Forumi Horizont (http://www.forumihorizont.com/index.php3)
- Fizikë dhe Astronomi (http://www.forumihorizont.com/forumdisplay.php3?forumid=10)
-- Celsi i universit (http://www.forumihorizont.com/showthread.php3?threadid=18641)

__Pra sipas tij shkrimit ne ANGLISHET me dy fjale ne fund fare ai thote :

'........The Higgs boson is the particle that gives other particles mass that attracts. This allows particles to coalesce, forming everything from a rock to a human being.....".


--Pra , Grimca Higgs boson eshte ajo grimce qe ju jep Masen gromcave te tjera dhe krijon terheqjen midis grimcave duke mundesuar te formoje keshtu cdo gje ,
qe nga nje gur i vogel, trupat tane ....e deri tek planetet etj


---Kjo eshte grimca Higgs boson e cila gjendet ne berthamen e atomit ----

Nuk ka nevoje per shume fillozofira

Citim:

---

Po citoj ato që tha raid
Luten moj te shkretet luten, po kush ia ve veshin thuaj...


Raimond, ky zoti paska qene tamom me fiksime.. lol

---

Citim:

---

Po citoj ato që tha RAIMONDI
__Pra sipas tij shkrimit ne ANGLISHET me dy fjale ne fund fare ai thote :

'........The Higgs boson is the particle that gives other particles mass that attracts. This allows particles to coalesce, forming everything from a rock to a human being.....".


--Pra , Grimca Higgs boson eshte ajo grimce qe ju jep Masen gromcave te tjera dhe krijon terheqjen midis grimcave duke mundesuar te formoje keshtu cdo gje ,
qe nga nje gur i vogel, trupat tane ....e deri tek planetet etj


---Kjo eshte grimca Higgs boson e cila gjendet ne berthamen e atomit ----

Nuk ka nevoje per shume fillozofira

---

Citim:

---

Po citoj ato që tha RAIMONDI



Pra masen e ka grimca Higgs dhe kjo ne kontakt me grimcat e tjera ju jep mase atyre dhe mundeson terheqjen , duke mundesuar krijimin e trupave

---

Citim:

---

Po citoj ato që tha RAIMONDI

Shkencetaret ketu thane qe nqs kjo grimce zbulohet , athere nje zot e di se ku do perfundoje shkenca

---

Citim:

---

Po citoj ato që tha RAIMONDI

Ne lidhje masen ka dicka

Masa e nje trupi, eshte veti e brendeshme e turpit, --Dmth ajo krijon peshen , por nuk eshte tamam pesha

Sepse pesha ne baze te gravitacioniit ndryshon, ndersa masa nuk ndryshon

Pesha ne Toke = Masa X forcen e gravitacionit (9.82 e ka Toka )

Ndersa Pesha ne Hene pershembull eshte = Masa X gravitacionin e Henese

Pra Masa eshte per cdo trup nje veti e brendeshme e pandryshueshme , --Por kuptohet qe eshte dicka me lidhje me peshen

---

Citim:

---

Po citoj ato që tha RAIMONDI

Se Amorja me ato mend qe ka do dhjesi Universin , do e e bej hale FARE

---

Citim:

---

Po citoj ato që tha kurti
sot po mendoja per amorin:p

Diku po lexoja qe gjatesia ndikon pergjitjesisht ne IQ te lart tek njerzit, dhe nese nje femer ka te njejten gjatesi me mashkullin, pergjitehsht ajo do shenoje shume me lart ne nje IQ test

Pastaj ne nje studim te fundit per here te pare femrat ne perendim shenojn IQ me te lart se meshkujt, ne disa vende te perendimit

ne baze te ksaj teorie amorija eshte me e gjate se shumuca e meshkujve.. feministe perendimore tipike eshte.

---

Citim:

---

Po citoj ato që tha shelgu

Sa i sinqerte qe je.
Po si te tha amorja per higgs pastaj?

---

Nuk dijme Niqo ku humbi ?-

Citim:

---

Po citoj ato që tha kurti
sot po mendoja per amorin:p

Diku po lexoja qe gjatesia ndikon pergjitjesisht ne IQ te lart tek njerzit, dhe nese nje femer ka te njejten gjatesi me mashkullin, pergjitehsht ajo do shenoje shume me lart ne nje IQ test

Pastaj ne nje studim te fundit per here te pare femrat ne perendim shenojn IQ me te lart se meshkujt, ne disa vende te perendimit

ne baze te ksaj teorie amorija eshte me e gjate se shumuca e meshkujve.. feministe perendimore tipike eshte.

---

Lol..

nuk e di sa e sakte eshte kjo..se faktikisht popullata qe ka IQ-un me te larte ne bote mesatarisht jane lindja aziake dhe ata nuk jane te njohur per gjatesi

Por kjo teze me beri te reflektoj ne gjithe njerzit e gjate qe kam njour, dhe te gjithe me dolen te zgjuar, pa tallje, above average.

Citim:

---

Po citoj ato që tha RAIMONDI


Asnje i gjate nuk eshte i zgjuar
--me perjashtim te Enverit --Por ai ishte i vecante --Gjithe te tjeret jane gallofe

---

Lol

Pas sqarimit qe jep Rajmondi ne faqen 6 mbi masen dhe peshen, cdo njeriu i ngrihet ne koke jo vetem pyetja: nga se karakterizohet raporti i mases dhe peshes, por edhe: si do unifikohen forcat e ndryshme ne natyre, perderisa masa dhe pesha qenkan ne raporte te pavarur nga njeri-tjetri?
A mos eshte kthyer fizika ne metafizike me gjithe keto teori te ndryshme?!?

Citim:

---

Po citoj ato që tha robert
Pas sqarimit qe jep Rajmondi ne faqen 6 mbi masen dhe peshen, cdo njeriu i ngrihet ne koke jo vetem pyetja: nga se karakterizohet raporti i mases dhe peshes, por edhe: si do unifikohen forcat e ndryshme ne natyre, perderisa masa dhe pesha qenkan ne raporte te pavarur nga njeri-tjetri?
A mos eshte kthyer fizika ne metafizike me gjithe keto teori te ndryshme?!?

---

Masa nuk eshte e lidhur me fiziken teorike ne vecanti, Me fiziken teorike lidhet cdo gje e fizikes

--Masa eshte vete trupi

Njesia e mases eshte Kilogrami

Ndersa pesha ne Toke e nje objekti eshte kudo njelloj se pesha e ka formulen : m x g ---dmth Mase X Forcen e gravitetit ---Kjo eshte fizike qe behet ne shkolle te mesme

Njeriu peshon njelloj si ne maje te Korabit edhe ne buze te detit, ndersa kur shkon ne Hene , peshon me pake , s eHena eshte me e vogel se Toka dhe e ka forcen terheqese , G me te vogel, -Ndaj dhe pesha eshte me e vogel

Ndersa ,Masa e nje veze psh eshte psh 20 gr ne Toke, po kaq eshte edhe ne Hene

Ndersa pesha ndryshon sepse varet direkt nga Forca e gravitetit te Planetit ku qendron trupi

Masa eshte konsideruar nje cilesi e pandryshueshme e trupit _-por kur trupi ne levizje
i afrohet shpejtesise se drites atehere kemi nje ritje ne Masse

dhe kjo ndodh per shkak te cyclotroneve te cilet jane Akseleratore te grimcave perberese te trupit--

Dmth cyclotronet bejne pershpejtimin e grimcave perberese te trupit duke i bere ato grimcat e trupit te levizin nga brenda jashte NE FORME RETHORE ...dmth ....dmth ben nje zmadhim te trupit ----dhe kjo con ne ritjen e mases.........

....Porse kjo ndodh kur trupi harin shpejtesine e drites --Ndaj edhe eshte quajtur shpejtesi limit
shpejtesi e drites, dhe masa ne kete rast quhet Mase Relativistike

Dhe jepet nje shembull ketu ne Vikipedia --ti duhet te levizesh me 14 % te shpejtesise se drites ,
pra 42 milion metra / seconde qe te kesh nje ritje ne masse prej 1 % .

Por kjo mase qe ndryshon ne levizje me shpejtesine e drites quhet Mase Relatiivistike

Ndersa ne eprgjithesi Masa eshte e pandryshueshme , dhe eshte njelloj kudo , kur trupi esht ene qetesi , ose edhe kur eshte me shpejtesi te zakonshme

Vetem kur shpejtesia i afrohet shpejtesise se drites

Dmth kur shpejtesia -V ( s ene Fizike shpejtesia emerohet me shkronjen V) i afrohet shpejtesise se drites qe emerohet -C, atehere ndryshon edhe Massa, sepse Cyclotronet ndikojne ne ritjen e pershpejtimit te grimcave PERBERESE te trupit te cilat tentojne te zgjerohen ne rotullimine tyre sferik ne trup....


