Forumi Horizont Forumi Horizont > Shkenca > Fizikė dhe Astronomi > Entropia
  Tema e mėparshme   Tema Tjetėr
Autori
Titulli Hap njė temė tė re    Pėrgjigju brenda kėsaj teme
robert
Veteran ne forum

Regjistruar: 08/05/2010
Vendbanimi: Gjermani
Mesazhe: 871

Entropia

Ndonese forumi duket ne prag te nekrologjise se tij, une po hap nje teme te re, meqe kjo teme nuk ndodhet ketu. neper forume te tjera ka shume material mbi entropine, disa prej tyre une i kam lexuar, sepse me duhej te orientohesha per nje punim timin, qe besoj e mbaroj tani per pak jave.
Ndonese tingellon paksa jo-normale, ndoshta skicofrenike, e pakuptueshme, une sqaroj thjesht e qarte, se une sjell dicka te re ne lidhje me entropine. Te gjithe pjesen mbi entripine, po e hedh ketu, ndonese libri im mund te dale pas nja dy muajsh. Cdo kush mund ta kritikoje, mund ta korigjoje, mund ta hedhe poshte pa argumentuar, gjithsejcili njeri eshte i lire te jape mendimin e tij. Debati e nxit me shume zbulimin e realitetit dhe nxjerrjen e te vertetave te natyres.
Stili im i shkrimit esht paksa larg atyre akademike, kjo me vetedije dhe si nje vule imja personale. Kjo dallohet ne fillim me shume. Nese dike e shqeteson kjo, mund ta lere shkrimin pa lexuar, apo te lexoje 20 reshta me poshte.

