal te gjeja dicka mbi 'te, mirpo nuk doli as edhe nje gje mbi Petro Zhejin. Ndonse Petro, pervec si perkthyes, njihet vitet e fundit edhe si i perfshire ne studime mbi gjuhen shqipe; me se shumti me librin "Shqipja dhe sanskritishtja".
Si njeri Petro hyn tek ata me karakter, si i thone, qw nuk u perzie me sistemin e kaluar, biles shihej shtrember nga ata kumandaret. Edhe si perkthyes ka qene i merituar. Ndersa punimi i tij etimollogjik-historik mbi shqipen dhe sanskritishten me eshte dukur jo gjithnje i argumentuar thelle. Shume nga provat e sjella prej Petros mbeshteten vetem ne krahasimin siperfaqsor te fjaleve dhe jo ne historine e gjate te krijimit te tyre. Ne me lejohet, po hedh ketu dicka te vogel nga nje analize qe une i kam bere ketij libri te Petros. Shkronjat e mia bold dhe kursive humbasin ketu (!?).
Për ta parë më qartë gabimin që bën Petro në zbërthimin etimologjik të fjalëve, po marrim fjalën pasuese: bhrćmarin, që definon një epileptik. Nga Petro kemi zbërthimin:
„ bh + rćm + arin
bë ram arjun
ku arjun (ar + jan = jan ar = asht ar)
Në shqipen e malësive tona të Veriut do të thotë mashkull (shih për këtë: Gazulli, Fjalorth i ri –fjalë të ralla të përdorura në Veri të Shqipnis, Tiranë 1941), ndërsa në shqipen e arbëreshëve të Italisë Ar = dhëndër; mashkull, burrë. E pra, duke qenë kështu, epileptiku karakterizohet në sanskritishte me atë që është më tipike, më specifike për këtë të sëmurë, me ramjen: ai është një njeri (arin, arjun) që bë(n) ram(jen). „
Duket këto fjalë, ar dhe arjan do të kenë hyrë në veriun shqiptar në kohën e dy shoqërive kryesore të asaj kohe të vjetër, diellorve në lindje dhe hënorve në perëndim, ku europianët diellorë të dyzimit ishin në marrveshje me diellorët e Iranit, me Kirin dhe vasalët e tij diellorë, -flitet se Kiri ka qenë deri në Shkodër (apo pranë Shkodrës), ku pak kilometra më në veri-lindje i ka mbetur një lugine emri i këtij mbreti të madh, lugina e Kirit. Ndaj dhe kjo fjalë nuk duket shqipe, por vetëm e një përdorimi të ngushtë dhe lokal, ku mund të jenë vendosur në kohë të lashta kolonë diellorë nga Azia e Vogël.
Në Shqipëri, e sidomos në zonën e Shkodrës është përdorur dhe përdoret emri Arjan, si emër i përveçëm njeriu. Ndoshta kjo ka të bëjë pikërisht me këtë kohë të vjetër të hyrjes së diellorve nga Azia e Vogël në Europë, ku arjanë quheshin diellorët e Lindjes, iranianët e sotëm, më saktë një pjesë e tyre.
Edhe etimollogjikisht, ky emër do të ketë të bëjë me dy tone, tashmë të rrahur kaq herë në punimet tona, ai ra dhe je, ja, ku i pari tregonte diellin e rrombullakët qysh nga koha e Egjyptit të Lashtë, dhe toni i dytë tregonte ekzistencën e diçkaje. Kështu, kur thuhej a rë ja-n, kuptohej se diellorë janë ata për të cilët flitej. Të dy këto tone (rë, re, ra, ro + ja, je) ne i kemi parë në sa e sa fjalë deri tani, në kuptimet e rrombullaksisë + të ekzistencës.
Në rastin e gjithë këtyre kompozitave –në mund ti quajmë kështu pjesët– brenda fjalës bhramarin, ne shohim më parë të tjera kuptime. Vetë toni/fjala pasthirrmore mbi diçka që bie, bum, bam, brum, brahm, do na jepte më parë shpjegimin përse disa njerëz të lashtë diku quajtën kështu këtë sëmundje, apo edhe njeriun që e zinte kjo sëmundje.
Apo toni/fjala bra, bruh duket po ashtu pasthirrmore në rastin kur diçka thyhet, -kjo fjalë ka ngelur në shumë gjuhë mbi thyerjen, si në shqipe p.sh. brum (pasthirrmore në këtë rast), ashtu dhe në gjermanishte: bruh (thyerje; brodo). Dhe pjesa mbetëse e fjalës, marin mund të jetë një evolim e fjalës man, që në gjuhë të vjetra euro-aziatike ka treguar burrin, familjarin, njeriun, burrin e fortë.
Si përfundim do thoja se, zbërthimi i Petros në këtë rast, (ashtu dhe në disa raste të tjera), është mjaft subjektiv dhe dëshirativ.