Pesha eshte e varur nga Masa dhe nga Forca e Gravitetit

Citim:

---

Po citoj ato që tha RAIMONDI
Masa nuk eshte e lidhur me fiziken teorike ne vecanti, Me fiziken teorike lidhet cdo gje e fizikes

--Masa eshte vete trupi

Njesia e mases eshte Kilogrami

Ndersa pesha ne Toke e nje objekti eshte kudo njelloj se pesha e ka formulen : m x g ---dmth Mase X Forcen e gravitetit ---Kjo eshte fizike qe behet ne shkolle te mesme

Njeriu peshon njelloj si ne maje te Korabit edhe ne buze te detit, ndersa kur shkon ne Hene , peshon me pake , s eHena eshte me e vogel se Toka dhe e ka forcen terheqese , G me te vogel, -Ndaj dhe pesha eshte me e vogel

Ndersa ,Masa e nje veze psh eshte psh 20 gr ne Toke, po kaq eshte edhe ne Hene

Ndersa pesha ndryshon sepse varet direkt nga Forca e gravitetit te Planetit ku qendron trupi

Masa eshte konsideruar nje cilesi e pandryshueshme e trupit _-por kur trupi ne levizje
i afrohet shpejtesise se drites atehere kemi nje ritje ne Masse

dhe kjo ndodh per shkak te cyclotroneve te cilet jane Akseleratore te grimcave perberese te trupit--

Dmth cyclotronet bejne pershpejtimin e grimcave perberese te trupit duke i bere ato grimcat e trupit te levizin nga brenda jashte NE FORME RETHORE ...dmth ....dmth ben nje zmadhim te trupit ----dhe kjo con ne ritjen e mases.........

....Porse kjo ndodh kur trupi harin shpejtesine e drites --Ndaj edhe eshte quajtur shpejtesi limit
shpejtesi e drites, dhe masa ne kete rast quhet Mase Relativistike

Dhe jepet nje shembull ketu ne Vikipedia --ti duhet te levizesh me 14 % te shpejtesise se drites ,
pra 42 milion metra / seconde qe te kesh nje ritje ne masse prej 1 % .

Por kjo mase qe ndryshon ne levizje me shpejtesine e drites quhet Mase Relatiivistike

Ndersa ne eprgjithesi Masa eshte e pandryshueshme , dhe eshte njelloj kudo , kur trupi esht ene qetesi , ose edhe kur eshte me shpejtesi te zakonshme

Vetem kur shpejtesia i afrohet shpejtesise se drites

Dmth kur shpejtesia -V ( s ene Fizike shpejtesia emerohet me shkronjen V) i afrohet shpejtesise se drites qe emerohet -C, atehere ndryshon edhe Massa, sepse Cyclotronet ndikojne ne ritjen e pershpejtimit te grimcave PERBERESE te trupit te cilat tentojne te zgjerohen ne rotullimine tyre sferik ne trup....


Pesha eshte e varur nga Masa dhe nga Forca e Gravitetit

---

[QUOTE]Po citoj ato që tha shelgu


Pesha eshte nje marreveshje Mondi. Me siper une bera nje gabim.
1 kg eshte nje decimeter kub uje i paster H2O ne temperaturen 0 grade Celsius ne nivelin e detit.
Gravitacioni eshte i ndryshem ne nivele te ndryshme te tokes. [/QUO

Gravitacioni nuk eshte i ndryshem ne pika te ndryshme te Tokes --Nuk ka pse te jete i ndryshem

_-Gravitacioni eshte i njejte ne cdo pike te Tokes , Per arsye se Gravitacioni krijohet nga Masa e Planetit tone , Eshte piekrisht kjo mase e Planetit tone qe na terheq ne , drejt Tokes
Dhe duke qene se masa e Planetit tone eshte e njejte kudo qe te ndhemi ne , ne siperfaqe te Tokes
, atehere nuk ka pse te jete i ndryshem, __

Gravitacioni, dmth terheqja qe na ben Toka ndryshon, kur ne largohemi nga siperfaqja e Tokes,

__Por kur jemi ne siperfaqe te Tokes gravitacioni eshte i njejte kudo sepse ne cdo pike te Tokes ku ne qendrojme __Poshte kembeve tona eshte e NJEJTA MASE E TOKES......,.

Higgs?

sa mbarova se pari kete videon qe me rritri akoma me shume deshiren te mesoj mbi shkencen,neuronet, astronomine, proteinat, yjet....hmmm, sa bukur..

http://www.youtube.com/watch?v=atUG...eature=youtu.be

Citim:

---

Po citoj ato që tha lorie
sa mbarova se pari kete videon qe me rritri akoma me shume deshiren te mesoj mbi shkencen,neuronet, astronomine, proteinat, yjet....hmmm, sa bukur..

http://www.youtube.com/watch?v=atUG...eature=youtu.be

---

po une kam marre klasa me pare mbi astronomine, biologjine, apo neurologjine, te gjitha keto qe thuhen i dija pak a shume, kjo video me pelqen se lidh shkencen me nje qenie te mbinatyrshme, kete nuk e gjen shpesh, kombinimin/lidhjen e fakteve shkencore me nje qenie te mbinatyrshme.

Citim:

---

Po citoj ato që tha lorie
po une kam marre klasa me pare mbi astronomine, biologjine, apo neurologjine, te gjitha keto qe thuhen i dija pak a shume, kjo video me pelqen se lidh shkencen me nje qenie te mbinatyrshme, kete nuk e gjen shpesh, kombinimin/lidhjen e fakteve shkencore me nje qenie te mbinatyrshme.

---

Shelg, nese e kupton mire anglishten, a mund ta permbledhesh me disa fjali diskutimin e atij qe fliste ne vidion e sjelle nga Lorie? Apo kjo Lorie, meqe duket e ka kuptuar c'thote ai me mikrofon ne vesh, a mund te na shpjegoje edhe neve, qe s'marrim shume vesh nga anglishtja, c'thote ai gjysem-bjondi? Do ishte interesante, nese ai tipi-profesor aq i sigurte, ka dicka te re.

robert, eshte nje predikim fare i thjeshte. Ku zoteria bkond po shpjegon universin. vrimat e zeza, diellin dhe token etj.
Ne nje moment ai ben nje krahasim te Diellit me Token dhe duke shfaqur ne ekran Diellin ,err nje top golfi ne dore per te bere krahasimin.
Gjer ketu gjithshka eshte mire dhe duket normale. Keto emisione mund ti shohesh ne youtube te shpjeguara nga shkencetaret shume mire.

Ku eshte ndryshimi?
Toni i zerit te predikuesit eshte i tille, sikur po ben ndonje zbulim te madh. Ai vazhdon me te njejtin ton indoktrinues deri sa turma fillon duartroket.
Dhe turma duartoket pikerisht atje ku ai thote: Menroni nje autobus te mbushur plot me topa golfi. Autobuzi eshte Dielli dhe Toka eshte topi i golfit

Turma brohoret e duartroket???!!!

Thua kjo turme paska nje ngritje shkencore me te ulet se nxenesi i fundit i Sholles fillore te ZaallHerrit.

Kjo gjendje elektrizuese vazhdon e tille... Papritur ne mes te fjalimit degjoj qe predikimi eshte ne Atlanta te Xhorxhias.
OK
Make sens.

D.m.th. Shelg, kemi te bejme me shume me nje njeri fetar se sa shkecetar apo shkencetar-besues ne Fuqi krijuese? nese po, atehere nuk ka nevoje per pyetje te tjera.
Por nese eshte me shume shkencetar se sa fetar, atehere, ne c'teze te re e ben ai krahasimin midis diellit dhe tokes? Sepse ekziston edhe nje teori kozmologjike qe flet per rotacionin evolutiv diej-planet, ku nje diell ftofet derisa kthehet ne planet te nje dielli tjeter; -a fliste ai per kete teori? Apo kishte me teper teori kozmogonike (pra ne lidhje me Zot)? (Persa i perket publikut as mos e komento fare, sepse tashme e dime bagazhin shkencor te masave ne perendim; ata te Zall-Herit kane per tu ofenduar po ti krahasosh me dijet e sotme ne perendim.)

Citim:

---

Po citoj ato që tha robert
D.m.th. Shelg, kemi te bejme me shume me nje njeri fetar se sa shkecetar apo shkencetar-besues ne Fuqi krijuese? nese po, atehere nuk ka nevoje per pyetje te tjera.
Por nese eshte me shume shkencetar se sa fetar, atehere, ne c'teze te re e ben ai krahasimin midis diellit dhe tokes? Sepse ekziston edhe nje teori kozmologjike qe flet per rotacionin evolutiv diej-planet, ku nje diell ftofet derisa kthehet ne planet te nje dielli tjeter; -a fliste ai per kete teori? Apo kishte me teper teori kozmogonike (pra ne lidhje me Zot)? (Persa i perket publikut as mos e komento fare, sepse tashme e dime bagazhin shkencor te masave ne perendim; ata te Zall-Herit kane per tu ofenduar po ti krahasosh me dijet e sotme ne perendim.)

---

Citim:

---

Po citoj ato që tha robert
D.m.th. Shelg, kemi te bejme me shume me nje njeri fetar se sa shkecetar apo shkencetar-besues ne Fuqi krijuese? nese po, atehere nuk ka nevoje per pyetje te tjera.
Por nese eshte me shume shkencetar se sa fetar, atehere, ne c'teze te re e ben ai krahasimin midis diellit dhe tokes? Sepse ekziston edhe nje teori kozmologjike qe flet per rotacionin evolutiv diej-planet, ku nje diell ftofet derisa kthehet ne planet te nje dielli tjeter; -a fliste ai per kete teori? Apo kishte me teper teori kozmogonike (pra ne lidhje me Zot)? (Persa i perket publikut as mos e komento fare, sepse tashme e dime bagazhin shkencor te masave ne perendim; ata te Zall-Herit kane per tu ofenduar po ti krahasosh me dijet e sotme ne perendim.)