... Për ta kuptuar më shumë natyrën, konceptet e sistemeve të hapur dhe të mbyllur të natyrës, njëkohësisht duke qëndruar tek fizika metafizike e mbetur në mes të rrugës, -ashtu siç deri diku edhe formula e Pitagorës, që nuk ka bërë 100% vend në shkencë-, ne do të kalojmë tek një problem paksa i vështirë fizikal, tek ai që quhet entropi e të cilin do t’ia sqarojmë lexuesit shumë më mirë nga botimet e deritanishme.
Më parë duhet ti përsërisim lexuesit pak nga mësimet e shkollës, të rifreskuara këto nga artikujt e shumtë në internet. (Këtu duhet sqaruar, se artikujt në gjuhën shqipe janë mjaft të varfër, biles aq të thjeshtë, sa e keqkuptojnë konceptin e entropisë. Ndërsa artikujt në gjuhën gjermane janë jo vetëm më të shumtë në këtë temë, por ke mundësi të gjesh të vërtetën dhe saktësinë e këtij koncepti.) Në shqip kemi mbi entropinë vetëm nja dy-tre libra, (dy prej të cilëve unë i kam), nga të cilët më informacion-dhënës është „Entropia“ e Rexhep Mejdanit, (me nr. vendi në bibl. komb. S159-70V). Pra unë jam bazuar në këtë libër, në artikujt e Vikipedia shqip mbi termodinamikën, ato gjermanisht mbi entropinë dhe termodinamikën, një artikull gjermanisht i gazetarit fizikant, Sven Titz, artikuj të një studjuesi me emer Sigfried Hagl, si dhe disa artikuj të tjerë më me pak rëndësi. Pra, nga gjithë këto artikuj unë e kam mjaft të qartë këtë koncept (entropinë), e kuptoj ku qëndron gabimi i ngatërrimit të këtij koncepti nga shumica e njerëzve që japin të shpjegojnë mbi ‘të, dhe kam mundësi me një lehtësi të tillë ta krahasoj këtë koncept (dhe fenomen) edhe me koncepte dhe fenomene të tjera në natyrë dhe shoqëri. Ndaj më poshtë lexuesi do të gjej shpjegimin më të thjeshtë e më të kuptueshëm deri tani në gjuhën shqipe.
Me zhvillimin teknollogjik në shekullin e 19, zhvillim i cili –nga nevojat e njeriut– i paraprinte shpesh zbulimit të ligjeve të natyrës që vepronin pas maqinerive të ndryshme, shkencarët nisën ti studjonin ato maqina, gjithashtu nisën ti zbulonin ato ligjësi të caktuara që mundësonin punën e tyre.
Ata dinin qysh nga lashtësia një idč mbi përjetësinë (?) e Universit. Kështu materia –sipas këtyre dijeve të ardhura nga antikiteti– ishte e dhënë njëherë e mirë e nuk zhdukej, por vetëm transformohej. Këta, duke parë maqinat e reja të avullit, pra ato maqina që shfrytëzonin djegien e qymyrit për të dhënë nxehtësi dhe punë, se si energjia e përfituar shkaktohej nga energjia e një trupi tjetër, në këtë rast qymyrit të gurit, dhe kjo energji na jepte nxehtësi, e cila nga ana e saj kthehej në lëvizje mekanike, (pistoni lëvizës që bënte të mundur lëvizjen e bjellës dhe gjithë manivelës, duke dhënë kështu një lëvizje rrotulluese, kjo e fundit bënte të mundur uljen poshtë në minierë dhe ngritjen lart të mineraleve dhe minatorve, (më vonë ecjen e një treni), nga gjithë kjo punë e krijuar ata u kthyen edhe një herë tek ideja e lashtësisë mbi perpetuum mobile (lëvizjen e përjetshme), duke kuptuar se lëvizja krijohej nga një shtytje e caktuar (termike, mekanike, kimike, etj.). Me mbarimin e kësaj shtyse fillestare, pra kësaj energjie të qymyrgurit, puna mbaronte gjithashtu. Duke bërë krahasimin e kësaj pune me atë në Univers, u përsërit me fjalë të tjera kjo perpetuum mobile, duke përcaktuar se energjia as lind nga hiçi e as zhduket në hiç, ajo vetëm transformohet (Mayer). Transformimin e përhershëm të energjisë dhe materies e kemi turbullt qysh nga lashtësia. Ndaj duket se këtu në këtë ligj të parë të termodinamikës nuk kemi ndonjë gjë të re, ndonëse mund të pretendohet se jemi shkëputur nga perpentum mobile, gjë që nuk është e vërtetë. Pa u ngatërruar në termat e ndryshëm, si forca, energjia, materia, puna, ne kemi në ligjin e parë të termodinamikës thjesht moszhdukjen e materies dhe energjisë, por vetëm transformimin e saj. Çdo punë e shtuar na jep një punë tjetër të caktuar ekuivalente me të parën. Çdo energji e shtuar diku, na jep një energji të zbrazur diku më tej, çdo forc e shkaktuar diku, na jep një forcë tjetër të zbrazur më tej, çdo materie e shtuar diku, na jep një materie të shtuar aty, çdo tranformim i kujdo prej tyre na jep ekuivalentin e vet.
Pra, po ta shohim me kujdes, jemi jo larg asaj prove arkimediane me masën e ujit të zhvendosur kur fusim në ujë një masë trupi tjetër, nuk jemi larg atyre eksperimenteve kimike të Lauvazhjesë, të cilat na tregojnë mos zhdukjen e elementëve kimikë gjatë një eksperimenti të caktuar por vetëm transformim të tyre, (p.sh. uji avullon në ajër e pastaj pas distilimit kthehet po në ujë dhe një sasi të caktuar kripërash), nuk jemi larg atij ligji të tretë të Njutonit, që çdo forcë ka një kundërforcë të barabartë. Mirpo këto ligje kaq skematikë, nuk gjejnë një zbatim 100% në natyrë, dhe këtë e shohim –midis të tjerash– edhe në moskthimin mbrapsh të shumë fenomeneve. Pra, vërtet një punë apo materie e caktuar na jep një punë dhe materie tjetër të caktuar ekuivalente. Por kjo punë apo materie tjetër nuk mund të kthehet më mbrapsh, për të na dhënë edhe një herë ekuivalentin e saj të parë. Pra, në formulimet e ndryshme, bie fjala këtë të transformimit të materies dhe energjisë, neve na duhet të marrim parasysh kohën e një proçesi të caktuar. Duke marrë parasysh këtë parametër, ne marrim parasysh edhe krahun e lëvizjes së një materiali të caktuar, pra edhe çdo transformimi të caktuar, pasi çdo gjë në Universin tonë është në transformim të caktuar, natyror apo artificial, (nëpërmjet ndërhyrjes tonë si njeri). (Më vonë do kuptojmë se edhe konceptet e këtushme natyror dhe artificial janë një dhe të unifikuar.)
Kështu ne kuptojmë se proçeset mund të zhvillohen vetëm në njërin krah. Rrushi mund të bëhet raki, por rakia nuk mund të bëhet rrush. E shumta, rakia mund të kthehet sërish në një lëng të caktuar pa alkol dhe një pjesë alkol, por më tej ajo nuk mund të shkojë. Apo qymyri mund të digjet e të na jap një punë të caktuar mekanike, por kjo punë e caktuar mekanike nuk mund ta krijojë qymyrin. E shumta, kjo punë e caktuar mund ta marri hirin e qymyrit dhe ta pregatisë si material të fortë, pastaj nën ndikimin e një pune dhe materiali tjetër të caktuar, ta kthejë në një formë të re qymyri, por në këtë rast ka harxhuar sërish një punë të re, një materie të re dhe energji të re, që në gjuhën popullore quhet: do grisë jorganët e rinj për të bërë jastekë, apo do prish shtëpinë për të bërë thuprat e oborrit. Asnjë njeri nuk do të bëjë një punë më të madhe për të përfituar një punë më të vogël. Pra, krahu i një proçesi të caktuar ka rëndësi në natyrë. Kjo gjë u vërejt në shekullin e 19 nga disa studjues, ndaj doli ajo që u quajt ligji i dytë i termodinamikës, i cili shprehet në shumë forma, por dy më kryesorët janë: puna mund të kthehet në një nxehtësi të caktuar, por kjo nxehtësi e caktuar nuk mund të kthehet në punën e caktuar që e shkaktoi; (Kelvin+Planku), e shumta mund të kthehet në një pjesë të caktuar të asaj pune shkatare të saj. Apo: nxehtësia mund të kalojë nga trupi me temperaturë më të lartë tek ai me temperaturë më të vogël, por jo në krahun e kundërt, (Rudolf Klauz=Rudolf Clausius).
A nuk e shohim ne këtë përditë edhe në natyrë!? Po! Erërat e ngrohta shkojnë aty ku ka temperatura më të ulta. Ky ndryshim temperaturash sjell erërat e ndryshme, gjë që e mësonim në Dituri Natyre qysh në klasë të katërt.
