agata
idealiste
Regjistruar: 20/02/2004
Vendbanimi: Utopial
Mesazhe: 2981
|
Shtypi dhe intelektualizmi
Në dekadën e dytë postkomuniste presupozohet që Shqipëria akoma po përpiqet të mësojë si të heqë vallen e demokracisë. Kontributorët e shtypit apo mas-medias në përgjithësi, përdite ndeshen me dilemën e madhe: për hir të të qenurit objektiv duhet të marxhinalizojnë në maksimum çdo shtysë, apo përkatësi politike-ideologjike, apo të bëjnë gazetari avokatore, qoftë kjo, në të djathtë apo në të majtë, duke anëtarësuar kështu veten në koralin predikues të përkatësisë të tyre politike.
Të gjithë pohojnë se gazetaria që bëjnë ka një mision; por bëhet pyetje cili është pra misioni i kontributit të tyre? Funksioni kryesor i dikujt që e vesh veten me petkat e gazetarit është të gërrmojë atje ku heshtja, nuk ka folur akoma. Gazetari duhet të thotë atë që të tjerët e mbajnë brenda vetes të pathënë, apo e pëshpërisin nën zë, ai duhet të bëjë pyetje të vështira, që ndoshta mund ti shkaktojne të intervistuarit humbjen e rehatisë, qetësisë. Një gazetar para së gjithash është një reporter që është i vendosur ti bindet instiktit të tij për ta drejtuar nga e vërteta që pret ti zbulohet publikut të gjërë. Deri këtu gazetarit i kërkohet të jetë thjesht i saktë, hulumtues, konseguent, dhe i paanshëm. Ky është zakonisht kostumi që vesh gazetari i pavarur, dhe vetëm kështu shtypi apo media konsolidohet si institucioni autoritar i katërt, i pavarur.
Për sa kohë që institucioni autoritar i katërt përpiqet të mos krijojë një atmosferë mediatike, ku i apelohet vetëm një lloj publiku, që i ofrohet e njehsohet vetëm një lloj fizionomie, perspektive, qoftë kjo e një gazetari, intelektuali, apo figure publike, ky lloj institucioni mbetet i pavarur. Çdo rrjet mediatik ka gazetarët e vet gjeneralë, të rrethuar nga ushtarët brohoritës, e stafin administrativ mbështetës. Nëse publicistika dhe gazetaria nëpërmjet figurave autoritare të saj, ka për qëllim ti drejtohet vetëm një lloj publiku, apo përpiqet të tjetërsojë politikisht-ideologjikisht spektrin e opinionit publik ne favor vetëm të këtij lloj publiku, ateherë nuk bëhet gjë tjetër, veçse shkaktohet një ndarje intelektuale, që e mënjanon debatin. E parë në perspektivë, kjo gjë rrezikon të krijojë, xhepa në publikun e gjërë, ku njerëzit e asfiksuar nga atmosfera segregacioniste e përkatesisë mediatike të tyre, nuk dëshirojnë të komunikojnë fare me njëri-tjetrin. Ai që e ka përcaktuar veten se i përket të djathtës apo të majtës, nuk do tia dijë aspak se çfarë shkruhet e thuhet në kampin kundërshtar, dhe as nuk merr mundimin për të pare mundësinë për tu hapur drejt komunikimit apo dialogut.
Një numër i madh specialistësh të fushave të ndryshme, publiciste, figura të njohura të letrave, krijues apo kritikë, akademikë, profesorë nga radhët e asaj që ne jemi mësuar ta quajmë inteligjenca, kanë dalur në media, duke krijuar e përfaqësuar intelektualin që nuk ekzistonte më parë, intelektualin si figurë publike, intelektualin që kërkon ti komunikojë, idetë, opinionet e tij, publikut të gjërë. Padyshim, kjo është një ogur i mirë për të gjithë ne, e në vështrim të parë, ngjan që shtypi shqiptar, ka fituar një zë të ri cilësor, atë të intelektualit, specialistit, me cilësinë e figurës publike të gazetarit, në shumicën e rasteve të komentuesit editorialist. Por po ta shohim pak më thellë këtë lloj kontributi gazetaresk të specialistit-intelektual, do të shohim se kjo na përcjell edhe një problematikë të re. Mendova ta shtjelloj më tej komentin tim duke sjellë një shembull perëndimor, ku që në fillim merret si i mirëqenë fakti, që traditat e shtypit të lirë e kontributi i intelektualëve si figura publike, është padyshim shumë më i hershëm, e më solid. Një figurë e spikatur është ajo e Noam Chomsky-it, që para se ta rreshtojmë në radhët e intelektualëve, para së gjithash njihet si eminence amerikane e mbarëbotërore në fushën e linguistikës, filozof i lingustikës. Chomsky mund të shërbejë si shembull i llojit të akademikut, që i përdor dijet që ai zotëron në rolin e intelektualit publik, e i metamorfozës që pëson specialisti-intelektual. përgjatë odisesë të tij si figurë publike.