---

Me falni per ngulmimin tim pedant, por po pres akoma dicka me te sqaruar nga shelgu apo lorie, (nese e kane kuptuar anglishten e vidios), mbi ato qe thote ky burre; nese ka dicka te re ne fjalen e tij apo dicka qe duket si e re, dhe cfare, nese po? Cfare gje interesante thote tipi i vidios?

Citim:

---

Po citoj ato që tha robert
Me falni per ngulmimin tim pedant, por po pres akoma dicka me te sqaruar nga shelgu apo lorie, (nese e kane kuptuar anglishten e vidios), mbi ato qe thote ky burre; nese ka dicka te re ne fjalen e tij apo dicka qe duket si e re, dhe cfare, nese po? Cfare gje interesante thote tipi i vidios?

---

Ne shtypin shqiptar ka nisur nje interesim per shkencetaren shqiptaro-kanadeze, Laura Mezini Houghton. Para nja disa javesh kishte nje interviste me 'te, interviste e pasqyruar ne shume gazeta shqiptare. Po e jap ketu kete interviste, per ndonje kureshtar apo komentues, nese ka, dhe pas intervistes, po jap nje shkrim timin per gazetat, i cili nuk u botua nga as edhe nje gazete. Pastaj po vazhdoj me nje shkrim tjeter (panegjerik) te botuar para dy ditesh tek gazeta MAPO mbi kete shkencare nga nje student shqiptar ne Teksas, dhe me pas nje koment timin. Sa per sqarim, shkrime te tilla tek gazeta MAPO qendrojne disa dite, mirpo ky shkrim u hoq pak ore pas komentit tim, dhe nuk del me po te klikosh tek kjo gazete.

-Shqiptarja pas aprovimit të teorisë për universin, pretendente për Nobel- nga Valeria Dedaj, 17 shtator 2015 Gazeta Shekulli

Shkencëtarja Laura Mersini Houghton rrëfen teorinë e saj ndaj krijimit të universit. Ajo shpjegon vendosjen e planetëve dhe rëndësinë e takimit të 32 shkencëtarëve në Suedi

Edhe pse shpeshherë gjatë punës i është dashur të haset në pengesa, për të momenti më i bukur ka qenë kur nisi të merrej me problemin e origjinës së Universit. Teoria për të cilën ka punuar shkencëtarja shqiptare, Laura Mersini-Houghton, përgjatë gjithë këtyre viteve, parashikon se në hemisferën Jugore të qiellit duhet të ketë një zonë bosh, pa galaktika dhe pa yje. Teoria e saj për origjinën e universit nga multiversi është konfirmuar nga sateliti evropian Planck dhe tashmë asaj i mbetet, që të jetë një ndër pretendentet për çmimin Nobel në Fizikë. Gjatë bisedës me të na tregon sesi i lindi dëshira për t’u marrë me këtë teori, por edhe detaje të tjera rreth planetëve, hapësirës etj.

Cila është teoria juaj për krijimin e universit?

Momenti më i bukur kur pata një ide për të zgjidhur problemin e origjinës së universit. Ky është një problem shumë i vështirë. Njerëzit se kanë kuptuar këtë për 2000 vjet. Nga erdhi? Ku filloi? Ajo që shikojmë nga nisi,te cila epokë? Nga ana e fizikës, Roxher Penrouz, që është një shkencëtar i famshëm anglez, e bëri këtë pyetje në mënyrë më konkrete me anë të numrave. Ai e llogariti që mundësia për të filluar një univers, si puna e universit tonë me Big Bangun, me energji shumë të lartë, është pothuajse zero, dhjetë në fuqi të 123. Një mundësi në dhjetë zero të tjera mbrapa, dhe 123 zero të tjera. Kjo ishte një pyetje shumë e rëndësishme në fizikën teorike.

Por atëherë pse universi ynë fillon me këtë orgjinë, nëse kjo orgjinë dukej kaq e pamundur? Unë jam përpjekur dhe në fakt, një nga teoritë e String Theory, ishte pikërisht që kjo pyetje t’i shpjegonte origjinën e universit. Unë si fizikante teorike isha shumë e mahnitur nga kjo lloj pyetjeje. Mbaj mend se fundmi, kisha një mënyrë se si mund të zgjidhej ky problem. Bëhet fjalë për në vitin 2009. Fillimisht e mendova zgjidhjen, por tani është në një program të tërë, tani është një teori, që është i testuar nga ana ovosturcionale. Ideja kryesore është që vetë pyetja, se pse universi ynë nisi në këtë mënyrë nuk ka kuptim, nëse ne nuk kemi shumë fillime të mundshme.

Për shembull, nëse unë them; për shembull një monedhë të verdhë e vëmë në xhep, dhe nëse unë bëj pyetjen: Pse kur fus dorën në xhep përfundoj me një monedhe të verdhë? Kjo si pyetje nuk ka kuptim, sepse nëse monedha e verdhë është ajo që unë nxjerrë nga xhepi, është sepse e vetmja gjë që unë kam në xhep është monedha e verdh. Kjo pyetje ka kuptim nëse në xhep do të kisha monedha me ngjyra të ndryshme, dhe unë them: Pse unë zgjodha të verdhën? Jo të kuqen, jeshilen apo lelja.

E njëjta gjë ishte dhe me universin. Pyetja ishte fokusuar pse universi ynë nisi me Big Bang-un me energji të larta, por për t’i dhënë përgjigje kësaj pyetje dhe për të pasur mundësi për ta llogaritur atë përgjigje, unë ofrova, që e vetmja mënyrë është multiversi. Nëse ne kemi fillime të ndryshme, të universit që mund të nis me energji të mesme, apo të ulët, që mund të ketë gjeometri ndryshe. Nëse ne kemi një mundësi zgjedhje, atëherë ka kuptim që të pyesim, përse nis me këtë dhe jo me diçka tjetër?

Pas propozimit tuaj, cili ishte hapi i dytë?

Pas kësaj hapi i dytë ishte, që si mund ta llogarisë unë këtë fillim të universit. Nga ana tjetër kuptova se mund të përdorja mekanikën kuantike, një fushë energjie që ishte parashikuar nga String Theory. Kjo fushë energjike e String Theory ka historinë e saj, që në atë kohë 2003-2004, matematicienët sa e kishin llogaritur këtë fushë që quhet landscape e string theory. Landscape duket tamam si një terren me shumë lugina dhe male, por nga ana tjetër çdo luginë aty jep energjinë e mundshme, që mund të ketë një univers te Bing Bang-u. Është e komplikuar mënyra sesi matematicienët e llogarisin këtë landscape.

Ata e nisin duke filluar nga 11 dimensione duke e zvogëluar në shtatë dimensione, që ne nuk i shikojmë, për të përfunduar vetëm në tre dimensione hapësinore dhe një kohore, duke bërë shkurtimin e dimensioneve në mënyra të ndryshme, ata do të përfundojnë me këto landscape, lugina që kanë energji. Për mua kjo ishte kryevepër, sepse duke pasur strukturë që ishte deleguar nga String Theory unë kisha mundësi tani që të përdorja pyetjen time: Pse Big Bang-u ynë nisi nga kjo luginë energjie dhe jo nga një luginë tjetër? Ajo që unë propozova për këtë gjë ishte duke deleguar fillimin e universit, që mund të mendohet si një grimcë kuantike, si një valë, duke menduar që rryma e universit udhëtonte në këtë landscape të energjive.

Nga ai moment çdo gjë është matematike, ideja e rëndësishme ishte vetëm nga ana fizike, ne kishim mundësi që të propozonim një tjetër fillim të kësaj pyetje. Nga momenti që unë do lejoj universin kuantik, që përballë Big Bang-ut është shumë i vogël: Unë do lejoj këtë univers kuantik që të udhëtojë në këto lugina të landscape-it, nga ky moment çdo gjë llogaritet në bazë të fizikës kuantike, Gutenbergut, që pastaj nuk i jep më shansin se është i llogaritur. Unë e llogarita këtë bashkë me një koleg, të cilin e ftova që të bënim llogaritjet bashkë dhe përgjigja që morëm pasi zgjidhëm ekuacionet e mekanikës kuantike në këtë landscape, ishte që e vetmja mënyrë për të krijuar një univers është nëse fillon me energji shumë të lartë, e kjo ishte e parë që nga ana teorike, kësaj pyetje themelore të origjinës së universit i gjendej në përgjigje.

Ishte ideja fillestare se çdo univers fillestar ka brenda grimca energjie të marra aktiviteti i String theory nga kjo. Energjia bën që ta shpërthejë universin fillestar, duke e kaluar në një Big Bang. Ndërsa materia bën të kundërtën, mundohet që ta tërheq universin dhe të kalojë në një pikë. Të tëra universet fillestare bëjnë një luftë e heshtur, energjia mundohet ta shpërthejë universin fillestar, ndërsa materia që ta fokusojë në një pikë. Të tëra universet fillestare që nisën nga energji shumë të larta do arrinin që ta përballonin efektin e materies dhe do vazhdojnë që të shpërthejnë. Kjo ishte arsyeja, që e vetmja mënyrë për të krijuar një univers është nëse fillojmë me një energji të lartë, jo me energji të ulët.

Pas aprovimit të këtij supozimi vazhduat më tej...