Tani, shkëputemi për një moment nga natyra (e hapur) dhe qëndrojmë tek ato maqina mekanike-termike të shek. të 18 dhe 19, që detyruan të futet në shkencë ky koncept, entropi-a. Të nisur nga ligji universal i moskrijimit dhe moszhdukjes së materies, por vetëm transformimit të saj, me ‘të edhe të ener-gjisë së saj, i binte që energjia termike e maqinave të kthehej krejtësisht në energji mekanike, gjë që nuk ndodhte, pasi shpesh këto maqina shpërthenin nga pamundësia e shfrytëzi-mit 100% të kësaj energjie termike në kthimin në energji mekanike. Kjo bëri që shkencarët të vrisnin mëndjen, jo vetëm për shkaqet teknike, por edhe ato që duhet të përbënin ligjësi në natyrë. Pra, përse natyra nuk e pranonte transformi-min 100% të energjisë? Përmisimet teknike u gjetën, u përdo-rën ftohës ose çlirues gazesh, pra nxehtësie/energjie, një rrugë teknike kjo që bëri të mundur vazhdimin e punës së makinave.
Kështu një pjesë e energjisë termike kthehej në energji meka-nike dhe një pjesë shkonte kot në hapsirë, pra i kthehej mëmës natyrë. Me terminollogji fetare do thuhej: në çdo transformim paguhet taksa e Zotit. Në shpjegimet e shumta mbi entropinë na flitet se puna mekanike mund të kthehet gati tërësisht në nxehtësi, pra në energji termike. Në këto raste nuk kemi kurrfarë difektesh. Natyra e lejon këtë transformim. Ndaj dhe pranohet nga ne njerzit, që kjo punë mekanike (e llogaritur në njësinë e xhaulit, pra atë të energjisë), kthehet gati 100% në energji termike, (ndonse në realitet ne nuk kemi maqina që të harxhojnë një forcë të caktuar mekanike për të marrë energji termike, pasi kjo kërkon harxhim kolosal forcash, që do të thoshte të punonin dhjetë vetë për tu ngrohur një njeri). Ndaj dhe nuk merret ky transformim në lidhje me entropin, sepse përdorimi permanent i fuqisë mekanike e konsideron sistemin të hapur. Një sistem të mbyllur na jep përdorimi i energjisë së akumuluar të natyrës, p.sh. qymyrguri, i cili gjatë djegies transformohet në energji kinetike, duke na dhënë nxehtësi, apo ndryshe: energji termike. Nëse këtë nxehtësi (energji termike) ne e përdorim -bie fjala- për ngrohje banesash, për ngrohje uji, etj., ky sistem quhet i hapur, ndaj dhe nuk ka nevojë për ftohës, për çarje, për lidhje me jashtë, sepse kjo nxehtësi e fituar del sëfundi vetë jashtë për një qëllim të caktuar. Mirpo, nëse ne nuk e përdorim direkt këtë energji termike, pra nuk e lemë të dalë, por e izolojmë po në maqinë, për të marrë –bie fjala– një shtytje pistoni që lëviz sistemin bjellë-manivel dhe më tej një rrip transmesioni, i cili ngre dhe ul ashensorin në miniera, apo shtyn një makinë përpara, etj. punë të caktuara mekanike, në këtë rast ne vemë re se jo e gjithë energjia termike shfrytëzohet në energji mekanike, por vetëm një pjesë e saj. Përndryshe do kemi atë shpërthim maqine, për të cilin folëm, e i cili ndodhte në fillimet e teknikës shpesh. Pikërisht në këtë proçes pune u kuptua se energjia termike ka vetëm një krah. Ajo lëviz nga trupat më të nxehtë në trupat më të ftohtë.
Pra, kjo nxehtësi, duke lëvizur në këtë drejtim, (çfarë empiri-kisht e dinte dhe njeriu shpellave; po ashtu dhe babai termodi-namikës, Karnoti), dha atë që u quajt ligji i dytë i termodina-mikës, i përkufizuar në shumë forma. Pikërisht në këtë proçes termik, të kalimit të nxehtësisë nga temperaturat më të mëdha tek ato më të vogla, si dhe nga vërejtja e moskthimit të energjisë termike tërësisht në energji mekanike, Klauzeni, duke e parakuptuar këtë sistem si një sistem të mbyllur, përdori një term të ri, entropinë, të cilin ai e shpjegon kështu:
„Kërkojm për S (entropinë) një emër karakteristik, kështu mundemi –njëlloj si tek madhësia U (energjia e brendëshme) që kemi thënë: ajo është pjesa e ngrohtësisë dhe pjesa e punës së trupit– tek madhësia S të themi, ajo është pjesa e transformueshme e trupit. Ngaqë unë mendoj se është më mirë që emra të tillë për shkencëtarët janë më të rëndësishëm po të merren nga gjuhët e vjetra, në mënyrë që ato të mund të përdoren pandryshime në të gjitha gjuhët e reja, kështu mendoj që madhësia S të marri emrin nga gjuha greke, tropae, transformi, të quhet entropia e trupit. Këtë fjalë vetëdijshëm ia kam krijuar afërsisht të njëjtë fjalës energji, nga shkaku sepse të dyja madhësitë, të cilat do të quhen nëpërmjet kësaj fjale, janë në kuptimet e tyre fizikale kushurira të njëra-tjetrës, saqë njëfarë lloj-barazie duket se i përshtatet emërtimit.“ *-Nga www.madeasy.de/entropie
Dhe vërtet, në çdo shpjegim interneti do të shohim shpjegime të njëjta mbi përdorimin e kësaj fjale greke nga Klauzeni. Kjo fjalë u morr prej tij nga greqishtja e vjetër, që është ή τροπή (en tropi), e kuptuar nga ai si transformim i përmbajtjes (së caktuar), ndryshe: transformim i pjesës (së caktuar), që e shpreh fjala gjermanishte: Verwandlungsinhalt. Ama, -nisur nga Vikipedia mbi kuptimin e kësaj fjale të greqishtes së vjetër-, kemi έν, en, an, in, (në) + τροπή, tropē, Wendung (kthim, ndrrim), pra shqip: në ndrrim, në ndryshim. Ne po i pranojmë këto dy terma (ndryshim, transformim) si të njëjtë.
Para se të ecim më tej, e të merremi pak më hollësisht me kuptimin e Klauzenit për entropinë, ne po tregojmë atë kuptim etimollogjik të kësaj fjale, pa u ngatërruar me fizikën dhe termodinamikën. Pra, po dalim për një moment nga shkencat natyrore ku jemi, dhe po hymë në gjuhësi dhe histori.
Duket ashiqari dhe jam i sigurtë, se kjo fjalë do të ketë rrjedhur nga dy fjalë, të cilat gjinden me po të njëjtat kuptime në shumë gjuhë të sotme europiane, dhe pikërisht: en tropi, që kanë kuptimin: hyn trupi (entra il corpo; hineingeht der Körper).
Aty ku njeriu i lashtë vinte re ndërhyrjen e një trupi të caktuar, aty ai shihte edhe një gjëndje të re, aty ai shihte një transformim. P.sh., futja e një pyke diku, bënte të kishim një mosrrëshqitje të një trupi tjetër. Hyrja e një myku të caktuar në qumësht, bënte të kishim kos. Hyrja e organit gjenital mashkullor tek seksi femër bënte të kishim një transformim të femrës, e biles një krijesë të re pas 9 muajsh. Futja e një solucioni në ujë bënte të kishim një përbërje tjetër të lëngshme. Rastet janë me mijra. Pra, hyrja e një trupi diku, sillte një tra-nsformim të caktuar. Ky transformim u formua si koncept i ri nga një veprim i caktuar fizik, siç është hyrja e një trupi tek një tjetër, hyrja e një lënde tek një tjetër, hyrja e shiut në tokë, e sa e sa raste, kështu me radhë, me të gjithë materiet e trupat.
Në greqishten e vjetër, mjaft e ngjashme kjo me shqipen e sotme, duhet të ketë ekzistuar kjo fjalë, (entrope), në kuptimin e ndryshimit; biles edhe kjo fjalë e sotme shqipe (ndryshim, e ndron) duhet të ketë të bëjë me entrope-n. Por këtu nuk po zgjatemi me etimollogji. Çfarë mund të shtojmë është që fjala tranformim, si e prejardhjes latine, gjithashtu ka ngjashmëri me dy të mësipërmet.
Nëpër internetin shqiptar kam parë një shpjegim mjaft banal mbi etimollogjinë e kësaj fjale, duke e lidhur me „e ropi“. Kjo vjen nga mania për ta bërë gjithshka shqiptare.
Tani vazhdojmë tek Klauzeni, duke u ndalur pak tek ky, për të kuptuar entropinë, me këtë edhe ligjësitë e natyrës, e me ‘to së fundi edhe kuptimin e këndvështrimit metafizik dhe dialektik të fenomeneve të natyrës.
E para e punës, kur Klauzeni flert për entropinë, ai kupton sisteme të mbyllura. Ai thotë tekstualisht: në një sistem të mbyllur, nëse nuk hyn energji nga jashtë, aty entropia do të rritet dhe asnjëherë do të zvoglohet. Pra, ato maqinat e avullit të fillimit të shekullit 19, të cilat i gjeti Klauzeni, e të cilat ishin konstruktuar në mënyrë të tillë, që energjinë termike ta kthenin në energji mekanike, jo vetëm harxhonin „kot“ një pjesë të energjisë, duke ftohur kondestatorët e kazanit të avullit, por pikërisht nëpërmjet kësaj humbje energjie për ftohje ato mundnin të kthenin energjinë termike në energji mekanike. Pa futje të re energjie nga jashtë, -sipas Klauzenit-, pak nga pak temperatura do të bëhet njëlloj në të gjithë sistemin, pra të dy cilësitë e sistemit të mbyllur, -ai me temperaturë më të lartë dhe ai me temperaturë më të vogël-, do të barazohen, kështu nuk do të kemi kalim (rrjedhje) energjie, pra sistemi vdes. Ndërsa duke futur gjithnjë energji nga jashtë, kemi rënie entropie, pra vazhdim të rrjedhjes së energjisë termike në atë mekanike, ku një pjesë e saj përdoret për ftofjen e gjithë sistemit. Puna e dobishme e përfituar nga energjia e brendshme e sistemit është më e vogël nga ajo energji fillestare e brendëshme.
