volter
shpirt artisti
Regjistruar: 19/11/2003
Vendbanimi: Moscow
Mesazhe: 4646
|
Analizė - I Huaji
I Huaji është romani i parë i Alber Kamysë dhe njëherit dhe vepër e tij që u përkthye në gjuhën shqipe. Dalja në dritë e kësaj vepra letrare përngjet një ngjarje me rëndësi në jetën kulturore dhe artistike. Vepra hedh ngjyra të ndryshme, duke prekur imazhin e protagonistit Merso me tërë koloritetin e absurditetit, dhe duke bërë një jetë të shfrenuar e të çuditshme. I Huaji kap dimensionin e thellë filozofik, dhe vështirëson gjendjen e lexuesit për ta kapur aq mirë. Studiusë arti thonë, për ta kuptuar I Huaji, do të duhej të ndeshesh me karakterin filozofik të Alber Kamysë, dhe ndërkohë vëllimin e një kapaciteti artistiko-letrar. Pra mbetet një punë e vështirë që lexuesi të kuptojë mirë e drejtë idenë e këtij romani, pasi mënyra se si shfaqet ajo është e ndërlikuar dhe e çuditshme. Thjesht kultivohen do ndjenja që është rëndë për ti sajuar në libër.
Romani I Huaji zë një vend të veçantë në krijimtarinë letrare filozofike të Alber Kamysë. Vepra është hartuar në një strukturë shumë çoroditëse, dhe po kështu është shkruar me një gjuhë specifike, si një tregim tejet i pikëlluar i historisë së njeriut, i cili nuk është i vetëdijshëm që ti perceptoje gjerat si interesante dhe të domosdoshme me një lloj ndjenjë prekëse, prandaj sështë i zoti të kuptojë se çpo ngjante rreth e përqark tij. Kjo figurë është pikërisht zotëri Merso, protagonist i këtij romani. Veprimi i romanit nis me telegramin që merr ai nga Drejtoria e shtëpisë së pleqve, ku e pat vendosur të emën para tre vjetësh. Brenda tekstit shkruante se nëna e Mersos kishte vdekur dhe se varrimi i saj bëhej nesër. Çudia që ndodh përtej kufirit të çudisë është se zotëri Merso, këtë lajm e pret me një indiferencë të rrallë, gati gati të pabesueshme. Një qëndrim i tillë mjaft intrigues, dhe i një natyreje jo të natyrshme e shtyn brenda dilemës lexuesin dhe kritikë arti. Nuk parakuptohet as me mend si është e mundshme që një bir të mos derdhë as një pikë lot për humbjen e qenies më të afërt, më besnikee më të dashur në botë, për krijesën më të shtrenjtë që e ushqeu me gjakun e saj, ia fali jetën si një kujtim të bukur, dhe që e edukoi me aq kujdes e përkushtim. Kjo është një piramidë që lexuesin e fut brenda hamendjeve të thella, po dhe një mënyrë për të marrë vesh se notat e absurditetit mbizotërojnë tek Alber Kamyja. Mersoja merr leje prej padronit të tij dhe niset në Marengo, ku ishte shtëpia e pleqëve. Specifiteti dhe temperatura që mbetet e pandryshueshme tek veprimi i protagonistit Merso shquhet dhe për një indifernece të detajshme. Në vend se të përqendronte tërë shllimet dhe vëmendjen në fatkqesinë që e kishte goditur rëndë, ai hiqet sikur fle një sy gjumë në autobus gjatë tërë udhëtimit. Për ta kuptuar se sa e çuditshme është sjellja e Mersos ndaj vdekjes së nënës dhe sa e vogël është dashuria e tij ndaj saj, vërjemë sapo marrim dhe i lexojmë këta pak rreshta:
Kur ishte në shtëpi, nëna shkonte kohën duke më shoqëruar me shikimet e saj dhe duke heshtur. Ditëve të para, pasi qe vendosur në shtëpinë e pleqve, qante shpeshherë. Mirëp këtë e kishte bërë si zakon. Sikur pas disa muajsh ta largonte dikush nga shtëpia e pleqve përsëri do tia këpuste së qari. Përpos të tjerash, edhe kjo ishte një nga arsyet që viteve të fundit nuk e vizitoja fare dot.