Meqenëse ne e deleguam përgjigjen dhe nuk bëmë asnjë lloj supozimi. Përgjigjja që morëm ishte e saktë, vendosëm që ta shtynim një hap më tutje, dhe të shikonim nëse ishte e mundur që ne mund të parashikonim disa obstragime, që mund ta vërtetojnë këtë teori. Këtë e bëmë në vitin 2006 dhe futëm një bashkëpunëtorë të tretë nga Japonia, dhe ne llogaritëm se duke e nisur historinë e universit nga momenti para Big Bang-ut, që bëhesh një grimcë kuantike dhe duke e lidhur nga ana e mekanikës kuantike, të tërë revolucionin që ndodh brenda këtyre universeve, sepse nuk është vetëm një univers, që shkon nëpërmjet Big Bang-ut, por janë shumë universe që shkojnë në këtë histori dhe duke e lejuar këtë lloj pikture, që të vazhdojë të rritet dhe të na ndjekë deri në ditët e sotme, në kohë, që të kishim mundësi që të llogarisnim atë që i ndodhi në Big Bang-ut. Por ajo që ndodhi në Big Bang si do të dukej sot në qiell? Përveçse anës tradicionale nga Big Bangu, deri në të gjithë strukturën që shohim në qiell, përveç fustracioneve të Big’bangut, ne kishim dhe atë që ndodh nëpërmjet grimcave kuantike.

Nga ana tjetër ishte pyetja sesi universi ynë rritej dhe krijohej një univers fizik, por evoluimi ndërmjet tyre nga koha e Big Bang-ut, vazhdon që të jetë edhe sot, pavarësisht se është shumë i vogël lë një farë shenje në strukturën që ne shikojmë në qiell sot. Ne llogaritëm sesa i vogël do të ishte ky burim i dytë, që vjen nga mekanika kuantike dhe parashikuam se në hemisferën Jugore të qiellit duhet të ketë një zonë që është shumë e madhe, 10 gradë, një e gjashta e qielli, duhet të jetë bosh, pa galaktika dhe pa yje. Kjo u quajt njolla e ftohtë, sepse nëse në qiell nuk ka yje, dhe duke e matur temperaturën duket temperaturë blu, nëse ka yje duket e kuqe. Prandaj ajo që ne parashikuam si hapësirë bosh në qiell u quajt njolla e ftohtë.

Ne parashikuam që duket të ketë një farë asimetrie, një thyerje të simetrisë ndaj masës që shihej në hemisferën Veriore, dhe ndaj masës që shihej në atë Jugore, atë qiellit, duhet të ketë një drejtim të preferuar, që ka lidhje me krijimin e qiellit të universit tonë. Parashikimet u bënë në vitin 2006. Ndaj mend se disa nga bashkëpunëtorët e mi u frikësuan dhe thanë se nuk mund të dalim me një publikim, që një pjesë në qiell është komplet bosh, sepse ishte diçka e paparashikueshme, sepse Big Bangu na parashikon të kundërtën çdo gjë në qiell janë uniformë. Pati kontestime dhe e hodhën poshtë si diçka që ka mundësi që të mos jetë aty, por ne nga ana statistike nuk e hedhim dot poshtë. Këtë vit në qershor të 2015 pas 7 vjet lufte me ekipeve të ndryshme eksperimentale, më së fundmi sateliti evropian Planck dhe që është ndërtuar pikërisht për të matur këto struktura e konfirmoi, që të tëra ato anomali, si pjesa bosh në qiell, mungesa e simetrisë etj., u konfirmuan. Prandaj jam shumë e lumtur për këtë.

Së fundmi, shkencëtarët zbuluan planetin e ri, i Kepler-452b, ç’mund të na thoni më tepër për ngjashmëritë e tij me tokën?

Nuk kam treguar asnjë lloj interesi ndaj planetëve, sepse nuk është asnjë habi. Planeti ynë nuk është diçka e veçantë, përderisa ne e dimë se sistemi diellor ka planete, por diskutohet që mund të ketë dhe planete të tjerë, në sistemet diellore ose dhe në skajet e planetëve të tjerë.

Nëse një ditë toka rrezikohet për t’u mos bërë më e banueshme. A do të kishte mundësi njeriu që të jetonte në një planet tjetër. Nëse po, në cilin prej tyre?

Pak a shumë përgjigjja është jo pavarësisht sesi planeti tokë ka shumë, me siguri janë shumë struktura të shpërndara në univers, të cilat janë aq larg, saqë do të ishte e pamundur për në që të shkojmë në një planet tjetër, që i ka kushtet si duhet për jetën, në mënyrë që të kemi ajër dhe që të jetë në një largësi të caktuar nga dielli, duhet që të jetë aq larg, që të ketë temperatura të përshtatshme për jetën. Kur të vinte koha që të gjenim një planet, që i ka këto kushtet që ka planeti ynë, distanca nëpërmjet nesh dhe atyre do të ishte aq larg, saqë do të duheshin mijëra vite, që të luftonim për të arritur atje. Asnjë nga ne nuk do të arrinte i gjallë.

Ju vetë a do të kishit dëshirë të udhëtonit në hapësirë?

Jo, aq shumë dëshirë për të udhëtuar, sepse nga ana praktike duhet një trajtim i jashtëzakonshëm, duhet që të jesh shumë e fortë nga ana fizike, që ta përballosh udhëtimin. Nga ana tjetër udhëtime në hapësirë me anë të imagjinatës, unë dhe kolegë të tjerë i bëjmë përditë.

Pas kaq orësh të jetës suaj dedikuar qiellit, mendon se vëzhgimi i universit përmban firmën e një Zoti krijues?

Ne tani kemi kaluar nga universi te multiversi, kjo është ajo që po kalon fizika në këtë dekadë. Duke zgjeruar njohuritë tona ndaj natyrës, ne tani nuk studiojmë thjesht se çfarë ka në një univers diellor, apo ngjitur me galaktikën. Ne i kemi kapërcyer këto dhe me teknologjinë jemi më larg. Çfarë ka bërë Zoti e kemi kuptuar, tani jemi në stadin që universi ynë është dhe nuk është aq i madh, sepse ka shumë struktura të tjera jashtë universit tonë, që në fakt ne jemi kurioz sesi janë krijuar. Kur vjen puna te universi, që ti e mendon si një grimcë në oqean ku janë dhe miliona dhe miliona grimca të tjera. Pyetja e krijimit ka kaluar më lartë, meqenëse nuk mban një rol special është thjesht një grimcë në oqeanin e kozmosit.

Dhe së fundmi, me çfarë konkluzionesh dolët nga konferenca që organizuat në Suedi?

Bukuria ishte që unë vendosa që të mbledh baballarët themelues, dhe në vend që të mbanin fjalime, të diskutonim, për ato që janë thënë para 40 vjetësh. Ne u takuam për të zgjidhur problemin e uljes së informacionit në black hole dhe kjo duket se ka funksionuar. Një iniciativë që duke shumë e thjeshtë që të mbledhësh për një javë themeluesit e black hole, ka bërë që të punojmë dhe mos ta shtyjmë këtë zgjedhje që e kemi shtyrë më tej.
Valeria Dedaj

Gazeta MAPO
Shkencëtarja shqiptare: Big Bangu dhe ‘vrimat e zeza’, gjepura!
Postuar më: 15 Tetor 2015 09:18
Dr. Laura Mersini-Houghton, nga Universiteti i Karolinës së Veriut, në Chapel Hill, mbështetet në teorinë e saj frymëzuese nga një matematikë brilante, që provon se Teoria e Big Bang-ut dhe e ‘vrimës së zezë’ është e pamundur

100 vite të shkuara, Mari Kyri, ishte një grua e vetmuar në mes të “klubit” shkencor të mbushur plot me burra. E megjithatë, kjo grua polake “arriti të shihte” më qartë se kushdo tjetër çfarë po ndodhte në fushën e kimisë. Por ajo ishte grua, e si pasojë iu desh të punonte shumë që t’i tejkalonte burrat, nëpërmjet një matematike më të mirë e një mendimi më elegant. Ajo e fitoi çmimin “Nobel” në kimi, në vitin 1911. “I mundi” burrat. Por nuk ishte ky motivi. Motivi ishte kurioziteti për dijen dhe botën.
Ekziston një grua shqiptare gjeni, Mari Kyrija e sotme e fizikës së kozmosit. Mësojeni emrin e saj: ajo është Dr. Laura Mersini-Houghton, nga Universiteti i Karolinës së Veriut, në Chapel Hill. Jo vetëm që ajo është më e mprehta nga të gjithë fizikantët e sotëm atje, por mbështetet në teorinë e saj frymëzuese nga një matematikë brilante, që provon se Teoria e Big Bang-ut dhe e ‘vrimës e zezë’ është e pamundur.
Guximi i saj shkencor i ka fillimet që prej kohës së shkollimit të saj në Shqipërinë komuniste, përpara rënies së murit të Berlinit në vitin 1989. Familja e saj e inkurajoi nivelin e saj të lartë të inteligjencës duke e mbështetur të ndiqte rrugën e fizikës, një fushë e dominuar thuajse tërësisht nga burrat. Tanimë ajo po tejkalon fizikën e 100 viteve të fundit, që na ka mësuar për dekada se kur një yll vjen në fund të jetës së vet, kolapson në brendësi të vetes duke u kthyer në një njësi të quajtur ‘vrimë e zezë’, e prej gravitetit të së cilës nuk mund të shkëputet më asgjë- as drita vetë, apo ndonjë formë tjetër e informacionit. Ajnshtajni dhe Houking-u ndërtuan të gjithë karrierën e tyre të shquar mbi këtë çështje. Ndërkohë që brenda Universitetit të Karolinës së Veriut gjendet Laura!
Ajo pretendon se është e pamundur që vrimat e zeza të ekzistojnë. Dhe ka matematikën për ta provuar këtë.