Të njëjtën gjë ne e shohim edhe në termoçentralet elektrikë, që punojnë me qymyrguri, kudo oxhakët e lartë të tyre janë ato sisteme ku një pjesë e energjisë shkon për „dhjam qeni“, në të kundërt, këto maqina apo çentrale do të plasnin.
Pra, Klauzeni kupton me entropi këtë ndryshim gjëndje të sistemit të mbyllur ku digjet qymyrguri, dhe asgjë më shumë. Me futjen e herpashershme të qymyrgurit nga jashtë dhe atë harxhim „koti“ të energjisë (ftofja pra), entropia ruhet stabil. Kjo qe historia famshme e entropisë, e cila ka ca bishta prapa.
Para se ti shohim edhe bishtat e saj, a nuk duhet të kemi guximin të bëjmë pyetjen: A ka nevojë shkenca e natyrës për këtë koncept, i cili nuk përbën as një konstante të caktuar, e as një njësi fizike të caktuar, por thjesht tregon një ndryshim të caktuar gjendje të energjisë në një sistem të mbyllur?
Siç kemi mësuar, për të parë vërtetësinë e një formule, një ideje, një teorije, marrim në analizë të kundërtën e saj. Pra, në këtë rast ne themi se entropia e nje trupi bie me mosndërhyrjen e një trupi (apo energjie) nga jashtë. Pra, supozojmë të kundërtën e asaj që thotë vetë Klauzeni.
A është e mundur kjo? Ne dimë se kjo entropi është thjesht një ndryshim (transformim) materie (dhe energjie) e caktuar, por në njërin krah. Pra vetë kjo entropi është ndryshimi + krahu (drejtimi). Kaq! Sipas Klauzenit, në këtë sistem të mbyllur, ku energjia termike nuk merr shtysë nga jashtë, entropia do të na rritet. Ndërsa e kundërta: entropia në këtë rast do të na ulet. Mirpo, po sipas Klauzenit, entropia nuk mund të bjeri asnjëherë. Pasi ajo është tregues i asaj çfarë ka ndodhur deri tani. Dje entropia mund të ishte më e vogël nga sot, dhe nesër mund të jetë më e madhe nga sot. Por jo e kundërta. Pra, në këtë sistem të mbyllur, pa hyrje energjie nga jashtë, ky ndryshim i një krahu (entropia) ka vetëm tendencë të ngrihet. Pra, mundësia e uljes nuk ekziston. Ky eleminim i kundërtisë përjashton vetvetiu kushtin klauzian të ngritjes së entropisë gjatë mosndërhyrjes së sasisë së energjisë së re në sistem. Vetë ky sistem përjashton vetveten. Pra, Klauzeni ka përjashtuar vetveten me kushtin që ai ka vënë, rritjen e entropisë gjatë mos-hyrjes së një energjie të re në sistem.
Le ta marrim këtë kusht si një gabim shtypi dhe të themi të kundërtën e tij, atë që entropia bie me mos-hyrjen e një sasie energjie të re në sistem. Dhe e kundërta e kësaj është: me hyrjen e një sasie të re në sistem, kemi rritje të entropisë, -kjo i përgjigjet edhe kuptimit etimollogjik që sollëm. Pra themi të kundërtën e Klauzenit për një moment.
Në këtë rast duket sikur gjithshka ka një rrjedhim të mëtejshëm llogjik. Hyrja e një sasie të re bën që sistemi të vazhdojë punën, në këtë rast entropia rritet. Ajo rritet deri në atë masë sa e lejon sistemi. Sistemi i kazanit me avull i kohës së Klauzenit, (apo i kohës së sotme: ai i një çentrali atomik), lejon rritjen e temperaturës deri në një farë pike të caktuar, me këtë rritje temperature rritet edhe entropia; duke vajtur kjo temperaturë deri tek pika e caktuar, sistemet e sigurimit nisin funksionin e tyre, hapen valvulat e ftohjes, ato të nxjerrjes së nxehtësisë, etj.. Pra në këtë rast entropia e rritur nis e zbrazet. Ajo nis e bie. Në këtë rast entropia është variabël, e lëvizshme në të dy krahët; (nuk thamë e ndryshueshme, pasi sipas Klauzenit vetë kjo entropi është ndryshimi në një krah i temperaturës (nxehtësisë), çfarë në këtë rast do të bënim tautologji dhe do ta ç’orientonim lexuesin). Kjo entropi pra, është variabël (e lëvizshme, rritet-ulet dhe e kundërta) në varësi të energjisë hyrëse nga jashtë. Pra, në një sistem të hapur, kjo entropi është variabël. Por nëse ne nuk fusim energji nga jashtë, pra e mbyllim sistemin, çfarë ndodh? Vetvetiu entropia do të bjerë. Me të rënë temperatura në atë nivel që kërkon proçesi termik (apo çdo lloj proçesi tjetër), energjia (nxehtësia) nuk do të ketë mundësi të lëvizë, pasi kushti i saj është të shkojë nga zona me temperaturë më të lartë, në atë më të ulët. Pra, entropia shkon drejt zeros dhe jo drejt ngritjes. Drejt zeros d.t.th. që temperatura e këtij sistemi është e njëllojtë në të gjithë sipërfaqen e tij. Pra, nëse temperatura e diellit do të jetë –bie fjala– 10 mijë gradë në qëndër dhe 10 gradë në sispërfaqe të tij, ai diell pushon së punuari. Ky sistem që prezantuam në kundërshtim me thënien e vetë Klauzenit, se entropia rritet kur në sistemin e mbyllur nuk hyn më energji nga jashtë, ka një funksion llogjik. Dhe pikërisht kështu edhe është kuptuar deri më sot nga shumë e shumë njerëz të shkencës në botë, pra është kuptuar në kundërshtim me atë që ka thënë Klauzeni (!).
Ndaj unë do thoja, se sistemi klauezian ka vetëm këtë të metë, -kushtin e rritjes së entropisë gjatë mos-ndërhyrjes së një energjie nga jashtë-, gjë që të gjithë shpjegimet e mëvona e kanë shmangur si pa dashur, si pa e vënë re, apo duke bërë sofizma dhe silogjizma të mëtejshme, që e kanë ngatërruar këtë koncept edhe më shumë. Ndaj, entropinë mund ta kuptojmë mjaft mirë vetëm duke hequr krejtësisht kushtin klauezian të entropisë, atë të rritjes . Po ta zëvëndësojmë këtë fjalë, rritje me zbritje, ne kemi kuptuar mjaft qartë entropinë.
Pra, pyetja që ngritëm më lart, nëse ka kuptim koncepti mbi entropinë sipas kuptimit Klauzeian, do ti përgjigjeshim me: JO. Ai sistem është i dështuar qysh në klauzolën e tij klauzeiane (çfarë rastësie!), atë të rritjes së entropisë në një sistem të mbyllur termik, gjatë mos-ndërhyrjes së një energjie të re nga jashtë. Ky sistem shkon drejt vdekjes, ndaj, (nëse me entropi kuptojmë ndryshimin e temperaturës në njërin krah, atëhere) kjo entropi nuk ka si të rritet, por do të ulet. Çdo ndryshim i mëtejshëm do të shkojë drejt shuarjes, drejt vdekjes. Ndaj nuk mund të flitet për rritije të entropisë, ashtu siç nuk mund të flitet për çfardo lloj rritjeje. Edhe nëse themi se kemi rritje të vdekjes, kjo shprehje nuk ka si të shkojë llogjikisht, pasi pika e vdekjes parakupton arritjen e një qetësie të lëndës dhe çdo elementi; pra koncepti vdekje e eleminon vetevetiu konceptin rritje. Edhe nëse flasim për shuarje të lëvizjes molekulare, edhe në këtë rast nuk kemi ku ta përdorim konceptin e rritjes. Ndaj unë nuk mund ta kuptoj, se si mund të përdoret akoma sot nga një armatë e tërë shkencarësh klauzola e Klauzenit mbi rritjen e entropisë!
Por, sapo ne ta kthejmë të gjithë formulimin e Klauzenit me kokë poshtë, do të kuptojmë se ne e kemi kthyer atë me kokë lart, pra në pozicionin e duhur, çfarë d.t.th. se ndryshimi i gjëndjes së një materie dhe energjie në një sistem të caktuar është propocional me hyrjen ose jo në ‘të të një sasie tjetër materie dhe energjie nga jashtë.
Ky formulim edhe nuk bie në kundërshtim me ligjin e parë të termodinamikës, atë që materia dhe energjia as nuk krijohen dhe as nuk shuhen, ato vetëm transformohen.
Por në lidhje me ligjin e parë, ne do ta shohim edhe pak më poshtë ligjin e dytë të termodinamikës, kalimin e energjisë nga gjëndjet më kualitative në ato më pak kualitative, biles edhe në lidhje me Kozmosin.