Chomsky arriti eminencën, duke u renditur në radhët e njerëzve të famshëm, me punimin e tij Strukturat Sintaksore, Idetë e tij janë tepër origjinale, duke i dhenë një shtysë vendimtare debatit të motshëm se si njerëzit fitojnë njohuritë brenda një kohe relativisht te shkurtër e në sasi të konsiderueshme. Studimi i Chomsky-t mbi sintaksën, çoi në konceptimin e faktorëve sintaksorë universalë në lingustikë; gjuhët e botës janë shumë më pak të ndryshme nga njëra-tjetra se sa duken në një vështrim të parë sipërfaqësor, për arsye se ato kanë elemente sintaksore universale të përbashkët që përcaktojnë strukturën hierarkike të fjalisë. Shpjegimi që jep Chomsky: rregullat e pandryshueshmërisë të sintaksës intuitive janë të rrënjosura ne ndërgjegjen njerëzore, aq sa që mund të shihen si rezultat i trashëgimisë gjenetike. Aftësia për të mësuar e përdorur gjuhën, është më shumë një aftësi e lindur se sa e fituar. Ky shpjegim mund të mos jetë plotësisht korrekt, por sot për sot është më i pranueshmi. Chomsky u shndërruar ne një eminencë lingustikë, ashtu sic i kishte ndodhur Betrand Russell-it për principet matematike, apo Sartre-it, i reveruar si babai i ekzistencializmit, etj. Joshja që pësuan celebritete si Chomsky, Russell, Sartre, në ndryshim nga kategoria e eminencave të tjera në disiplinat e veçanta, është se të parët e përdorin kapitalin intelektual që ato kanë krijuar nëpërmjet kontributit të jashtëzakonshëm në fushat e tyre, per ti krijuar një fizionomi publike, platformës të pikëpamjeve që ato kanë si individe rreth aspekteve shoqërore e politike që ndeshet njerëzimi përditë. Chomsky, ashtu si dy të tjerët u bë pre e një joshje të tillë.
Është karakteristike e llojit të intelektualëve si Chomsky, që nuk e shohin aspak si problematike, mospërputhëse, kapërcimin prej disiplinave të tyre, ku ato janë njohur si mjeshtërit e mëdhenj, në aspektet shoqërore e në jetën publike, e ku me plot të drejtë presupozohet, se nuk kanë ndonjë privilegj, apo të drejtë më tepër për tu dëgjuar se çdokush tjetër. Pretendimi i tyre është se, duke qenë se kanë dije të veçanta e më të thella në disiplinat e tyre, janë pikërisht këto dije, që japin mundësi atyre për të kuptuar me thellë se të tjerët botën. Chomsky beson totalisht e verbërisht, se aftësitë e tij filozofike, bëjnë që këshillat që i jep ai shoqërisë në aspekte të ndryshme, të jenë të dobishme e të vlefshme.
Intelektualët perëndimorë si Chomsky, shprehën revoltën e tyre karshi politikës e ndërhyrjes ushtarake violente amerikane gjithnjë e në rritje në Vietnam. Në rastin specifik të Chomsky-t, ai arriti në konkluzionin se pikërisht kontributi i tij në aspektet universale të lingusitikës, është dëshmia më bindëse e imoralitetit të politikës amerikane në Vietnam. Sipas Chomsky-t, për të arritur në këtë konkluzion, kjo varet se cilen teori të fitimit të njohurive e dijeve, ne pranojmë si te mirëqenë e të cilës i referohemi. Nëse do të mendonim mendjen e njeriut qe në lindje si një tabula rasa, trurin e njeriut si një pjesë prej plasteline, që mund të marrin çfarëdo formë që dëshirohet, atëherë njerëzit mund ti kosniderojmë si subjekte të përshtatshme për ti dhënë formë sjelljeve, e mendimeve të tyre nga ana e shtetit, drejtuesit e një korporate, një teknokrati, profesori, gazetari, intelektuali publik, apo nje udhëheqësi ideologjik. Por nga ana tjetër, nëse njerëzit zotërojnë struktura të lindura, te trashëguara të mendjes, që kanë nevoja të brendshme për shembuj, modele kulturore e sociale të trashëguara, që ato i konsiderojnë si natyrale, përpjekjet e shtetit, apo kujdo tjetër qoftë, duhet patjetër të dështojnë, duke qenë se janë të padrejta. Përgjatë këtij procesi të imponimit të kulturës se re(pra në rastin tonë amerikane-perëndimore), do të pengohet progresi natyral i njerëzimit. Pra edhe përpjekja e Amerikës për të imponuar kulturën e vet në aspektet shoqërore, kulturore, politike mbi popullsinë aziatike ishte kriminale(përsëri sipas Chomsky-t). Rasti i arsyetimit të Chomsky-t tregon për një farë selektiviteti pervers. Duke e konsideruar teorinë e tij mbi aftësinë e lindur gjuhësore të njeriut si të vlefshme, mund të thuhet pa mëdyshje, se teoria e tij përbën argumentin më universal, gjithepërfshirës, kundër asaj që quhej social engineering, term i përdorur nga Stalini, ku intelektualët, shkrimtarët, artistët, janë inxhinierët e shpirtrave, ndërgjegjes shoqërore. Social Engineering ishte produkt i intelektualëve e filozofëve milenare si Rousseau, Marksi, Lenini, që besonin se ato mund të ridisenjojnë shoqërinë vetëm nëpërmjet arsyes, duke u bërë kështu pikënisja e traditave totalitariste.