Një teori që rrëzon të tjerat

Nëse është e vërtetë, kërkimi i saj i detyron të gjithë fizikantët t’i hedhin poshtë të gjitha teoritë e tyre aktuale mbi fillimin dhe funksionimin e universit. Pretendimet e saj përfshijnë; 1. Ndërkohë që një yll është duke vdekur, lëshon një lloj rrezatimi, të njohur si rrezatimi Houking (Hawking radiation), i studiuar nga fizikanti Stivën Houking. Kjo është ende e vërtetë; 2. Sidoqoftë, ylli, gjithashtu, humb aq shumë nga masa e vet, saqë nuk përmban më aq dendësi sa të kolapsojë e të kthehet në vrimë të zezë; 3. Përpara se një vrimë e zezë të formohet, ylli që po vdes, zgjerohet dhe më pas shpërthen. Njësia homogjene e pretenduar pas kolapsit në vetvete, nuk krijohet kurrë. E po ashtu kurrë nuk krijohet horizonti i ngjarjeve- kufiri i çdo vrime të zezë përtej të cilit as drita (e sigurisht asnjë informacion tjetër) nuk mund të dalë!
Kjo i vendos të gjithë fizikantët përpara dërrasës së zezë, ku Mersini-Houghton i ka të gjitha mjetet e shkrimit (edhe matematikën e re të fizikës). Teoria e kuanteve gjithmonë ka thënë se informacioni nga universi asnjëherë nuk mund të humbasë (zhduket). Në vazhdim të kësaj kontradikte të ndërlikuar, si e realizon këtë vrima e zezë? Houking u përpoq ta shpjegonte këtë përgjatë gjitha karrierës së tij. Ai, ndoshta, duhet t’i kishte kushtuar vëmendje Mersini-Houghton-it, në pellgun e Karolinës së Veriut.
Teoria e re matematike e Mersini-Houghton shpjegon pse vrimat e zeza – ashtu si na kanë mësuar të besojmë – nuk mund të ekzistojnë! Shumica e fizikanëve besojnë se universi shpërtheu nga një njësi që filloi të zgjerohej me Big Bang-un 13.8 miliardë vite më parë. Nëse është e pamundur për këto njësi (singularitete) të ekzistojnë, atëherë edhe teoria e Big Beng-ut vihet në pikëpyetje, së bashku me vrimat e zeza. Cili ishte entuziazmi i saj mbi zbulimin? “Ende nuk jam e shokuar” , thotë ajo (të njëjtën gjë tha edhe Mari Kyri kur fitoi çmimin Nobel).
Çfarë do të thotë e gjithë kjo për të ardhmen e fizikës? Sipas Dr Laura Mersini-Houghton, “Fizikantët janë përpjekur të ndërthurin këto dy teori – teorinë e Ajnshtajnit mbi gravitetin dhe mekanikën kuantike –për dekada, por ky skenar i sjell këto dy teori në harmoni dhe kjo është vërtet një punë e madhe”.
Fizikantja gjeniale shqiptare thotë: “Harmoni!”… “E dua mënyrën sesi tingëllon kjo fjalë. Ndoshta universi është shumë më harmonik sesa shpërthimet dhe kolapset!”
Përgatiti: Egon Loli

Pretendimet e saj:

Ndërkohë që një yll është duke vdekur, lëshon një lloj rrezatimi, të njohur si rrezatimi Houking (Hawking radiation), i studiuar nga fizikanti Stivën Houking. Kjo është ende e vërtetë.
Sidoqoftë, ylli, gjithashtu, humb aq shumë nga masa e vetë, saqë nuk përmban më aq dendësi sa të kolapsojë e të kthehet në vrimë të zezë.
Përpara se një vrimë e zezë të formohet, ylli që po vdes, zgjerohet dhe më pas shpërthen. Njësia homogjene e pretenduar pas kolapsit në vetvete, nuk krijohet kurrë. E po ashtu, kurrë nuk krijohet horizonti i ngjarjeve- kufiri i çdo vrime të zezë, përtej të cilit as drita (e sigurisht asnjë informacion tjetër) nuk mund të dalë!

Sic shihet, shkrimi eshte biles i djeshem. Pra shkrimi ndenji ne gazete me pak se nje dite, pra vetem dy-tre ore pas komentit tim.
Komenti im per shkrimin vjen me poshte. Si artikull nuk do te ma botonte as edhe nje gazete, cfare tregon se gazetat shqiptare flasin vete dhe degjojne po vete, pra masturbojne me vetveten. keto gazeta nuk jane te hapura per rrahje mendimesh te ndryshme ne lemin e shkences.

Une kam lexuar me qindra shkrime mbi te tilla probleme, por nje shkrim kaq idiot sa ky i Egon Lolit nuk kam lexuar ndonjehere. Mire ato krahasime midis Mari Kyrise dhe Lauras po i pranojme, m.gj.th. qe krahasimi midis dy femrave nuk shkon, pasi e para ishte me te shoqin (Pier) dhe Bekerelin ne nje fushe krejt te panjohur te shkences, ate te radioaktivitetit, ndersa e dyta operon ne grup mbi teori dhe fusha te njohura. Mire se dhe superlativat per Lauren dhe sugjestionin qe ky autor bosh perdor ndaj lexuesit, po ia falim, se ne fund te fundit shkrim gazetaresk eshte dhe thjesht ai do ti bej pak reklame nje bashkatdhetareje. Por kur hidhet ne teme, ky ka dale krejt nga shinat, -kete nuk mund t#ia falim.
1. Mari Kyri nuk ka fituar Nobelin vetem ne kimi, por edhe ne fizike.
2. Mari Kyri nuk kishte nevoje te perdorte matematiken ne eksperimentet e saj me lendet radioaktive.
3. Laura Mezini Houghton vertet mbeshtetet ne nje matematike “brilante”, por -sic e ka pohuar vete- eshte ndihmuar nga te tjere ne shtrimin matematikor te tezave te sa.
4. Kjo studjuese shqiptare, ne intervisten e fundit qe la ne gazetat shqiptare, nuk hodhi fare poshte Big-Bangun, por perkundrazi, i jep nje alternative tjeter Big-Bangut, te nisur nga e ashtuquajtura landscape, nje lloj hapsire kjo e parashikuar nga mekanika kuantike dhe e hipotetizuar nga shkencarja ne fjale si e ekzistuar para Big-Bangut (!?), keshtu e gjithe hipoteza e saj eshte e bazuar tek teoria e multivers-it/eve.
5. Vrimat e zeza ajo nuk i ka hedhur poshte, perkundrazi, ajo ka nevoje te peshtetet ne te tilla teori dhe emra te medhenj te botes cifute, per te siguruar nje emer dhe titull, keshtu ajo bazohet -sic e pohon- tek Havkingu, pra ruajtja e energjise (pra dhe informacionit) ne vrimat e zeza.
6. Laura nuk po e tejkalon fiziken e 100 vjeteve te fundit, perkundrazi ajo eshte koke e kembe ne kete (meta)fizike te pakuptuar te ketyre 50 vjeteve te fundit, duke u bazuar tek te gjitha idotlleqet e kesaj fizike, perfshi strinxh-teory, 11 dimensionet, singularitetin, etj. c’permban mekanika kuantike.
7. Si Ajnshtajni ashtu dhe Havkingu nuk e bazuan te gjithe teorite e tyre dhe karrieren e tyre shkencore tek teoria e vrimave te zeza. Ajnshtajni aspak fare, dhe vetem Havkingu i ka lejuar vetes te thote here nje gje e here nje gje tjeter per vrimat e zeza (ruajtja e informacionit, etj).
8. Te tre pikat qe autori i vesh Laures, nuk jane asapk gjera (hipoteza) te reja, por gjera te vjetra. Dhe ato nuk kane nevoje per matematike. Pra, te thuash se materia e vdekur nuk ngjallet me, kjo eshte nje ide e vjeter primitive, e cila nuk gjen vend nga koha e hodrodinamikes se Majerit (energjia as humb dhe as shtohet).
9. I gjithe shkrimi eshte mjaft bajat dhe i pashtruar qarte, po te mos llogarisim tre pikat e Laures ne fund.
10. Bashke me kete shkrim bajat, po kaq bajat mbetet dhe permbajtja e gazetes se Zhejit, MAPO, e cila i flet vetvetes (pra masturbon), ne te kundert do te botonte shume shkrime shkencore nga shume njerez, -se mire, nga shkrimet e mia ka frike!

Ke te drejte roby. çdo njeri qe ka pak njohuri mbi universin do ndihej i turperuar nga pershkrimi qe i ben gazetari zonjes ne fjale ne lidhje me zbulimin e saj. Faji kryekeput i gazetarit aspak profesionist.
Lidhur me Havking-un deri para disa kohesh kisha nje simpati te madhe por ne dy intervistat e fundit qe kam lexuar ma ka hequr disi simpatine. (alienet 1, vrimat e zeza 2) Nje moment thashe me vete, kete e mbajne per me te aftin, me te mirin ose ky ka pjerdhur ose fantazon shume.