Tani le të shohim edhe disa „bishta“ të tjerë të entropisë klauzeiane, për të kuptuar çoroditjen që ajo ka sjellë në shkencë, si dhe ta kemi akoma më të qartë ç’është entropia.

Disa dekada pas Klauzenit, duke u marrë me fizikën molekulare, (shkencë e re kjo në fund shek. 19), duke qëndruar po tek sistemet e mbyllur, një tjetër shkencar, Ludvig Boltcman (Boltzmann) e përkufizoi entropin si një gjëndje e caktuar molekulare, më saktë, si mundësia (apo pamundësia) e rikthimit të një pozicioni të caktuar molekular. Kështu sipas Bolcmanit, në këtë sistem të mbyllur termik, me moshyrjen e mëtejshme të energjisë, mundësia e pozicionimit molekular si në momentet e mëparshme ulet. Pra, këto molekula të brendëshme kanë –me kalimin e kohës– gjithnjë e më pak mundësi të zenë atë pozicion që kishin pak më parë. Kjo ulje e mundësisë për të gjetur një pozicion të mëparmë, do të thotë sipas Bolcmanit: rritje e entropisë.
Menjëherë sapo hyn një energji e re nga jashtë në këtë sistem të mbyllur, entropia nuk rritet –sipas Bolcmanit, pra ajo është stabile, çfar d.t.th. se ne mund të përcaktojmë më qartë pozicionin molekular të momentit.
E gjithë kjo është në fakt e vërtetë. Me futjen e një sasie energjie të caktuar në një sistem, ne e kontrollojmë edhe më mirë këtë sistem; pra i dimë proçeset që ndodhin. Përcaktojmë (pak a shumë) pozicionin molekular të lëndës. Entropia në këtë rast nuk rritet.
Vetvetiu që ky përcaktim ka çuar në një kuptim të entropisë bolcmane, duke u identifikuar ajo me ç’organizimin. Në fakt, edhe këtu, -duke qëndruar në një sistem të mbyllur-, kur nuk kemi hyrje të re energjie në sistem, ne kemi në momentet e para një papërcaktueshmëri të gjëndjes molekulare. Edhe më pas, kur temperatura njehësohet në të gjithë sistemin e mbyllur, molekulat vazhdojnë e lëvizin në mënyrën e tyre kaotike. Por këtu duhet patur parasysh diçka, -mendoj unë. Çdo sistem i mbyllur, nuk mund të konsiderohet praktikisht i mbyllur, sepse faqet e enës komunikojnë me hapsira të tjera, të cilat janë të temperaturave të ndryshme. Kështu, molekulat në atë sistem të mbyllur do të lëvizin po sipas ligjit të dytë të termodinamikës, pra do të shkojnë nga zona me temperaturë më të madhe në atë më të vogël.
Ah, nëse edhe sistemi jashtë faqeve të enës është i të njëjtës temperaturë, atëhere vetvetiu molekulat brenda enës do të nisin të lëvizin më pak të varura nga ligji i dytë i termodinamikës, që i detyron ato të lëvizin nga gjëndja më e ngrohtë në atë më të ftohtë; kështu ato do vazhdojnë të lëvizin ca nga inercia e ca nga ndonjë (?) shtytje e brendëshme, apo dhe nga çdo ndryshim sado i vogël temperature që mund të krijohet nga fërkimi apo përplasja e tyre. Pasi në fund të fundit fërkimi dhe përplasja e atomeve dhe molekulave shkakton nxehtësinë. Këtë e di çdo kush.
Edhe po ta transportojmë këtë sistem në Kozmos, (më poshtë do e shohim më hollësisht), duke e parakuptuar këtë si të mbyllur, i bie që njëtrajtshmërimi i temperaturës në të gjithë Kozmosin, pra shpërndarja e temperaturës njëlloj në çdo vend dhe cep të Kozmosit, të shpjeri në një lëvizje kaotike dhe të papërcaktuar të trupave materialë në ‘të. Në këtë rast, edhe sipas Bolcmanit, entropia është rritur, ajo ka shkuar në maksimum. Pozicioni i trupave qiellorë këtej e tutje nuk orientohet më sipas ligjit të dytë të termodianmikës, por në sisteme krejt të çrregullta e të papërcaktuara.
Ndaj dhe me të drejtë entropia bolcmane kuptohet si çrregullsi sistemi. Ajo ruan parimin klauezian, të rritjes së entropisë me mos-hyrjen e mëtejshme të energjisë nga jashtë, ajo nuk e përjashton ligjin e parë të termodinamikës, biles bën më mirë lidhjen e dy ligjeve të saj. 1. Materia dhe energjia ruhen, dhe 2. Entropia nuk rritet për aq kohë sa ekziston ndryshimi i temperaturave.
Këtë mund ta kuptoni edhe me një elektron apo proton të vetëm. Nëse keni parasysh qendrën Dessy në Hamburg apo atë të Cernit në Zvicër, ku nën fuqi të mëdha të fushës elektromanjetike të krijuar lëshohet një grimcë e vogël protoni. Fizikanët aty arrisin ta kontrollojnë pozicionin e grimcës pikërisht nëpërmjet kësaj energjie të jashtëme të madhe, kështu ta përplasin atë me një grimcë tjetër. Por, nëse fizikanti ul çelsin e aparaturës, duke shmangur këtë energji të madhe voltazhi që krijon atë fushë elektromagnjetike në sistemin e mbyllur, ajo grimcë e vetme protoni do të lëvizë „sipas qejfit të vet“, pra kaotisht, pra nuk do të dihet se si do të lëvizë më tej. Në këtë rast, kjo mundësi papërcaktimi e pozicionit të saj, apo kjo çrregullsi lëvizje e saj, quhet rritje e entropisë.
Natyrisht, këtu ne mund të bëjmë pyetjen filozofike: a na paraqitet neve në natyrë dhe në hapsirën kozmike kjo njëtrajtshmëri temperature? Përgjigja e kujdo vjen brenda sekondit: JO! Natyra lëviz pikërisht nëpërmjet këtij kushti: ndryshimit. E jo vetëm natyra, por edhe njeriu, edhe shoqëria.