Chomsky nuk dëshiron të aplikojë teorinë e tij, aftësinë e lindur të njeriut për të marrë dije, asimiluar kulturë, në rastin e studimit të totalitarizmit; totalitarizmi përpiqet me të gjitha metodat me mizore të shtypë apo të ndryshojë karakteristikat e lindura të njeriut. Sipas Chomsky-t demokracite liberale perëndimore, nga natyra e tyre, janë po aq për tu kritikuar sa edhe totalitarizmi. Kapitalizmi, ashtu si edhe tirania totalitare, përdorin të gjitha mjetet shtrënguese të dhunës, për të penguar njeriun të realizojë vetveten, të ruajë e të zhvillojë me vullnetin e tij të lirë, në mënyrë natyrale, karakteristikat e trashëguara qe në lindje. Ndërkohë, kur në njërën anë, ato justifikonin përdorimin e dhunës për të arritur barazi raciale, apo çlirim kolonial, apo justifikon terrorizmin marksist, nga ana tjetër, revoltoheshin kur dhuna përdoret nga një demokraci perëndimore, siç është qeveria amerikane, për të mbrojtur territoret e Azisë juglindore nga uzurpimi marksist e totalitar. Shpjegimi i intelektualëve si Chomsky është se lloji i parë i dhunës ishte individual, personal, kundra-violence, kundra-kulture, kurse lloji i dyte ishte dhune e institucionalizuar. Pra kemi nje kapercim nga dhenia e nje shpjegimi plauzibel se si i fitojne njerezit njohurite, ne intelektuale qe kerkojne te keshillojne nje qeveri e shtet demokratik se si ta beje, zhvilloje, gjeopoliten e tyre. Intelektuale si Chomsky, paten padyshim efektin e tyre, duke ndikuar opinionin publik, e detyruar Ameriken te terhiqet nga Azia juglindore. Vendosmeria e Amerikes per te instaluar demokracira te ngjashme me ato perendimoret ne ato vende deshtoi, duke ia lene vendin social engineering te markisteve filo-kineze. Shembuj te tille, rreth protestes social-politike te ketyre lloj intelektualesh, mund te jepen me tonelata, dhe me e fundit eshte reagimet opozitare te shumices te intelektualeve pacifiste europiane ne lidhje me nderhyrjen ushtarake amerikane ne Irak.
Tani po ti referohemi rastit te Shqiperise, publiku shqiptar eshte teper skeptik kur intelektualet publike shqiptare te porsa inaguruar ne dhjet vjjetet e fundit, pa dashur te permend ndonjerin me emer, i predikon atyre e shtetit shqiptar, se si te sillen e te menaxhojne jetet, aktivitetin, e punen e tyre te perditeshme. Nga rrjedh ky skepticizem e bindje? Nga perceptimi gjithnje e me i dukshem, se intelektualiteti i tyre nuk i ben keto lloj intelektualesh me te zgjuar, me te afte, per te dhene keshilla, ose me te vlefshem e ekzemplare ne virtyte e cilesira njerezore. Mjafton te ndalosh ne rruge njerez cfaredo, te gjitha kategorive, e do te shohes se ato jane ne gjendje te ofrojne pikpamjet e sensibilitetin e tyre ne aspekte morale, qytetare, shoqerore, politike, te njejta, apo te ngjashme me pjesen me te madhe te ketij lloji intelektualesh te ekspozuar ne shtyp e mas-media. Ato fare mire mund te mos kene lexuar e degjuar asnje artikull apo kontribut te intelektualeve te tille. Ne shumicen e rasteve duhet te skarcosh menjehere gjykimin intelektual te ketyre intelektualeve, kur vjen puna per te dhene verdiktin e tyre per udheheqes shteti apo ne politike, apo per evenimente te rendesishme historike, shoqerore, e politike. Kur i konsideron, i merr ato si grup, ato fare mire mund te shendrrohen ne syte tane si ultrakonformiste, sidomos brenda atyre rretheve te formuar nga njerez, prej te cileve keto lloj intelektualesh publike kerkojne aprovimin e vleresimin. Kur kthehen ne en masse. Atehere, ato behen ndoshta te rrezikshem, sepse kjo mase intelektuale, mund te kthehet ne mase kritike, duke krijuar nje klime ortodoksije, mbizoteruese ideshe. Intelektualet, levizin e jetojne ne boten e ideve e koncepteve, e frymoret, njerezit, shumica, mundet fare mire te mbytet nen tiranine e pashpirte te ideve te tyre.
Altin Topi
Denonco kėtė mesazh tek moderatorėt | IP: e regjistruar
|