Brez qe gjoja merr arsimim jashte, dhe ky ne Amerike! Ben nje shkrim panegjerik, qe me shume e demton dhe ate studjuesen shqiptaro-kanadeze, dhe keta lloj njerzish gjejne nga nje pune te rehatshme me rroge te mire dhe shtyjne jeten pa u ndjere.
Tani une po shikoj se paskam harruar te hedh nje shkrim timin te vogel pas intervistes me Laura Mezinin, qe ka dhene gazeta shekulli. Natyrisht, mua edhe ato qe thote Laura me duken nje pese me hic, por si ne shkrimin qe kam hedhur tek emri im tek rubrika reklama (Edhe ti o gazetar shqiptar!?), ashtu dhe tek ky i nje-dy diteve me pas (Kush kuptoi gje?), nuk e atakoj fare dhe as direkt shkencaren ne fjale, pasi 1. kjo pune do nje shkrim te gjate, 2. kjo eshte nje bashkatdhetare, ndaj shkrimi im mund te keqkuptohet, 3. ajo eshte futur ne zona mjaft metafizike dhe te pakuptuara te fizikes, me te cilat une jam marre pergjithsisht dhe do merrem edhe ne te ardhmen, por pa qene nevoja te kapem me emra te vecante studjuesish.
Ja dhe shkrimi i harruar pa hedhur, mbi intervisten e gjate ne fjale.

Di. 22. 9 . 2015
Kush kuptoi gjë ?

Një intervistë e një studjuese shqiptaro-amerikane e lëmit të fizikës teorike, përfshi atë klasike dhe mekanikën kuantike, Laura Mersini.Houghton, u përcoll nga shumë gazeta dhe faqe interneti. Dhe ndërkohë që theksi medial dhe çdo komentues gazetash u përqëndrua tek mundësia e marrjes së çmimit Nobel për fizikë, (çfarë do i vlente këto vite errësirës zhurmëzuese shqiptare për pak dukje në tribunën shoujane europiane), mbi vetë temën e studimit të zonjës në fjalë nuk u tha gjë dhe nuk u komentua fare!
Përse nuk ka një diskutim të hapur shkencor në Shqipëri, ja të paktën mbi këto që shqiptaro-amerikania shtroi në intervistë shkurt?!! Ç’të re kemi nga shkencëtarja në fjalë? A ka ndonjë njeri të na sqarojë? Apo rëndësi ka vetëm fakti i kandidaturës për çmimin Nobel, fakt i cili vetëm sa përkedhel komplekset e inferioritetit të këtij populli të rënë në batakun e një përgjumje vulë-humburish!?
Shkencëtarja jonë shqiptaro-amerikane përmendi fizikën klasike, mekanikën kuantike, teorinë e strinxheve (tenduesve), Big-Bang-un, etj., në të cilat është bazuar teoria e re e saj, jo e qartë për mua si lexues apasionant pas shkencave të natyrës, patjetër jo e qartë edhe për të gjithë gazetarët shqiptarë dhe ata që e kanë lexuar intervistën, përndryshe do të kishim tani diskutime të ethshme, si në çdo shtyp dhe media të botës.
Çdo kush e di se sa kundërti kanë shumë prej këtyre drejtimeve shkencore, ku është bazuar teoria e re e shkencëtares në fjalë. Ajo bazohet tek teoria e njohur e multiversit dhe na flet për një landskap kuantik dhe energjitik para Big-Bang-ut, dhe biles thekson për llogari të bëra nga ekipi i saj mbi kohën para Bigut lemertian, që d.t.th. se Hapsira ka ekzistuar më përpara krijimit të Universit, (kjo mund të kuptohet se biri lind përpara nënës!), çfarë d.t.th. ta nxjerrësh pozicion jashtë loje Bangun e Madh, (por njëkohësisht ajo e fut në lojë!), çfarë d.t.th. se këto multiverse duhet të kenë bashkpunuar në vetvete, -çfarë e pohon edhe vetë autorja e intervistuar-, gjë që na jep një raport të caktuar shkëmbimi energjie dhe, kështu, një Univers para Universit aktual, çfarë në fund të fundit kthehemi tek idetë e dikurshme të ekzistencës së një Hapsire me energji, e cila është shndërruar në materie. Apo e kam kuptuar unë gabim!? Njerëz jemi dhe ndaj duhet të sqarojmë njëri-tjetrin, përndryshe i bie që gjithsejcili flet me veten e tij, pa u interesuar të komunikojë me të tjerët dhe të sqarojë ato që ai pretendon mbi funksionin e Natyrës.
Diçka interesante në intervistën e shkencëtares tonë shqiptaro-amerikane është rasti ku ajo flet se si grupi i saj i shkencëtarve arriti nëpërmjet mekanikës kuantike tek ideja e një zone bosh, pa galaktika, në hemisferën jugore të Universit dhe një asimetrie në pjesën veriore të tij, (-si gjithnjë nga këndvështrimi i ynë i sotëm tokësor, çfarë shkencarja në fjalë nuk e thekson, siç dhe thuajse të gjithë shkencëtarët metafizicienë). Mirpo këto dy idè në lidhje me dy anët e Universit, (si gjithnjë, nga këndvështri ynë i sotëm tokësor, sepse polet janë përherë në lëvizje), lihen të thata dhe pa shpjegime, si dhe përse duhet të ekzistojë kjo asimetri në anën veriore të Universit dhe ai boshllëk në anën jugore të tij? Përse studimet e mëparme në mekanikën kuantike i çuan këta shkencarë në këto dy anë të Universit? A ka shpjegime mbi këtë problem?
Shkencëtarja jonë na flet se këto idè u shtruan qysh më 2006-ën, dhe në qershor të 2015-ës u provuan nga pamjet e teleskopit. Pas 7 vjetësh na thotë shkencarja jonë, ndonëse i bie pas 9 vjetësh! Dhe 10° të hapsirës së Universit ajo na i barazon me 1/6 e këtij Universi, ndërkohë që 10 gradë është 1/16 e Universit. Mirë këto shifra se mund të jenë lapsuse të vogla, ku nuk ia vlen të zgjatesh, por ajo kryesorja është ku janë publikuar këto kërkime dhe hipoteza mbi Universin, pasi unë mund të provoj se të tjerë kanë folur mbi këtë lloj asimetrie të Universit, duke e shpjeguar edhe si, qysh dhe pse!?
Mbi të gjitha, a do të lejohet shkenca të jetë pjesë e çdokujt njeriu? A do ti japi media shqiptare të njëjtën hapsirë cilitdo njeri në temat shkencore? Apo për ata të nënës do të jepet kjo mundësi, ndërsa për ata të njerkës ngelen blloqet e inernetit?

Harrova te them, mire qe u bere i gjalle piktor, se kishe humbur dhe ti si moikani i fundit! Por un shpresoj te kem ndonje kritike me argumenta nga raidi apo shelgu, (te humbur te dy), qe marrin ca vesh nga keto probleme, sepse komplimentat jane vetem per budallenjte dhe gjysem-budallenjte.

Dje ishte ne qendren Dessy ne Hamburg mbremja e shkences. Vajta njehere kot dhe degjova vetem nje teme, nga ato 5-6 qe jepeshin nga ora 17 deri ne mes te nates. Nje profesor fliste per ca grimca qe vinin nga Kozmosi ne Toke dhe kapeshin nga nje dedektor i madh 2 km² nen Antarktide, grimca keto me nje voltazh te madh por shume te rralla, te cilat nuk dukeshin se nga cili yll apo mjegullnaje vinin! Per te gjetur burimin e tyre, shkencaret mendonin te ngrinin nen Antarktide nje dedektor akoma me te madh, nja 70 km², i cili kerkonte miliarda euro, e per te cilin ata lobonin nderkohe tek politikanet per dhenien e ketyre parave. Shkencetaret nuk kishin rene akoma ne ujdi si do ti quanin keto grimca, Klop (ish trajnieri i Dortmundit, ne mos gaboj), apo ti quanin ndryshe.
Mua mu kujtua nderkohe libri i Robert Eskarp: "Literatroni"!

Njoftim privat per dashamirsit e shkences

I dashur lexues i ketij njoftimi,
eshte per te ardhur keq qe media shqiptare demostron nje stoicizem te hapur ne trajtimin e autorve shqiptare, duke i ndare ca ne te nenes e ca ne te njerkes, ashtu sic eshte per te ardhur keq qe, qysh nga kushtetuta e deri tek ligjet e metejshme, nuk parashikohet trajtimi i barabarte i krijuesve letrare, shkencore, te artit, sportive, etj. nga mediat shqiptare. Ndaj i duhet cdo autori dhe krijuesi te gjej vete menyrat e berjes publike te krijimit te tij, cfar eshte jo vetem paksa e veshtire financiarisht dhe teknikisht per 'te, por esht shpesh edhe e huaj per genet e shume krijuesve.
Per shkak te temave qe une kam trajtuar ne shkrime te mia, keto shkrime (librat) jane skualifikuar nga cdo lloj gazete dhe medie. Per fat sot ekziston interneti, i cili eshte dritarja e vetme ku cdo krijues mund te jap nje te dhene te caktuar mbi krijimet e tija; e sidomos kjo dritare merr nje rendesi te vecante, kur nje krijues sjell, apo pretendon se sjell, gjera te reja ne shkence, art, sport, e cfardo dege. Keshtu une mbajta se fundi (me pak veshtirsi para kameres) disa tema shkencore ne gjermanisht, dhe nje permbledhje ne shqip. Nese dikush ka interes te mesoje ose dije se c'te re ka ne kete fjale timen, mund ti shikoje ne you tube nen emrin robert thomanikaj permbledhje ne shqip e temave shkencore nentor 2015; apo ne gjermanisht: Natur funktioniert einfach; dhe pas kesaj vijojne 10 temat (folge) me radhe: 1.Bewegung, 2.Gravitation, 3. +3a.Entropie (dy pjese), 4.Elektromagnetismus der Erde, 5.Platentechtonik der Erde, 6.Relativität, 7.Wissen im Antike, 8.ART vom Einstein, 9.ich und das wissen, 10.+10a.wissen in zukunft (dy pjese). Te 12 keto pjese (folge) duhet te dalin nen emrin tim.
Jam i sigurte se, nese nje krijues i caktuar nuk i ben te njohura ato qe pretendon se i ka si te reja ne shkence, po ata njerez qe e akuzojne ne keto raste publikimi ate si mendjemadh, po keta njerez leshojne aq kollaj akuza te kunderta, si humbameno, etj., kur krijuesit te caktuar i vidhet puna shkencore dhe intelektuale nga te tjere autore.