Duke ju afruar avash-avash fundit të kapitullit mbi entropinë, do thonim se si sistemi klauezian, ashtu dhe ai bolcman, janë thjesht sisteme teorike pa ndonjë vlerë për sistemet e praktiku-eshme, pasi sisteme krejt të izoluar mund ti formojmë vetëm me imagjinatën tonë, por kurrë në realitet. Sado pak, çdo sistem praktik mbetet i hapur, pasi në një formë apo tjetër, komunikon me ambientin jashtë tij.
Natyrisht ne mund të nxjerrim konkluzione edhe për sisteme teorike. Kjo na ndihmon të kuptojmë më mirë ligjet e natyrës. Kështu edhe në këtë rast klauzian-bolcman, ne mund të themi: entropia rritet me kalimin e kohës gjatë mos-hyrjes së energjis së re. Por për këtë ne mund të japim një përkufizim më të qart nga ky i komplikuar i entropisë, e të themi: në një sistem të mbyllur termik, me mos-hyrjen e mëtejshme të energjisë nga jashtë, temperatura brenda këtij sistemi nis e njëtrajtësohet, pra ndryshimi i saj në enë bie, kështu lëvizja e atomeve dhe molekulave të lëndës së caktuar shkon drejt papërcaktueshmë-risë, që d.t.th. se na çon drejt vdekjes së sistemit. Këtu nuk qe nevoja të përdornim termin entropi. Ose në të kundërt, duhet ta konfondojmë atë me kaotizmin, me çrregullsinë, siç bëjnë sot të gjithë nxënësit dhe shkencarët në botë, pa e kuptuar se lëvizja nuk do kishte krijuar jetën nëpërmjet kaotizmit.
Ja, sa për shembull, po sjellim edhe një pasazh të sjellë me humor nga një shkencar me emër, Hajzenberg (Heisenberg) mbi entropinë: esencën e entropisë mund ta njohësh, teksa në tavolinën e punës krijohet përherë „vetvetiu“ një parregullsi.
Pra, konfondimi (vetvetiu) i entropisë me çrregullsinë nuk na ndihmon në kuptimin e ligjësive në natyrë, pasi ne shohim se natyra, (pra dhe Kozmosi) duket se vazhdojnë të zhvillohen në një drejtim të përhershëm e të pandalshëm, ndoshta të përjetshëm. Ndërsa entropia Klauzius-Bolcmane na e kufizon jo vetëm natyrën si materie, jo vetëm lëvizjen dhe drejtimin e energjisë së saj, por, për të ruajtur njëfarë soj ligjin e parë të termodinamikës, pra parimin e moszhdukjes së materies dhe energjisë, asaj i duhet një parim i kundërt i entropisë, i cili duhet të bëjë të mundur përjetësinë e materies dhe energjisë. Pra, kësaj klauzole Klauzen-Bolcman i duhet pas çrregullsisë së rritur, një tendencë e kundërt, rregullsi e zbritur. Pra, natyra lëviz nga rregullsia në çrregullsi, e pasi arrin një pikë kaosi, -e pa ditur nga ne prej cilit ligj të natyrës-, ajo nis shmangjen e çrregullsisë, kështu duke vendosur rregullin në natyrë, e këtë ajo mund ta arrisë vetëm nëpërmjet ndryshimit të gjëndjeve, të temperaturës, vëllimit, shpejtësisë së lëvizjes, etj..
Pikërisht në këtë pikë e ka çuar sot shkencën kjo teori Klauzian-Bolcmane, duke nxjerrë teori nga më të ndryshmet e më fantastiket, si ajo e Stefen Havkingut (Stephen Hawking), i cili flet për kthimin e kohës mbrapsh në Universin tonë, pasi të jetë arritur pika kritike e entropisë. (Këtë teori do ta shohim pak më poshtë.)
Përveç kësaj, unë mendoj se kjo lloj entropie Klauzian-Bolcmane nuk përshtatet as me Big-Bangun Lemetrian, (nga kleriku Xhorxh Lemetre, të cilin gjithashtu do ta shohim më poshtë), nga shkaku se, përderisa kjo entropi ka qenë –sipas entropisë Klauzian-Bolcmane– në fillimin e Universit tonë mjaft e vogël, dhe ka ardhur gjithnjë e gjithnjë duke u rritur, i bie që kjo hapsirë e vogël Universi fillestare paska patur në vetvete shumë më tepër ndryshime temperature nga ajo e më pasme!!! Mirpo, a mund të imagjinojmë ne një sistem, (në këtë rast Universin), si një hapsirë, ku sa më e vogël që është, aq më e madhe është ndryshimi i temperaturës në këtë hapsirë!? Në këtë rast entropia duhet të jetë e vogël. Dhe, sa më e madhe të bëhet kjo hapsirë, aq më pak ndryshueshmëri temperature kemi në sipërfaqen e saj!? Në këtë rast vazhdues, entropia zmadhohet. A mund të ketë llogjikë një sistem i tillë?!? Nëse ne do e pranojmë këtë gjë, i bie që sa më herët në fillimet e Universit të shkojmë, aq më e ndryshueshme ka qenë temperatura e kësaj hapsire të vogël !!! Kështu për të justifikuar këtë klauzolë Klauziusiane, të rritjes permanente të entropisë! Ja ku na çoi klauzola klauziusiane! Në absurditet! Ndaj në këtë kuptim ne nuk kemi nevojë për këtë entropi gjatë studimit të natyrës. Por, nëse ne heqim atë klauzolë të rritjes permanente të entropisë në sistemin e mbyllur, kështu edhe në Univers, atëhere ne kemi kuptim të qartë të entropisë. Ajo ulet dhe jo ngrihet në çdo sistem të mbyllur me mos-hyrjen në ‘të të një sasie energjie të re. Kaq dhe pikë!
E biles, edhe të mos kemi kufizime të tilla mbi sistemet, mbi hapjen apo mbylljen e tyre, entropia ka kuptim vetëm nëse ne e lidhim me futjen ose jo të një sasie energjie në një sistem të caktuar. Në këtë rast, nëse ne fusim një sasi energjie në një sistem të caktuar, entropia rritet. Edhe sipas Bolzmanit, struktura molekulare do të shkojë në sisteme të ndryshme nga ato që qe deri tani. Dhe, kur ne ndalim së futuri këtë sasi energjie në një sistem të caktuar, entropia nis e ulet, pra gjithshka do shkojë në „vendin e vet“, si të thuash, ne e dimë në vija të përgjithshme rrugën drejt qetësisë. Edhe sipas përcaktueshmërisë pozicionale të molekulave (bolcmane), ne kemi në këtë rast ulje entropie, që do të thotë: pozicione jo kaotike e të shpejta të atomeve dhe molekulave, por lëvizje më të ngadalta dhe të çrregullta të atomeve dhe molekulave. Këtu me të „çrregullta“ duhet kuptuar drejtimi i kundërt i rregullsisë së caktuar, që kishim më parë me hyrje energjie në atë sistem. Pra kemi një lëvizje që pretendon të shkojë drejt qetësisë. Në këtë rast pozicioni atomar dhe molekular mund të mos jetë aq i përcaktueshëm, por probaliteti i ripërsëritjes së pozicioneve të tyre duhet të jetë më i lartë, sepse shpejtësia e lëvizjes së tyre është më e ngadaltë, -në këtë rast është vetëm graviteti që ndikon tek ‘to.Këtu entropia ka rënë, sepse tempe-ratura është bërë e njëjtë kudo.
E njëjta gjë mund të thuhet edhe nëse do të kishim në sistemin termik një hapje nga krahu i kundërt, pra në vend të hyrjes së energjisë së re në sistem, të kishim një derdhje (harxhim) energjie në krahun ku marrim punë mekanike, apo energji elektrike, etj. Edhe në këtë rast, me hapjen dhe largi-min e energjisë, entropia bie. Sistemi atomar ose molekular i lëndës së caktuar shkon drejt çrregullsisë si fillim, derisa arrihet barazimi kualitativ i sistemit të brendëshëm me atë të jashtëm, në këtë rast entropia ka shkuar në zero, sepse nuk kemi ndryshim temperature midis dy sistemeve. Ja sa bukur tingëllon kthimi mbrapsh i entropisë Klauzian-Bolcmane!
Edhe vetë fakti, që entropia lidhet (tepër gabimisht) me ligjin e tretë të termodinamikës, atë që flet për temperaturën minus absolute (-273°), duke na thënë se në këtë pikë proçeset termike mbarojnë funksionin e tyre, po kështu dhe entropia shkon në zero, -na tregon se sa gabim është kuptuar entropia. Nëse entropia lidhet me një numër të caktuar gradacioni, pikërisht me atë -273°, kjo na tregon se entropia është një njësi/madhësi e caktuar fizike. Mirpo ajo –siç na e ka treguar vetë shpikësi e saj, Klauzeni– nuk është një njësi e caktuar fizike, siç është kaloria, xhauli, temperatura, etj. Entropia na tregon vetëm moskthimin mbrapsh të një pjese energjie, që përdoret për punë. Ndërkohë që ne një pjesë të energjisë e kthejmë sa andej-këndej, një pjesë të energjisë termike e kemi „të humbur“. Pikërisht këtu zuri fill kuptimi i entropisë. Sipas Klauzenit kjo ngrihet kur temperatura nis e uniformëzohet (bëhet njëlloj) në një sistem të mbyllur. Pra aq më pak shance ka të përfitojmë energji mbrapsh. Aq më pak shance ka ligji i parë i termodinamikës, që na flet për mos-zhdukje të energjisë dhe materies. Ndaj, për të hequr këtë kontradiktë, midis kësaj ngritje entropie në proçesin e njëtrajtshmërisë së nxehtësisë dhe ligjit të ruajtjes së energjisë dhe materies, gjithashtu për të hequr të gjitha keqkuptimet që kanë ardhur nga kjo klauzolë (rritja e përhershme e entropisë), si kjo e ligjit të 3-të të termo-dinamikës, që e bën entropinë një madhësi (njësi) të caktuar fizike, ne e heqim atë klauzolë, kështu e kthejmë teorinë e Klauzenit me kokë drejt, duke i dhënë mundësi entropisë të kuptohet vetëm si tregues i humbjes më të madhe ose më të vogël të energjisë, gjatë kalimit të saj nga një formë në një tjetër, në një sistem të caktuar, të hapur apo të mbyllur. Duke patur parasysh miliona proçese në natyrë dhe në laboratorë, përdorimin e materialeve dhe elementve nga më të ndryshëm, kemi kështu mundësi të shohim, se në varësi të këtyre materi-aleve, elementëve, pajisjeve e maqinerive të ndryshme, llojeve të proçeseve, entropia ulet ose rritet në funksion të tyre.
I përsëritëm shpesh disa gjëra, që lexuesi ta kuptojë qartë, se ne e hodhëm poshtë krejt sistemin Klauzian-Bolcman, pasi ai ka sjellë vetëm çoroditje. Ai sistem, e para flet për sisteme të mbyllura, që në të vërtetë në natyrë nuk na paraqiten. Këto sisteme paraqiten deri diku në ato artificialë njerëzorë, si p.sh termusi i çajit në shtëpi, ku pas një farë kohë temperatura e çajit brenda termusit është sa ajo e dhomës, që i bie –sipas klauzolës Klauziane– të kemi entropinë maksimale, ndërsa sipas „klauzolës“ tonë: entropi minimale. Natyrisht kjo nuk luan ndonjë rol për molekulat e çajit, nëse ne e quajmë gjëndjen e re të tij entropi maksimale apo entropi minimale. Molekulat e tij vazhdojnë të lëvizin pa merak në enë. Po kështu edhe në një sistem diellor. Energjia që ne marrim nga dielli, ka pak rëndësi se si quhet. Ajo na jep jetën, ajo mban planetët. Shuarja e asaj energjie, që d.t.th. barazimi i temperaturës së diellit me atë të planetëve përreth, apo ambientit përreth, thjesht sjell përthithjen e tij nga një sistem tjetër i afërt më i nxehtë, e i cili lëviz më gjallërisht në hapsirë. Ky proçës, po të shihet (hipotetikisht) për një kohë më të gjatë, i bie që Kozmosi të arrisë temperaturën e barabartë në gjithë hapsirën e tij, pra vdekjen e tij, gjë që edhe në këtë rast do të ishte po ashtu pa rëndësi nëse flasim për rritje të entropisë, apo ulje të entropisë. Por, të paktën, kur flasim për ulje të entropisë gjatë një uniformizmi të temperaturës brenda një sistemi të caktuar, kuptojmë po aq kollaj dhe të kundërtën e tij, rritjen e entropisë me hyrjen e një sasie energjie të re në këtë sistem. Po aq kollaj kuptojmë edhe krahun e lëvizjes së energjisë, që ka po ashtu rëndësi kur flasim për proçeset në natyrë, tek themi se kemi ulje entropie kur kemi largim energjie nga një sistem i caktuar. Kështu, hyrja e energjisë së re në sistem na jep ngritje të entropisë, (si klauziane ashtu bolcmane), dhe largimi i kësaj energjie nga sistemi na jep ulje të entropisë. Sa bukur i përgjigjet kjo edhe kuptimit etimollogjik të greqishtes së vjetër, që shpjeguam pak më lart.
E po aq bukur kjo nuk bie as ndesh me ligjin e parë të termodinamikës, atë të ruajtjes së energjisë në natyrë. Kjo energji lëviz vërtet në një krah të caktuar, dhe entropia është largimi apo hyrja e energjisë së re në një sistem të caktuar. Pra, koncepti entropi ka rëndësi vetëm për një sistem të caktuar termik. Pak rëndësi ka nëse është i hapur apo i mbyllur, përkohësisht i hapur apo përkohësisht i mbyllur. Gjithshka ka të bëjë me hyrjen dhe largimin e energjisë nga ky sistem i caktuar. Më thjeshtë nuk ka ku të shkojë, dhe pse duhet ta komplikojmë!?
Në klauzolën Klauziane ne ngremë pyetjen: përse në një sistem të mbyllur, me mos-hyrje të energjisë nga jashtë, kemi gjithnjë rritje të entropisë? Përse? Kësaj pyetje duhet ti përgjigjen jo vetëm shkencarët, por çdo njeri që e merr shabllon këtë entropi Klauzian-Bolcmane!
Biles, po të marrim parasysh edhe kohën dhe distancën e një proçesi, aq më pak na hyn ne në hesap klauzola Klauziane, biles edhe entropia që po tregojmë ka aq rëndësi sa ajo nuk del jashtë kuadrit të ligjit të parë. Kështu, kur themi se nga një trup kalon në një trup tjetër energji, pra nxehtësia tek trupi i parë është më e lartë, si e tillë ajo kalon tek trupi më i ftohtë, në këtë rast kjo nxehtsi/energji do kalojë nëpër njëfar hapsire, dhe do një farë kohe të caktuar. Kështu, po ta shtrijmë këtë panoramë në hapsirën tonë kozmike dhe ta parakuptojmë këtë si një gogël të mbyllur, ne sërish nuk mund të flasim për një-trajtshmëri temperature me kalimin e kohës, pasi kjo energji që kalon nga kualiteti më i lartë (trupi më i nxeht) tek kualiteti më i ulët (trupi më i ftohtë) do një farë kohe dhe kalon nëpër një hapsirë të caktuar. Derisa kualiteti i parë „ta ndjejë“ se kualiteti i dytë është „ngopur“, pra është bërë i barabartë me ‘të, ai ka derdhur më shumë energji se trupi i dytë ka kërkuar. Kështu mund të kemi këtë inerci të kalimit të energjisë nga një trup në tjetrin, kështu kemi pas një farë kohe sërish ndryshueshmëri kualitetesh, që rinisin ciklin në krahun e kundërt.
Pra, jemi afërsisht si në rastin e goglave në pendel, ku ne godasim njëherë nga njëra anë, por goditja vazhdon edhe njëherë vetë nga ana tjetër, pastaj sërish nga krahu jonë pa ndërhyrjen tonë, por gjithnjë e më butë, derisa shuhet fare. Pra, në këtë rast kemi thjesht një shpjegim mekanik, i cili vetëm sa e zgjat proçesin, por nuk e shpjegon lëvizjen në Univers. Ndaj dhe për Universin do të flasim në fund, si për ti vënë kurorën e këtij punimi.