Qëndrimi i tij indiferent ndaj së ëmës sikur nuk njeh kufi. Arrin në shtëpinë e pleqve, takohet me drejtorin, hyn me kapelë, komplet fare ashtu i çuditshëm, pikërisht hyn ku është vendosur kufoma e saj, mirëpo zemra dhe ndjenjat e tij të plasura në cepin e një hijeje të zezë, nuk ligështohen aspak. Në momentin që hyn me kapelë portieri, merret një formë shumë e trishtuese panorama e arkivolit, zbeh dhe ajrin nga absurditeti i tepruar. Mes tij dhe Merson lind një bisedë, duke vënë në radhë vetëm fjalë që skanë ndonjë cipë mençurie. Fazë e trishtimit psikik. Para kufomës së nënës, shohim Mersonë duke pirë qumësht me kafe, ndez cigare, për të tymosur tavanin e bardhë, dhe dhomën, ngaherë udhëton në gjumë, pastaj diku larg qenies së tij, kotet, hamendet me veprimet e tij, rrefuzon të shohë nënën e tij për herë të fundit. Ditën e varrimit të saj, zotëri Merso sillet në mënyrë të pacipë, dhe sikur hiqet se ka ardhur në varrimin e dikujt tjetër, dhe e ndjen veten tamam si I HUAJ. Pasi të kryhen ceremonitë e varrimit të gruas, fill pas ai shkon në plazh, lëshohet krejtësisht në aventura dashurie, jepet pas gjerave që nuk e pasqyrojnë mendimet e thella, sikur ka një jetë të dytë për të. Atje në plazh kalon prehje të këndshme me një shoqe të tij, duke biseduar për filmin e Fernandelit, duke u mbështetur pas aventurave naive, thjeshtë kalon një jetë të shfrenuar, duke mos menduar për të nesërmen e të pasnesërmen. Stilet e tij, dëshmojnë se ai është njeri që ndalet nga veprimet e tij, qoftë edhe pas ngjarjeve më të hidhura se kjo e nënës. Pushimi i tij do të dalë në dritë vetëm kur të përaqafohet nga disa rrethana që e çojnë larg jetës normale. Aty në plazh ai kotët goxha, dhe ballafaqohet me një skandal, duke vrarë një njeri. E mbyt pa asnjë shkak të mundshëm. Thjeshtë për të vepruar në një aftësi të pakontrolluar, krejtësisht të shfrenuar pas iluzioneve jetësore. Pas mbytjes së njeriut, ai do të ndeshet edhe me një burg, duke e pasuruar jetën e tij , edhe me një model të ri paraqitjeje, duke u përballur me burgun. Kështu, qëndrimi i tij në burg, para hetuesit, avokatit dhe ditën e gjykimit është më se i çuditshëm, dhe i bastarduar bythekrye. Ai vazhdon me të njëjtën sjellje të sillet edhe në burg, aq indiferente sa sikur ato skanë të bëjnë fare me kokën e tij. Merso këtu në burg dënohet me vdekje. Pasi kryetari ma kumtoi në një formë të çuditshme se do tma presin kokën në një shesh publik në emër të popullit frëng, atëherë mu duk se e njihja ndjenjën që e lexoja ne fytyrën e secilit. Në fund fare avokati më pyeti a kisha për të shtuar diçka. U mendova. Thashë Jo. Pas kësaj më çuan. Tash si mbetet gjë tjetër, përpos të vrasë mendjen që eventualisht të gjejë ndonjë mundësi e ti shmanget kështu vdekjes së sihurt. Merso tani pjek mendjen për tu kthyer në një stad tjetër, ndryshe nga ajo e absurditetit. Por ama minutat e fundit ai do të imagjinonte vdekjen a me kamzhik, me sëpatë, e deri tek makina e ekzekutimit. Ai tanimë bën përpjekje për ti shpëtuar dënimit me metoda të reja, me projktligje, etj, etj.
Shpresë për të mbajtur Mersonë si një tip që ka ndryshuar rrënjësisht, duke shpresduar në faljen e vdekjes së qenies së tij, por puna qe se vendimi ishte marrë definitivisht, dhe kjo gjë nuk luhej dot.
Personazhet: Duke lexuar këtë roman, lexuesi njihet me një numër të konsiderueshëm personazhesh, të cilët Kamyja i ka pasqyruar me kujdes, duke i individualizuar, tipizuar, konkretizuar dhe emotivizuar. Kështu, Selesti përfaqëson tipin e pronarit të restorantit, padroni atë të kapitalistit, Emanueli njeriun e punës dhe shokun, drejtori njeriun energjik, zonja Merso nënën, portieri plakun e zellshëm, Tomas Pere pensionerin, Mara kardana aventuristen, Salamano plakun e lënë, Rejmon Senteu aventuristin, hetuesi, avokati, prokurori, kryetari i trupit gjykues, gazetarët, publiku, dhe prifti.
Duke analizuar tiparet e karakterit të Mersos, kuptojmë se ai përfaqëson njeriun absurd të Kamysë. Ai jeton në botën e absurditetit. Mersoja dhe shoqëria qëndrojnë njeri pas tjetrit diametralisht të kundërt. Ai e ndien veten si të Huaj, si qenie transite.
__________________
Poets were the first teachers of mankind. Horace
Denonco kėtė mesazh tek moderatorėt | IP: e regjistruar
|