Robert kam nje pyetje. Studimet e tua jane te nivelit teorik dhe bazohen ne fizike, matematike dhe shoqerohen me zbulimet e reja shkencore? Me kete rast sa te verteta kane rezultuar zbulimet e reja shkencore perpos atyre kapslleksore qe shohin minj e arusha.

Piktor, pyetjen tende e kam veshtire ta kuptoj, ndaj po e shkruaj dhe nje here sic e kuptoj une: a jane studimet e tua te nivelit teorik? Dhe bazohen ne fizike matematike? Dhe a shoqerohen me zbulimet e reja shkencore?
Deri ketu kuptoj disi pyetjen tende Piktor. Me poshte e kam te veshtire ta kuptoj, nese behet pyetje apo jepet nje mendim nga ty.
Per aq sa kuptova, po te pergjigjem: Po te kuptojme me "studim" shkollen e larte, do te thoja: JO, une nuk kam studjuar. Une kam shkollen e mesme mekanike naten.
Po te kemi parasash qe njeriu studjon edhe autodikisht, do te thoja: PO une kam studjuar ne shume dege dhe me pasion, duke filluar me ekonomine e vazhduar me shume te tjera, pa harruar ombrellen e tyre: filozofine. Sidomos nga mosha 16-17 vjec e deri aty ne 25-26 vjec. Ndersa matematika dhe nendeget e saj kane qene pika ime e dobet, ne kuptimin qe nuk me kane terhequr.
Per fiziken do thoja se nuk kam qene me 'te shum i lidhur, por me shume me astronomine, kozmologjine e shume pak me astro-fiziken. Kryesisht me kane terhequr deget shoqerore, historia, letersia, etj. Pas tyre ato natyrore, dhe aspak ato ekzakte, si matematika.
Persa i perket kesaj qe thua: "te reja shkencore", e ke fjalen, nese kam sjelle une gjera te reja shkencore, apo per te tjere? Nese pyet per mua, (dhe meqe pyete) do te te thoja se une nuk e marr asnjehere mundimin te ulem e te shkruaj gjera qe jane thene e sterthene. Me kete dua te them, se pikerisht keto te reja -sic me duken mua, pasi mund te dale kushdo e te provoje te kunderten- me kane nxitur qysh dekada me pare te ulem e te shkruaj. Une jam ca i vonuar ne publikimin e tyre, pasi me eshte dashur gjithnje te punoj e jetoj, me te gjitha cfar ka jeta, (cfar nuk qahem), dhe kam vene re se ato qe une mendoja (zbuloja) ishin akoma larg zbulimeve te te tjerve, (bota perendimore eshte shume metafizike dhe larg kuptimit dialektik te funksionit te natyres). Dhe gjithmone mendoja te ulesha e ti beja gati per botim ato qe une kam vrojtuar, si dhe rezultatet teorike te ketij vrojtimi te gjate e te imet empirik te natyres.
Se fundi rrugen e botimit (2005) e nisa me ca vargje dhe tregime te hershme. Pas kesaj thashe te ulem e te shkruaj "Dialektiken.." time te dashur. Por me preku me pare vrasja e regjizorit hollandez nga ai islamiku maroken, ndaj iu hodha studimit te Bibles dhe Kuranit (2005-6). Me te mbaruar pune me keto, (per shkak te tyre kisha ca probleme, qe kane vazhduar gjate gjithe ketyre viteve), iu futa "Dialektikes", fillimin e te ciles mund ta gjesh nga fundi i librit tim "Albanistani yne". Mirpo u zgjata shume tek teoria e relativitetit te Ajnshtajnit dhe nxorra kete si punim me vete (2007). Pas kesaj me terhoqen punime etimollogjike-historike, (2009) dhe pas tyre te tjera letrare te shkruara dhe skicuara vite me pare. Keshtu, vetem pas shume punimeve dhe shkrimeve letrare gjeta kohe (2015) ta hedh "Dialektiken..." ne kompjuter, keshtu ato qe une i quaj si te reja ne mendimin shkencor.
Nese dikush do ti hedhe poshte, apo do te akuzoje me fakte se disa pretendime te mia si te reja ne shkence, jane kopjuar dhe vjedhur nga te tjere autore, cdo kush eshte i lire. Mirpo nje debat te tille ti nuk do ta shikosh kurre, aq i madh eshte kujdesi nga shume subjekte "te larta" qe fillojne prej ketu ne Gjermani e perfundojne ne Albanistan. Dhe aq i madh eshte cmira dhe urrejtja e shume subjekteve te vogla ne Shqiperi ndaj meje. Biles behen perpjekje te vazhdueshme te vidhen nga materialet e mia, behen perpjekje si e si qe une te ankohem si nje qaraman, te dukem si nje paranoid, pasi keto metoda te vjetra persekutoresh kane dhene gjithnje rezultat per te eleminuar -ne mos fizikisht, te pakten moralisht- njerez te dashuruar pas te vertetes.
Nuk e di nese ia jam pergjigjur pyetjes tende jo aq te qarte!

Flm per pergjigjen e pjeses se pare.
Pyetja e dyte ishte ne pergjithesi per njerzit qe studiojne yjet pra universin dhe zbulimet e tyre dhe sa te besueshme apo te vertetuara jane. Psh kohet e fundit pati nje interes te madh per planetin Mars lidhur me disa krijesa qe jetojne ne kete planet dhe me pas Nasa qe na konfirmoji se kane zbuluar se ky planet ka uje. Une si skeptik qe jam nuk mund te pranoj as njeren as tjetren. Per mua mund te kishte qene me e arsyeshme te thuaj se egziston nje lloj lengu (likuid) e ne besojme se eshte uje. Tani nese ne flasim akoma per Marsin. Qe eshte relativisht afer nesh çfare mund te themi me saktesi pertej sistemit tone diellor, pertej galaksise sone e keshtu me rradhe. Nje lajm i fundit, sapo e lexova diku ne media online thoshte se nje vrime e zeze kishte gelltitur nje yll e siç duket nuk i kishte pelqyer duke e vjelle serish ate. Nese lajmi eshte i vertete ateher ndryshon komplet idea dhe teoria mbi funksionin e vrimave te zeza apo jo.

Piktor, ti je me shume i informuar me shkencen, se sa jep ne dukje! Po nejse, jo vetem per te shtyre kohen, por se shkenca eshte si nje magnet, po jap dhe une mendimin tim.
Per ujin dhe jeten ne Mars deri tani na eshte thene se nuk ka mundesi te kete, dhe llogjika e ka dashur te pranohet ky fakt, pasi materiali H2O do kushte te caktuara trysnie te formohet nga dy elemente, 2 atome hidrogjen dhe 1 oksigjen, cfar meson(te) cdo kush ne dituri natyre (ne kohen tone). Keto kushte te caktuara te tokes nuk ekzistojne ne Mars. Mirpo sonda e derguar atje raporton per uje te ngrire nen gure. Tani, nese keta shkencare na thone se, posi ka uje ne Mars, natyrisht neve na mbetet ta pranojme kete deshmi, por nen argumentin se si formohet atje uji. Dhe nese ka uje, atehere krahasimi me atmosferen e tokes behet me i afert, pasi uji avullon dhe duhet te formoje nen forcen e caktuar te gravitetit marsian nje atmosfere te caktuar, gje qe ne fakt ne Mars nuk e kemi, sic e kemi ne Toke, apo sic e kemi ndryshe ne Venus, apo ndryshe ne Jupiter! Pra, kjo prove uji e ngrire nen gure, duhet marre pak me rezerve dhe te shpjegohet se cfar perberje elementesh eshte, apo materiali, (duket i ngjashem me ujin, sic thua). Deri tani eshte thene thate: gjurme uji, por une nuk di te jene dhene me shume fakte mbi kete "uje", se nga cfar elementesh eshte i perbere!
Tani persa i perket gelltitjes se nje ylli nga nje vrime e zeze, duhet pohuar se nuk eshte vertetuar plotesisht ekzistenca e vrimave te zeza ne hapsire, ndonese jane verejtur disa pika dhe zona me fuqi te madhe terheqse. Dhe, edhe po te ishte verejtur ky film multiplikativ si Tomi dhe Xherri, me gelltitjen dhe nxjerrjen serish jashte te ketij ylli nga vrima e zeze, besoj se ky do ishte nje proces disa dhjetra apo qindra vjecar! Pra, ku e pane kete gelltitje dhe xjerrje kaq te shpejte keta shkencare?!
Shpesh lajmet shkencore jane nje lloj dogme e fshehur fetare, per ta prezantuar gjithshka si nje kaos, ku vetem toka jone eshte e privilegjuar, por dhe kesaj i kanoset ndonjehere ndonje asteroid, prandaj rrini urte se afer e kini fundin!