Në vazhdimet e entropisë bolcmane kemi edhe teori të tjera në degë të ndryshme, si ato të statistikës, të sociologjisë, moralit, etj. Por këto janë për ne pa ndonjë rëndësi të madhe, ndaj dhe nuk do merremi me ‘to. Ne, duke dhënë shpjegimin tonë mbi kuptimin e lëvizjes në natyrë, pra dhe Universit, vetvetiu japim edhe shpjegimin mbi fenomene të ndryshme sociologjike. Më poshtë, duke dhënë edhe këtë shpjegim të lëvizjes së materies dhe energjisë në Kozmosin tonë, ne japim edhe kuptimet „entropike“ të këtij super-sistemi (Universi), ndaj nuk po ndalemi këtu në të gjitha ato teori që lëvrijnë nëpër libra dhe internet mbi Hapsirën tonë kozmike.

__________________
Kush i ben qejfin vetes, eshte
budall!

Denonco kėtė mesazh tek moderatorėt | IP: e regjistruar

Mesazh i vjetėr 03 Prill 2015 12:16
robert nuk po viziton aktualisht forumin Kliko kėtu pėr Profilin Personal tė robert Kliko kėtu pėr tė kontaktuar me robert (me Mesazh Privat) Kėrko mesazhe tė tjera nga: robert Shto robert nė listėn e injorimit Printo vetėm kėtė mesazh Shto robert nė listėn e monitorimit Ndrysho/Fshij Mesazhin Pėrgjigju Duke e Cituar
raid
Veteran ne forum

Regjistruar: 01/02/2012
Vendbanimi:
Mesazhe: 1139

Me duket per te qeshur robert ky perfundimi yt. Nese nuk i ke kredencialet per te bere shkence, me mire mos e boto kete artikull.

Tani entropia ne thelb eshte nje formule probabilitet. Dmth probabiliteti eshte me i madh qe grimcat te jene te crregullta sesa te rregullta. Prandaj thuhet qe entropia rritet bashke me crregullin.

Imagjino guret ne nje fushe bilardoje qe levizin ne menyre kaotike. Sa eshte probabiliteti qe pas nje goditje ata te vendosen ne nje forme te rregullt (psh trekendore, katrore, ne vize te drejte, romb etj) dhe sa eshte qe ata te jene ne nje menyre tjeter cfaredo. Prandaj entropia rritet gjithmone, eshte thjesht ceshtje probabiliteti i vendosjes se grimcave.

Kur thua qe s'ka sistem plotesisht te mbyllur, sigurisht qe ai eshte nje idealizim. Por kjo nuk aplikohet vetem kur flasim per entropine. Edhe Galileo e ka idealizuar rreshqitesen sikur te mos kete forca ferkimi, kur mbi te rreshqet nje sfere. Po nuk idealizove, nuk ben dot shkence me precizion. Idealizimi te lejon te kuptosh thelbin e ligjit te natyres pa nderhyrje anesore.
Pastaj, i gjithe universi konsiderohet si nje sistem i mbyllur kur flet per entropine. Dhe ne momentin e big bangut ka qene me entropi shume shume te ulet, dhe qe prej atij momenti eshte rritur.
Ka modele qe thojne qe universi do te shuhet atehere kur te arrihet entropia maksimale, pra cdo gje eshte e shperbere une uniformitet.

Mos e boto robert. Nje fizikant profesionist qe mund ta lexoje, nuk do te kritikoje se nuk do te mare seriozisht. Te "kritikojme" ne te tjeret qe kemi lexuar dy tre gjera, thjesht per debat.

__________________
mir..

Denonco kėtė mesazh tek moderatorėt | IP: e regjistruar

Mesazh i vjetėr 04 Prill 2015 21:26
raid nuk po viziton aktualisht forumin Kliko kėtu pėr Profilin Personal tė raid Kėrko mesazhe tė tjera nga: raid Shto raid nė listėn e injorimit Printo vetėm kėtė mesazh Shto raid nė listėn e monitorimit Ndrysho/Fshij Mesazhin Pėrgjigju Duke e Cituar
robert
Veteran ne forum

Regjistruar: 08/05/2010
Vendbanimi: Gjermani
Mesazhe: 871

Njehere flm Raid per leximin qe i ke bere dhe pergjigjen e shkruar. Tani, persa i perket asaj qe thua ne paragrafin e pare dhe te fundit, nuk po diskutoj, sepse nuk perben argument ne temen e entropise; me ato "argumenta" diskutimi devijon dhe degjeneron ne aspekte social-psiqike. Flm edhe per keshillen e mosbotimit, por mbi entropine kam lexuar aq shume javet e fundit, sa veshtire te me paraqitet nje argument qe do te hidhte poshte keto qe kam shkruar; ndonse per hir te shkences dhe te vertetes jam gati menjehere ti heq mbrapsh gjith sa kam shkruar, nese prezantohen argumente me te sakte mbi kete teme. Ndaj po qendroj ne paragrafet nga 2 deri 4.
Kur thua fillimisht se entropia eshte nje formule (doje te thoje: teori) propabiliteti, kjo nuk eshte aq e sakte, pasi sipas Klauzenit nuk shtrohej fare problemi i probabilitetit dhe as i vendndodhjes se molekulave te caktuara ne enen e caktuar. Kjo u shtua nga Bolcmani, si per ta shpjeguar me mire entropine. Por ketu nuk po zgjatem, sepse me poshte gjerat shpjegohen vetvetiu. Nuk po diskutojme edhe rastet hipotetike te eneve (sistemeve) te mbyllur, pasi -vertet- shkenca do eci perpara ne baze te hipotezave fillimisht.
Por kur kalon (kalojme) tek Universi, dhe thua (themi) se fillimisht entropia ka qene e ulet, -cfar thone te gjithe- , atehere si mund te jete entropia e ulet ne nje univers te vogel e te zjarrte, ku temperatura aty eshte gati e njellojte ne te gjithe kete hapsire, ne nje kohe qe entropia eshte e ulet pikerisht aty ku kemi ndryshim kualitetesh, (pra molekulat/ materia/ energjia leviz nga temperatura me e larte ne ate me te ulet), dhe proöesi nuk ka kthim?
Sipas Klauzenit kjo entropi rritet me tu afruar keto kualitete me njeri-tjetrin, pra aty ku temperatura nis e unjisohet (behet e njellojte gjithandej ne kete sistem te mbyllur). Duke e kaluar kete teze ne rastin e Universit, parakuptojne rritjen e entropise me barazimin e temperatures ne cepet e Universit, qe duhet te arrihet nje kohe pas atij (te ashtuquajturi) Big-Bang. Pikerisht kete pohon edhe ti, si shumica e "shkencarve". Po atehere, -e perseris- si paska qene kjo entropi e ulet ne fillimet e Universit, ku/ kur temperatura atje ishte gati e njellojte kudo?
Nuk e di nese jam shprehur qarte dhe pyetja ime eshte e kuptueshme, por kushdo mund te pyese apo te debatoje.

__________________
Kush i ben qejfin vetes, eshte
budall!

Denonco kėtė mesazh tek moderatorėt | IP: e regjistruar

Mesazh i vjetėr 05 Prill 2015 15:08
robert nuk po viziton aktualisht forumin Kliko kėtu pėr Profilin Personal tė robert Kliko kėtu pėr tė kontaktuar me robert (me Mesazh Privat) Kėrko mesazhe tė tjera nga: robert Shto robert nė listėn e injorimit Printo vetėm kėtė mesazh Shto robert nė listėn e monitorimit Ndrysho/Fshij Mesazhin Pėrgjigju Duke e Cituar
raid
Veteran ne forum

Regjistruar: 01/02/2012
Vendbanimi:
Mesazhe: 1139

Ajo qe me duket mua se ngaterron ti eshte qe ve shenjen e barazimit midis entropise dhe temperatures. Pra ti thua, temperatura e larte baraz me entropi e larte dhe anasjelltas.
Entropia nuk ka lidhje thelbesore me temperaturen, por me probabilitetin e vendodhjes se grimcave te sistemit. Edhe ne shkolle perdoren shembuj me gaz dhe temperature, sepse mesa duket koncepti i probabilitetit eshte me i veshtire per t'u kuptuar.

Pra qe te mos behemi perserites. Hiqe temperaturen nga mendja dhe mendo vetem probabilitetin e vendosjes se grimcave. Probabiliteti eshte i ulet qe grimcat te jene te pozicionuara sipas nje rregulli te caktuar dhe i larte qe ato te jene te crregullta. Eshte thjesht ceshtje numrash. Numri i pozicioneve te rregullta eshte me i vogel se numri i pozicioneve te crregullta.

Ne lidhje me momentin e Big Bangut eshte e llogaritur qe ai sistem ka qene nje nje rregull te jashtezakonshem (rrjedhimisht entropi jashtezakonisht e ulet). Jane bere edhe llogaritje. Nuk me kujtohen numrat, por jane me shume zero. Madje proponentet e kreacionizmit e perdorin kete gjetje si prove per ekzistence e zotit. Qe nga ai moment, rregulli ka ardhur duke u prishur rrjedhimisht entropia duke u rritur.