__________________
Kush i ben qejfin vetes, eshte
budall!

Denonco kėtė mesazh tek moderatorėt | IP: e regjistruar

Regjistruar: 08/05/2010
Vendbanimi: Gjermani
Mesazhe: 871

Nese ndokush ka deshire te lexoje edhe pak nga kjo analize qe un i kam bere librit te Petros, po jap dhe nja dy pjese te tjera me poshte. (Nuk e kuptoj perse shkronjat e trasha apo te pjerrta nuk e ruajne ketu formen e tyre, per tu dalluar keshtu nga keto shkronjat e zakonshme!?)

34 prer prej, prerë mettre en branle (me coptu
prerë, pres me grimcue, me pre)
35 prerana premun fait de mettre en branle

Nr. 34 + 35 prer + prerana = pres+e prerë (taglio+tagliato; schneide+geschniten) duhet të jetë një fjalë parakaluese e shqipes jugore dhe sanskritishteve, pasi në shqipen veriore është përdorur më së shumti folja daj, ndaj. Shqipja jugore duhet ta ketë këtë fjalë nga brumi i përbashkët mesopotamo-verior, por dhe aty do jetë me origjinë tjetër-kund.
E themi këtë pasi tani në mëndje na vjen edhe fjala peri (e hollë dhe e bukur; sottile e bella; schlank und schön), një fjalë (tipizim) ky sa semit aq dhe internacional, e hyrë në shqipe me këtë kuptim kushedi nga ç’anë, dhe gjendur në shqipe edhe për një objekt tjetër me kuptim të përafërt, si i hollë që është, për peri-n (filo; Faden).
Prejardhja e kësaj fjale duket se ka aq shumë të përdorurën për (per; für), -të parë dhe të diskutuar aq shumë nga ne deri tani-, si dhe rë, ri (me ndejt, me qëndru; stare; stehen). Pra, diçka që rri konform diçkaje tjetër, është e saktë dhe e bukur. Kuptohet që në këtë proçes është përfshirë veprimi i prerjes (tagliare; schneiden), i cili në kohët primitive bëhej me gur, pra lëkura e kafshës së vrarë pritej me gurë; mijra vjet më pas do ketë hyrë dhe veprimi i qepjes (me qep; cucire (kuçire); nähen) apo ngjitjes (me ngjit; attaccare; kleben), ndaj kjo morfemë/ fjalë do të kalonte si për të prerën, si për fillin (peri-n; il filo; der Faden), si për atë që rrinte bukur në trup, si për atë që dukej e bukur.
Patjetër kjo/këto tone/morfema/fjalë, per, pre, prera, peri, etj. të përafërta, duhet të gjinden edhe në gjuhë të tjera në kuptimet që sapo pamë. Në Fjalorin etimollogjik të Çabejt, tek shkronja „p“, nuk gjejmë asnjë prej fjalëve që sapo kaluam. Siç e dimë, gjuhëtari i njohur shqiptar nuk arriti ta mbaronte fjalorin e tij etimollogjik. Megjithatë, në punime të veçanta të mëpasme, ne do merremi pareshtmërisht me këto e fjalë të tjera. Në indishte kemi sot fjalën prena me kuptimin adhuroj, duket e mbështetur kjo tek pro + na (pro nesh, si ne; pro noi, come noi).

__________________
Kush i ben qejfin vetes, eshte
budall!

Denonco kėtė mesazh tek moderatorėt | IP: e regjistruar

Regjistruar: 08/05/2010
Vendbanimi: Gjermani
Mesazhe: 871

(vazhdim: )
36 pćka pjek fait de cuire (të pjekurit)