Neser ne Paris fillon mbledhja e madhe e ambientalisteve, per "rregullimin" e atmosferes tone nga dyoksidi i karbonit. Tani ne fakt, ky dyoksid del edhe nga goja e cdo qenie te gjalle, (njeriu, lopet, etj.), gje qe thuhet po ashtu nga ambientalistet e moderuar, dhe nepermjet avullimit dhe rreshjeve bie serish ne toke, e keshtu ky ricikel ekziston prej qindra milion (apo miliarde) vjetesh. Kaq e di cdo kush!
Mirpo gjithe keto mijra satelite artificiale, qe pengojne sado pak bashkveprimin e tokes me diellin, per 'to nuk behet fjale fare! A nuk e pengojne satelitet artificiale kete bashkveprim, keshtu edhe forcen gravitacionale te tokes?!.

Lajm nga TV te ndryshme: Sot ne mengjez u hodh nga Guajana franceze nje rakete, e cila do te vendose ne hapsiren rreth tokes nje satelit artificial me nje dedektor te vecante, qe duhet te regjistroje valet gravitacionale, keshtu si nje prove te metejshme te teorise se pergjithshme te relativitetit te Ajnshtajnit.
Tani, a mund te ma shpjegoje ndonjeri ketu, se cfare mbeshtetje i japin keto vale gravitacionale teorise se Ajnshtajnit!? Dhe pse jo gravitetit njutonian!? Nese ndonje mund te ma shpjegoje, do isha i lumtur.

Kot te te pyes, sa merresh me ne injorantet e fizikes, pse nuk kerkon per nje universitet afer shtepise, ndonje emer te njohur profesori fizike. Jam i sigurt se po te shkosh ta takosh dhe ti spjegosh pasionin tend do te mirepresi (ose do lesh nje takim me vone me te). Mund ti besh pyetjen e satelitit dhe te diskutoni rehat me njeri tjetrin. Ne fund ose ai do kete ndonje argument (qe do ishte interesant po ta hidhje ne forum), ose ai s'ka argument dhe do binte dakort me ty (qe domethene se ke dike qe mund te te mbeshtese ne rang universitar).

Fajtor, persa i perket temave dhe shkrimeve te mija, ato vendosini ju aty si administratore te ketij portali, si te deshironi; me sistem i bie qe ato mbi Erdoganin tek Erdogani, ato mbi Blushin mund te hapet nje teme e re per Blushin tek letraret moderne, dhe pershkrimin e librave te mi nuk di ku ta vendos! Une nuk mund te hap nje teme te re me emrin tim tek letraret e rinj, pasi nuk eshte detyra ime, (ne kuptimin qe do merrej si vetreklamim dhe si nje web-site), megjitheqe aty mund te fusja lloj-lloj tregimesh, vjershash, e ndonje shkrim!.. Une po perpiqem te hap ndonje web-sajt pa kosto, si shume njerez ne bote, por kam veshtirsi nga ana teknike (jam akoma brryl ne kete drejtim) dhe veshtirsi ne kompjuterin tim qe eshte plot me trojane.
Tani, persa i perket keshillimit ne temen e fizikes qe me jep, 1. une mendoj se ky portal eshte edhe per lajme fizike, pra kam te drejte te njoftoj per nje lajm shkencor dhe interpretimin e tij, si dhe te pres pergjigje. Nese nuk ka pergjigje, nuk ka! Me zor nuk detyrohen njerzit te pergjigjen. 2. Me thua te kerkoj ndonje emer te njohur profesori. Ne fakt, ne kete portal, (i cili njofton poshte automatikisht ne cdo kohe se vizitohet nga rreth 30-40 vete, ku 1 deri ne dy jane anetare), ka patur dhe duhet te kete njerez qe marrin vesh nga fizika aq sa dhe nje nga ata profesoret "e tu". Shelgu, qe duket i ikur, Raidi, i ralle, Piktori po ashtu nuk eshte pa dijeni si dhe ndonje tjeter. 3. Mendoj, se po si ne natyre, qe valet kane frekuencen e tyre, edhe njerzit kane frekuencen e tyre te angazhimit me tema shkencore neper portale te ndryshme. Pra, tani eshte periudhe qetesie, me vone rritet amplituda.
Besoj u sqaruam. Persa i perket shkencarve "te tu", kam historira edhe me 'ta, por po e mbyll ketu se u zgjata shume. Per Ajnshtajnin dhe valet gravitacionale, po flas heres tjeter.

Citim:

---

Po citoj ato që tha robert
Lajm nga TV te ndryshme: Sot ne mengjez u hodh nga Guajana franceze nje rakete, e cila do te vendose ne hapsiren rreth tokes nje satelit artificial me nje dedektor te vecante, qe duhet te regjistroje valet gravitacionale, keshtu si nje prove te metejshme te teorise se pergjithshme te relativitetit te Ajnshtajnit.
Tani, a mund te ma shpjegoje ndonjeri ketu, se cfare mbeshtetje i japin keto vale gravitacionale teorise se Ajnshtajnit!? Dhe pse jo gravitetit njutonian!? Nese ndonje mund te ma shpjegoje, do isha i lumtur.

---

Piktoro, Njutoni nuk u muar shume me principin e relativitetit, qe te permisonte ekuacionet e Galileit. Njutoni formuloi i pari bukur teorine e gravitetit, duke e kuptuar kete si bashkveprim trupash ne hapsire, dhe si terheqje e tyre. levizjen e pare e kish dhene dora e Zotit. Ndaj levizja inerciale ishte e kthyer ne levizje rrethore per shkak te kesaj terheqje, apo ndryshe: graviteti te trupave. Kjo ishte nga Njutoni, kaq meson(te) cdo kush ne shkolle (ne kohen tone).
Ajnshtajni e thjeshtoi fare, (pasi shkencaret nuk e pranonin levizjen inerciale, doren e Zotit, derisa erdhi Lemerteja me Big-Bangun, disa vite pas dy teorive te Ajnshtajnit). Keshtu, per Ajnshtanin ishte vete pesha e trupave ajo qe kishte perthyer hapsiren. Mirpo as ky nuk e shpjegonte levizjen drejtvizore (inerciale). Biles, per Ajnshtajnin nuk kishte me kuptim fjala "gravitet", pra nuk kishte me terheqje dhe bashkveprim te trupave me njeri-tjetrin. Nje vit me vone Ajnshtajni i pranoi valet e gravitetit, por si nje lloj crregullimi qe shkaktohej nga kjo levizje e trupave ne kete hapsire te perkulur. Dhe ky crregullim ishte aq i vogel ne kete hapsire te perkulur, sa nuk mund te dallohej as me aparatura, mendonte Ajnshtajni.
Neser do te flas me shume mbi kete problem, se sot u be vone piktoro.

M.gj.s. dhe sot koha pak e kufizuar piktoro, pa llogaritur dhe nja tre gota raki qe ma kane bere koken dhalle, po perpiqem te vazhdoj idene e djeshme, qe u nderpre, sepse duhet te flenin kalamajte.
Nese lexon librin letrar te Robert Eskarpit "Literatroni", e kupton se cfar shkencaresh ekzistojne sot, te cilet une i njoh dhe nga afer, sepse kam shkuar shume here tek Dessy ne Hamburg apo neper biseda te ndryshme, pa llogaritur artikujt e shumte te Vikipedias dhe librat e lexuar. E gjithe TPR e Ajnshtajnit eshte nje bllof klasik. Mbrojtja qe i behet kesaj teorie sot eshte nje paturpesi.
Me Teorine Pergjithshme te Relativitetit trupat nuk bashkveprojne me njeri-tjetrin, si tek graviteti i Njutonit. Tani vetem nje pyetje po te bej une ty dhe kujdo, perse ndodhin ne fakt keto bashkveprime trupash ne Hapsire dhe perse ndodhin procese te ndryshme fizike dhe fizikale ne to? Nese trupat vetem rendojne ne hapsire, duke e perkulur kete, c'na duhet neve pastaj evolimi i Natyres?
Pyetje une mund te bej nja 100 te tilla, sic dhe i kam bere, sic dhe i kane bere te tjere me pare! Problemi eshte, perse mungon guximi per te pranuar se Ajnshtajni e kishte gabim ne te dy teorite e tij?! Kjo vjen, sepse si lobi cifut e ka mbrojtur ate, por edhe se shume shkencare e kane mbrojtur per nje kohe te gjate, kohe ne te cilen ata kane siguruar nje statuquo jetese mjaft te mire, dhe tani e kane te veshtire ta hedhin vetveten poshte, pasi nuk hedhin vetem nje teori poshte, por edhe vete ndergjegjen e tyre "te paster e te kulluar", te cilen ata nuk mund ta hedhin poshte, vetem nese do kene guximin te bejne vetvrasje!
Pra, dedektoret e anijes kozmike qe u hodh ne hapsire, mund te provojne vale gravitacionale, por kjo nuk provon TPR te Ajnshtajnit, por provon gravitetin njutionian, pra bashkveprimin e trupave (planeteve, diejve, galaktikave, etj.)
Here tjeter me shume!