__________________
mir..

Denonco kėtė mesazh tek moderatorėt | IP: e regjistruar

Mesazh i vjetėr 06 Prill 2015 01:41
raid nuk po viziton aktualisht forumin Kliko kėtu pėr Profilin Personal tė raid Kėrko mesazhe tė tjera nga: raid Shto raid nė listėn e injorimit Printo vetėm kėtė mesazh Shto raid nė listėn e monitorimit Ndrysho/Fshij Mesazhin Pėrgjigju Duke e Cituar
robert
Veteran ne forum

Regjistruar: 08/05/2010
Vendbanimi: Gjermani
Mesazhe: 871

Per shkak se nuk e di si behen citimet e vecanta, po i jap ndryshe pergjigjet e mia.
Raid: Ajo qe me duket mua se ngaterron ti eshte qe ve shenjen e barazimit midis entropise dhe temperatures.
Robert: Jo, fare jo! Nese flasim per shenje barazimi midis entropise dhe temperatures, kjo eshte vetem ne kuptimin qe entropia rritet teksa temperatura ne enen (sistemin) e caktuar behet e njejte ne te gjithe kete ene (sistem).
Raid: Pra ti thua, temperatura e larte baraz me entropi e larte dhe anasjelltas.
Robert: Edhe nje here jo! Me se shumti renia e temperaturs ben qe kjo e fundit te behet njelloj ne te gjithe enen (sistemin) e caktuar, cfar d.t.th. -sipas Klauzenit- entropia te rritet.
Raid: Entropia nuk ka lidhje thelbesore me temperaturen, por me probabilitetin e vendodhjes se grimcave te sistemit.
Robert: Dakort. Ky kuptim i mundesive te caktuara molekulare ne nje sistem te caktuar, (qe nuk bejme gabim te madh ta quajme edhe probabilitet, sic e quan ti dhe shumica e njerzve sot), u fut me vone nga Bolcmani ne shpjegimin e sjelljes se grimcave molekulare, apo atomare me vone. Por tek ky kemi dicka me tjeter, tek thote: "entropia eshte propocional me logaritmin e shifrave te mikrogjendjeve ne nje sistem te caktuar. Me mikrogjendje ai kuptonte te gjitha mundesite, se si molekulat apo atomet e lengut ne enen e mbyllur mund te zinin. Formula e tij e perkufizon entropine si "crregullsi" te molekulave dhe atomeve. Rritet numri i mikro-gjendjeve te marra, rritet dhe entropia. Ka me pak mundesi qe keto grimca te lengut te renditen/ percaktohen, entropia ne kete rast eshte e vogel." Ky lloj perkufizimi i Bolcmanit eshte paksa me tjeter nga ai i Klauzenit, ndonese te dy (pretendojne te) na flasin per te njejtin koncept. Te dy duhet ti permbahen ligjit te dyte te termodinamikes: qe thote se proöeset termike jane te pakthyeshem dhe energjia (apo nxehtesia) kalon nga trupi me temp. me te larte ne ate me te vogel, dhe jo e kunderta. (Ka dhe interpretime te tjera te ketij ligji, qe s'po i ngacmojme per t'mos u zgjatur.) Ketu e rendesishme eshte te kuptojme qe Bolcmani e lidh entropine vertet me pozicionimin e mundshem te ketyre grimcave; por dhe tek ky une (po dalloj tani me vonese se) sa me shume mikro-gjendje te kemi, aq me e larte qenka entropia. Dhe sa me pak eshte e mundshme ta percaktojme gjendjen e caktuar te zene ne ene te ketyre grimcave, (kete une serish mund ta kuptoj si nje shumice mikrogjendjesh te caktuara te paditura, ndersa shume te tjere e percaktojne si subjektivizem, duke e lidhur me tekniken e arritur), entropia ne kete rast eshte e vogel.
Ketu duhet mos harruar, se ajo cfar eshte e perbashket tek te dy "shkencaret", entropia ne asnje rast nuk peson ulje, ajo ose qendron sa eshte, ose rritet. (Vetkuptohet, sepse flitet per sisteme te mbyllur.)
Ecim me tej, duke e pranuar kete njehesim te entropise me propabilitetin e gjendjeve te caktuara molekulare.
Raid: Edhe ne shkolle perdoren shembuj me gaz dhe temperature, sepse mesa duket koncepti i probabilitetit eshte me i veshtire per t'u kuptuar.
Robert: Cdo kush e kupton konceptin e probabilitetit; mundesia e caktuar per tu paraqitur nje gjendje e caktuar.
Raid: Pra qe te mos behemi perserites. Hiqe temperaturen nga mendja dhe mendo vetem probabilitetin e vendosjes se grimcave.
Robert: Dakort, po e heq nga mendja temperaturen, por mos harro se kur te kalosh tek ligji i dyte i termodinamikes dhe tek Universi ke per ta lidhur ti vete entropine me temperaturen (njehesimin e saj ne hapsiren e caktuar).
Raid: Probabiliteti eshte i ulet qe grimcat te jene te pozicionuara sipas nje rregulli te caktuar dhe i larte qe ato te jene te crregullta.
Robert: Dakort! Me duket se d.t.thuash qe ne kete rast entropia rritet. Apo e kam gabim?
Raid: Eshte thjesht ceshtje numrash. Numri i pozicioneve te rregullta eshte me i vogel se numri i pozicioneve te crregullta.
Robert: Prit pak! Me duket se ketu po ngaterron propabilitetin me subjektivitetin! Cfare per ty eshte dicka e crregullt, mund te jete per mua e rregullt! Probabiliteti ka te beje thjesht me mundesine e arritjes se gjendjeve te caktuara. Pra, mos e ngaterro me rregullsine dhe crregullsine, pasi per kete ngaterrim jane bere nga te tjere me qindra debate. Nuk ia vlen ti perserisim.
Raid: Ne lidhje me momentin e Big Bangut eshte e llogaritur qe ai sistem ka qene nje nje rregull te jashtezakonshem (rrjedhimisht entropi jashtezakonisht e ulet).
Robert: Kujt i tha "rregullsi" ti!? Gjendjes fillestare (po te pranojme Big-Bangun) te Universit? Me duket se ne kete etape nuk flitet akoma per ligje natyre, pra ato qe kushtezojne kete univers kaq madheshtor e te paqme! (Ne kete rast po fus dhe une subjektivizmat e mia, pasi problemi ketu me duket se po devijon.)
Edhe nje here: te lutem ma shpjego se si mund te jete entropia e ulet ne nje ene (apo Univers) te caktuar, i cili eshte mjaft i vogel, si i tille ka dhe te njejten shperndarje nxehtesie (pra dhe energjie) ne hapsiren e tij? A nuk eshte percaktuar rritja e entropise me shperndarjen e nxehtesise/ temperatures drejt njellojshmerise ne kete sistem te caktuar?
Raid: Jane bere edhe llogaritje. Nuk me kujtohen numrat, por jane me shume zero. Madje proponentet e kreacionizmit e perdorin kete gjetje si prove per ekzistence e zotit. Qe nga ai moment, rregulli ka ardhur duke u prishur rrjedhimisht entropia duke u rritur.
Robert: C'jane keto llogaritje entropie, ne nje kohe qe entropia ne vetvete nuk eshte njesi e caktuar fizike, por tregues i nje dukurie te caktuar fizike!? C'jane keto argumenta kreacionistesh, ne nje kohe qe keta nxjerrin argumentat e tyre tek cdo teori shkencore, si tek "grimcat e Zotit", Higgs, qe kemi folur dikur me lart.
Qe ta mbyllim, pervec pyetjes qe te kam bere nje koment me pare, ketu shtohet edhe nje pyetje tjeter: cfare kupton ti me "ENTROPI"? Sepse nuk po merremi vesh, sic dhe nuk jane marre vesh per kete koncept e gjithe kopeja e shkencarve ne bote dhe e gjithe masa e diskutanteve ne internet.

__________________
Kush i ben qejfin vetes, eshte
budall!

Denonco kėtė mesazh tek moderatorėt | IP: e regjistruar

Mesazh i vjetėr 06 Prill 2015 17:33
robert nuk po viziton aktualisht forumin Kliko kėtu pėr Profilin Personal tė robert Kliko kėtu pėr tė kontaktuar me robert (me Mesazh Privat) Kėrko mesazhe tė tjera nga: robert Shto robert nė listėn e injorimit Printo vetėm kėtė mesazh Shto robert nė listėn e monitorimit Ndrysho/Fshij Mesazhin Pėrgjigju Duke e Cituar
Ora tani: 06:46 Hap njė temė tė re    Pėrgjigju brenda kėsaj teme
  Tema e mėparshme   Tema Tjetėr

Forumi Horizont Forumi Horizont > Shkenca > Fizikė dhe Astronomi > Entropia

Pėrgatit Kėtė Faqe Pėr Printim | Dėrgoje Me Email | Abonohu Nė Kėtė Temė

Vlerėso kėtė temė:

Mundėsitė e Nėn-Forumit:
Nuk mund tė hapni tema
Nuk mund ti pėrgjigjeni temave
Nuk mund tė bashkangjisni file
Nuk mund tė modifikoni mesazhin tuaj
Kodet HTML nuk lejohen
Kodet speciale lejohen
Ikonat lejohen
Kodet [IMG] lejohen
 

 

Kliko pėr tu larguar nese je identifikuar
Powered by: vBulletin © Jelsoft Enterprises Limited.
Materialet qė gjenden tek Forumi Horizont janė kontribut i vizitorėve. Jeni tė lutur tė mos i kopjoni por ti bėni link adresėn ku ndodhen.