Nr.36 pćka = pjek (me pjek; ≈cuocere; ≈backen) mendojmë se ësht një nga ato fjalë që mund ta kategorizojmë si hyrje nga „shqipja“ në sanskritishte, ndonëse kjo fjalë ësht në vetvete më e vjetër se gjuha (e njohur, e kuptueshme sot) shqipe. Dhe nëse duhet apo mund ti bëjmë nder shqipes tonë, këtë mund ta bëjmë vetëm nëpërmjet një zbërthimi fjalësh.
Në këtë rast duket se kemi pë ek, pë ik, që është për heqjen (per togliere; zum wegnehmen), apo dhe për ikjen (per andare; für weggehen), ku në kohë të lashta koncepti i heqjes dhe ikjes (largimit) ishin gati të njëjtë, më saktë, shpreheshin me të njëjtën fjalë, sepse s‘ kishin ndonjë ndryshim të madh, siç ndodhi më vonë me zhvillimin e raporteve jetsore; -ndonëse duhet thënë, edhe sot këto koncepte nuk qëndrojnë larg njëri-tjetrit.
Edhe folja tjetër (para)shqipe dhe po aq shqipe, (vetkuptohet: më e vjetër se shqipja e kuptuar sot), folja ec (andare, va; gehen, geh) nuk ka si të jetë larg tonit ek, çfar na çon në mendimin se këtë fjalë duhet ta gjejmë edhe në gjuhë të tjera me këtë kuptim; dhe vërtet, ne e kemi gjetur këtë fjalë (ec, eç) me kuptimin e ecjes, largimit edhe në një dialekt të vjetër fshatar sllovak, (-sipas përkthimeve që unë marr nga të njohur dhe kolegë pune, të nacionaliteteve nga më të ndryshme).
Pra në këtë rast kemi 1. eq, heq, 2. ek, ik, 3. ec, eç, eq (1. togliere, 2. allontanarsi, 3. andare, passare; 1. wegnehmen, 2. weggehen, 3. gehen). Të gjitha këto veprime (si dhe koncepte) vërtet nuk janë larg nga njëri-tjetri, si të tillë ato paraqiten në një gjuhë të evoluar ngadalsisht –si shqipja– nën tone (fjalë) gati të njëllojta, -detyrimisht. Ndërsa në gjuhë që janë më shpejt të evoluara, -si italishtja dhe gjermanishtja-, këto veprime (si dhe koncepte) prezantohen nën tone (fjalë) më të gjata dhe më të ndryshme nga njëra-tjetra, -vetvetiu.
Tani, duke u kthyer tek koncepti ynë: pjek = peka (sans.), mund të themi kollaj fare se kjo fjalë ka evoluar nga fjalët (dhe konceptet) e mësipërme, ku gjithnjë diçka e pjekur, shkëputej kollaj nga pjesa tjetër, kështu p.sh. një frut, një bimë, një copë mishi e pjekur, etj. Ndaj dhe ky njeri i lashtë, (patjetër me pak përqindje shqiptari të sotëm dhe më shumë përqindje europiani të sotëm), na ka lënë neve sot një provë të bukur të evolimit të gjuhës brenda „vetvetes“. Vetëm nëpërmjet një pune të tillë zbërthyese fjalësh, ne nderojmë gjuhën tonë shqipe.
(E futëm në thonjza vetvetes, sepse çdo gjuhë sot, edhe kjo shqipe e evoluar më ngadalë, ruajnë vetëm pak gjurmë nga kohët primitive, çfar ësht normale, pasi jeta e atyre kohrave të lashta ishte shumë më e varfër dhe me më pak veprime dhe koncepte nga jeta e sotme. Kaq gjë e mëson(te) çdo kush në shkollë (në kohën time).)

__________________
Kush i ben qejfin vetes, eshte
budall!

Modifikuar nga robert datė 15/03/2015 ora 19:31

Denonco kėtė mesazh tek moderatorėt | IP: e regjistruar

Regjistruar: 08/05/2010
Vendbanimi: Gjermani
Mesazhe: 871

Po e mbyll me nja dy pjese te vogla.

Edhe në fjalën tjetër myster (f.69) të zbërthyer nga Petro, my+ster, me + shtir (con+ ≈mettere dentro; mit+ stecken, mit+ hineinstecken) kemi stërgjatje të pamotivuara, sepse edhe me „shqipen“ e tij shumë kollaj kemi zbërthimin (paksa metafizik) mas ter (mbas erësirës).
...
Në disa shembuj të mëposhtëm (f.116) nga gjermanishtja, të zbërthyeshëm me shqipen, -sipas Petros-, mendoj se disa janë të diskutueshëm.
Kështu p.sh. Dämmerung (demerung) =errësirë, ndahet sipas tij me shqipen: damun+ar. Pra ari, (drita -në kuptimin kulturor-fetar të kohës), ndahet më dysh. Këtu unë do thoja se kjo lloj etimollogjie nuk merr parasysh kohën e formimit të një fjale. Kështu, kur njeriu i lashtë po nxirrte konceptin e errësirës (oscurita; Dunkelheit), -biles kjo Dämerung ka kuptimin e errësirës së lehtë, (muzg; crepusculo; Dämmerung)-, një koncept ky i lindur edhe shumë më vonë nga ai i errësirës, këtë kohë ai kishte shumë e shumë fjalë të evoluara. Duke patur parasysh se para 10 mijë vjetësh nuk kishim kaq shumë kombe në Europë, por filizat e parë shoqërorë, të lidhur akoma gjuhësisht-dialektikisht, ky njeri kishte fjalën dimën, dimër (inverno; Winter), prej të cilës mund të ketë formuar konceptin e muzgut (demerung). Pra, ky koncept dhe fjala përgjigjëse (muzg, krepuskulo, demerung) janë shumë më të vona në krahasim me ndarjen (dividere; teilen), dhe shumë më të hershme nga shoqëria fetare e dritë=arit. Pra demerungu nuk mund të jetë bazuar tek ndarja dhe as tek ari (d’oro; das Gold), por ka mundësi të jetë bazuar tek fjala e stinës së dimrit, stinë këto të cilat njeriu i ka njohur këtë kohë dhe i ka nomizuar (emëruar) me fjalët përkatëse.

__________________
Kush i ben qejfin vetes, eshte
budall!

Denonco kėtė mesazh tek moderatorėt | IP: e regjistruar